Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 4, 16 April 1896 — Page 2
| This text was transcribed by: | Ashlee Rapp |
| This work is dedicated to: | Joshua Rapp (To my loving son) |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
_____________________________________________________
KA LEO
Thos. P. Spencer
Lunahooponopono.
POAHA, APERILA 16, 1896.
Ma kekahi palapala hoolaha akea i kakauinoa ia e Kalivilana, ua hoike ae oia ma ka hoole ana, aole oia e holo balota hou no ka manawa ekolu i keia kau ae no ke kulana Peresidena no ka Repubalika Amerika, a me ka apo aku paha i kekahi mau kulana pili oihana e ae e onou ia mai ana iaia. Na keia manao hoopuka i ke akea i hoopuiwa aku i kona mau enemi me ko lakou manao paha, he kanaka o Kalivilana e alualu ia mau oihana ma ke ano ai hemu me ka naauao ole.
Aka, oia ka mea hiki ole ia lakou ke kulai a hiki i kona wa e waiho aku ai kana oihana me ka maluhia.
He mea oiaio, o Kalivilana ka Peresidena i haawi ai na mahalo kiekie no kona kupaa kaulike maluna o na ninau kupilikii iloko o keia mau makahiki i hala ae, a malalo no hoi o kona mana a me ka hooko i ka makemake o ke kanawai, i loaa ai ia Hawaii he palekaua mai ka hookahuli aupuni a ka poai mikanele, me kela hoohui aina hookikina i ae mua ole ia e ka lahui.
Ma ko kakou pepa o keia la e ike ai oe e ka mea heluhelu, i na kamailio a Sam’l Paka i hai aku ai imua o Komisina Baraunu, e hoike ana i ka oiaio o na kumu i hooholo ia ai o na bila opiuma me lotere iloko o ka Ahaolelo, no ka waiwai ole e loaa i ke aupuni ma ka papa na makahiki lehulehu i hal hope ae, e hookomo mau ia mai ana no ka opiuma iloko nei o ka aina no ka pomaikai o kekahi mau ahahui.
Ma ka hoike a agena Papa Ola Keliipio imua o ka papa no hookahi pule e pau ana i ka Poakahi Aperila 13, aia he huina o 53,156 i’a i pakaukau ia ma ko kakou makeke.
Ke hoomaka nei na Kamana e kapili i ka papahele hoolaulea o ka Hale Opara i keia mau ia, a e maemae hou ana ia hale hookipa o ka lehulehu iloko o ka wa pokele.
Jas. H. Baraunu
Maluna o ka
Ninau Lahui Hawaii
Ka Hoike a ke Komisina i ka Mana Aupuni Amerika ma Wasinetona
Ka Hoike
Moiwahine Liliuokalani.
Ua haalele mai o Kamaki e hui me kona mau hoa o ka Aha Kuhina, a i ka hora 10 o ia kakahiaka, ua hiki mai ka papa Kuhina holookoa, oia o John A. Kamaki, Chas. N. Spencer, G. Baraunu me A. P. Peterson, a malama ia he halawai kuka maloko o ka halealii ia mau minute.
Ua hoike hou aku au i ko’u manao o like me ia i hai ia aku ia Kamaki he hookahi hora i hala ae me keia mau olelo:
“Ua haawi au i kekahi kuka akahele ana maluna o ka ninau e ku nei, a o ka’u olelo hooholo, oia kekupono ole o ko oukou liko ana i mau hoa no ko’u papa Kuhlna; uolaila, e waiho mai oukou i na hookohu Komisina a haalele i ka oihana.”
Ua hoole mai lakou no ka waiho i ka oihana, me ke noi pu mai, e haawi aku i manawa no lakoue noonoo ai a hoike mai i ko lakou manao. Ua ae aku au i ke noi, a he elua pule ka loihi mamau o ka makaukau ana o ka lakou olelo hooholo.
I ka hora 12 no o ia la, ua malama ia he anaina hookipa no Adimarala Baraunu, ka hoaloha kahiko o ka Moi Kalakaua, a o ka makamaka pumehana hoi nana i hoi hoi mai i kona kino, oiai oia e makauukau ana no ka haalele mai i keia awa iloko o na la pokole.
Oiai ka manawa hookipa i ka hora 12, ua kipa mai o Adimarala Baraunu i ka halealii, a iloko o ia manawa pu hiki mai ai o Kuhina Amerika Kiwini me ka loaa ole o kekahi palapala kono iaia, a me kona hoike mua ole mau hoi i ko’u Puuku o ke aloaloo, no kona manao kipa mai i ka halealii, oiai keia hooki pa hoolaulea e haawi ia ana ia Adimarala Baraunu.
O keia ko Kuhina Kiwini uhaki mua loa ana i ka rula hookipa pili aupuni naauao, ma kona kipa wale no ma kahi aole oia i kono ia mai e like me ka hanohano o kana oihana.
Mahope keke iho o keia launa hoolaulea aua ia Adimala Baraunu, oia ko Kiwini manawa i uhaki ai i ka hanohano o kana oihana, ma kona haawi ana i kekahi haiolelo maloko o ka halealii imua o ke anaina, he mau olelo hiki ke manaoio ia, aole i kuponon no ia anaina a imua hoi o ka mana hooko aupuni Hawaii.
O keia ke anuu mua loa a ke Komisina Amerika i hoomaka ai e kue pilikino mai ia’u, a e kanu hoi i ka anoano o ka mokuhana aia he hana nui ma keia hope aku, ke ulu he wahi kuia uuku ma na hooponopono pili aupuni ana.
He elua la mahope mai, ua hoike mai oia ia’u no ke kuhihewa o ka Komisina Kiwini mau kamailioa e like me kela ke ano i haawi ai maloko o ka halealii, oiai, aole ia he anaina i haawi ia no na haiolelo pili aupuni, aka, he anaina hookipa wale no ia o ka hoomau i ka noho aloha me ka oluolu.
------------------------------------------------------------------------
Hoike a S. Paka,
Ke Poo o ka Aha Kuhina i
Ianuari 17, 1893.
N. Ua hoakakaia anei kela huina o $500,00 no kela a me keia hana hoohoihoi o ka aina?
H. Ae, ua hoakaka ia maloko o ka bila i ka wa i hooholoia ai e ka ahaolelo, e hookaawalo ana i kelu me keia huina dala e like me kela mau itamu a’u i hoike mua ae nei, mailoko mai o ka huina o $500,000.
N. Ua hooholoia keia bila lotere no ka hui hea?
H. Ua hooholoia keia bila lotere no eha poe e noho nei ma Honolulu. O ka laikini ma ko lakou inoa, aka, ua ho@ eia mai no nae ia makou, no ka hui lotero o Lusiana ka he dala a nolaila ka wale no lakou no keia hoi ma@ Honolulu nei.
N. Heaha na kumu i hooholo ia ai o ka bila opiuma.
H. O ke kumu nui i hooholo ia ai o ka bila opiuma ilokok o ka Ahaolelo, malalo no ia o ke kahua like me ka bila lotelo no ka haawi i pomaikai’i ke aupuni. Oiai i keia manawaw me ka laikini ole, eia ke komo nui nei ka opiuma iloko’o ka aina ma ke ano hoopae malu a kue ke kanawai, nolaila he pomaikai ole kela no ke aupuni.
Aohe o makou mau pualikoa e haawi ia ai na kauoha no ke kiai makaala i na kapakai, a aohe no hoi he mau mokukaua aupuni e holoholai mawaho o ka moana e like me ko oukou ma Kapalakiko, aia he mau mokukaua kiai e holoholo nei no ka hoopakele i na kapakai o ka mokuaina o Kaleponi, no ka hopu i na hana kue kanawai a pau e hookomo malu ia ana iloko o ka aina.
O kekhai o na kumu nui i hooholo ia ai keia bila, oia no komo nui mai o ka opiuma iloko nei o ka aina me ke kue i ke kanawai, nolaila, he mea ku i ka pono no ka lehulehu e loaa kekahi pomaikai mai ia hana hoopaemalu, e laikini ia ka opiuma a haawi i na kuleana a pau i ka mea koho kiekie ma kekaki kudala akea, alaila, e loaa ana he puu dala nui no ka waihona aupuni.
“Ua haawi ia kekahi koho no ka huina dala e loaa mai ana, aia no ia mawaena o ka $100,000 me ka $200,000 o ka makahiki, a nolaila, ua hooholo lokahi ia e ka ahaolelo ma ka aoao o ka hapanui. O ka papa kuhina aoao hoomemae e noho ana ia manawa, ua koho no lakou maluna o keia bila, he elua kue, a he elua apono.
N. He manaoio anei kou, e ulu mai ana no he haunaele mamuli o ka hooholoia ana o keia mau bila kanawai, ina aole ka Moiwahine e kakala i kumukanawai hou i ka Poaonp, Ianuari 15?
H. Ae, pela ko’u manao.
N. Pehea oe i manao ai pela?
H. Penei na kumu a’u i manao ai pela. He nui na poe kuonoono o ke kulana kauhale nei aole hilinai maluna o ko makou papa kuhina, a ua manao pu lakou, e haawi no makou i na kokua