Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 11, 27 April 1896 — Page 2

Page PDF (894.59 KB)

This text was transcribed by:  Ashlee Rapp
This work is dedicated to:  To my son, Joshua

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

KA LEO

THOS. P. SPENCER,

                        Lunahooponopono.

POAKAHI, APERILA 27, 1896.

            Ke lohelohe ia aka nei, aia ka aoao o ke aupuni ke hookele nei no ka hapai o kekahi haua e haomania ai ai ke kaumaha ma ko  lakou aoao, oia paha ne haliwai e kukala ia aku ana i kekahi o keia mau la iho, a oia i kakou a pau e ku aku nei me ka hoomanawanui e ikemaka i ka hopena o ia mau hana e lawelawe ia no ko kakou kulana hookele lahui Hawaii malalo o ka oluolu o ka mamoa me ke aloha no ka aina hanau.

--------------

HOOMANAWANUI, E

HAWAII LAHUI.

----

            E like me ke Kanawai i hoohoia iho nei e ka Ahaolelo no ke kakauinoa, oia ke kanawai e kakoo ana i ke kukulu paa ia ana o keia aupuni Republika, me ka ae ole a lokahi ole o ka lahui no kona hoomakaukauia ana ma ia kulana. He mea oiaio iloko o keia la, ua hiki maoli mai la kakou ma ka aoao o ia ipukai olelo no ka hoomaikeike ae i kona ho pena e ku aku ai, a oia maoli ka hopena e ku aku ai, a oia maoli ka hopena o kona ku ana malalo o ka huaolelo---“ua hiki mai kakou i ka hopena maopopo e ike pono ia ai ka Amerika olelo hooholo e pili ana no kakou, a o ua olelo hooholo la i kanana mua ia kona alahele e hele ai, eia ke komo mai nei malalo o ka mana hookahi o ke kanaka hooka nana i huna ka hewa, a e kono ia mai ana ka lahui Hawaii no ke komo aku a haawi i na kokua o ke kakauinoa, e kakoo i ke ku mau loa ana o ka Repubalika i lokahi ole ia e Hawaii lahui.” O ka makou e ninau nai a pahola aku ia manao like imua o ka aoao lahui, heaha ka kakou mea e hana ai no keia mana aupuni?

----

            O ke kanaka i aloha i kona mau makau iloko o kona wa ola, oia ke kanaka i aloha i kona aina hanai a me kana mau keiki ma ia hope mai. Aole loa iloko o ka moolelo pili lahui Hawaii, e loaa kekahi kiko eleele iloko o ka puuwai oia kanaka he mea hiki iaia ke kiola i kela inoa kahiko o kona mau kupuna a me makau, a ua maa ia haawina like iloko o ka puuwai o kew kanaka Hawaii me ne mea la ua kuni ia, aole loa e hoale na hoomanao ana no keia mau makahiki i hala hope ae nei. Mai ko Amerika lilo ana e kiko kuwaeaa nana e haawi@@ ana ka olelo hooholo kaulike no ka pono o ko kakou ninau lahui i waiho ia aku imua ona, ke hoi ke nei makou i na olelo hikimua o ka manawa, ine ka poina ole-aole o Amerika i haoa a hooko i kekahi haawina @@@ e kaulana ai kona inoa ma ka pono, ma oia ka ipukukui e loaa ai ka malama lana no ka ponon kekahi lahui. Ke hoole nei makoume ke kupaa i ko makou mau hoaloha o ka lahui oiwi a me na makamaka kipa mai, eia no kakou a pau maluna o ke kahua mua o ke aloha i ka aina a me ka kakou mau pulapula aku no keia hope.

            E ka lahui Hawaii: E lawe kakoa ono i na olelo hoakaka naauaa a Komisma Baraunu a me Peresidena Kalivalana, ua hana ia keia mau hana me ka lokahi ole o ka lahui Hawaii, a oia no ka mea oiaio e ku nei a hiki i keia la, ma ke kupaa mau ana o ka lahui Hawaii malalo o ke kuleana mua i kukuluia mai kahiko mai.

            O ka makou e kauleo aku nei i na hoa’loha a me ka lahui holookoa, e kupaa kakou malalo o ka pono mau, ae makaala i na hana poholalo e hoekoia mai ana maluna o kakou. E kipaku i keia mau manao ana pela, a e nana po no i na poe ma kela aoao mai e hoao ana me ka  ikaika ana e kaualako ia oe e Hawaii lahui piholo iloko o ko lakou manao pohopoho i hoomakaukau mua ia no ko lakou hopena. Nolaila mai keia la aku, e haalele loa i na hoomanao ana no keia republika kanaka Hawaii ole, a e lei mau i ko lakou hoomanao no ke aupuni nana i kukulu ia ai ko Hawaii aina kulana o ke ano hookele i maa mai na Kamehameha mai, a na ia alahele kakou a pau e moekahi ai no kona hopena e kokoke mai nei e hiki.

 

NA KALAUNU ALII

Ke Kalaunu Kumukuai Kie ki loa, oia no kop ka Moi o Potugala.

-----

O na kalaunu alii e kaulana nei a puni ke ao holookoa, a i paa naau ma ka moolelo o na lahui like ole no na kene@@ lehulehu i hala, oia ke kalaunu ahi hoailona no ka hanohano o na aupuni moi i noho poo ia e kekhai kanaka oloko oia aina. He nai no hoohiwahiwa a me palama ana i ko lakoa hanohano, oia wale no ko klakoa akeuai a me ka noho na lakahi, e lilo ai kela kanaka hookahi i mea mana ne malama o na mea a @, a na haawi ia he mau loouka kaaa hahana o ka wawo ole i ke aupuni e hoao ana e hoohaahaa i kela kalaunu alii, a kakou i lohe pinepine ai maloko o na moolelo kukala kana o na aupuni o ka @ ma nei e hoomalu ia ana e ke kalaunu alii a me ka noho alii.

           

            O keia papa kuhikuhi malakou inoa hanohano malalo o ka hoomalu ana a ke kanaka hookahi, a e hoike ana ia ai kona mau kihi me ka waihona aupuni o ka lehulehu, oia keia malalo iho:

            Potugala.         O ke kalauana alii kumuwaiwai kiekie loa o na aupuni moi i kukulu ia o ka honua holookoa, oia no ke kalaunu alii o ka moi o Potugala i keia la, nana na pohaku momi nani a me na kinohinohi e ae e hoopuni ana ia luna pono iho o ke kalaunu, i hiki aku kona kumuwaiwai io i ka huina o $8,000,000 ma na helu dala o na aupuni a pau o ke ao nei.

            Rusia. O ke kalaunu alii o ke Emepera o Rusia e kau ai maluna o kona poo ma kekahi o na anaina ike alii, oia kekahi o na pohaku momi nani makamae loa o ke ao nei. O ke kea e kau pono ana maluna ino o ke kalaunu, oia no ke kea pohaku daimana elima kihi. e kau ana maluna o ka pohaku rube ma ke poo o ke kalaunu. Ua olelo ia keia pohaku rube, oia ka pohaku makamae loa o ka nani e kau nei ma kle kalaunu alii o na aupuni moi a pau o ke ao holookoa.

            Enelani.-O ke kalaunu alii o ka Moiwahine Victoria o Enelani, nona ke kumuwaiwai io i hiki aku i ka $1,800,00, he pohaku momi nui ia i mahelehele ia no hoonani ana e like me keia:

                        16 @@ poha@@@sipie

8                           “ emeraia

4                           “ rube

1360               “ alohilio

1273               “ daimana

4                           “ pere

269                   “ o na ano e ae.

Johore.- O ke kalaunu alii o ke Suletana o Johore, oia kekhai o na kalaunu makamae kiekie loa i like aku me ko na Moi o Europa. Ua olelo ia ke kumuwaiwai io o kekia kalaunu me kona kapaalii, ua hiki aku no ia i ka huina kiekie o $12,000,000. O ka ai-kala o kona palule me ka pulima o ka palule. ma kinohinohi ia me na piha pono me na komolima alii o kona hanohano Moi. O kana pahikaua mai ke kumu a hiki i ka welelau, he gula i okomo a na aoao me ka pohaku molalo nei, oia papa hoila kumukuai o na kalaunu alii o na aupuni moi i kakoo i ko.

            Inia.- O ka hanohano alii kiakia loa o ke ao nei, oia no ka Leialii o ka Maharaja o Beroda, iloko o luia. He elima Leialii ma kona ai e kau ai, nona ka huina he 500 pohaku daimana e like me ka anoano ka nui, a ua olelo ia kahi i loaa mai ai o keia mau pohaku daimana a pau, mai loko mai no ia o na alii e noho hoomalu ana i na okana aina lehulehu o Inia, a i haule pio malalo o ka mana hoomalu Moi kapu alii o ka Maharaja o Baroda.

----------------

HE HANA HOOMAINOINO

            Oiai au i kaalo ae ai ma ke alanui Kinau, a hooiho mai la au ma ke alanui Kahhuna, lohe aku la au i ka uwe kapalilio kekhai keiki uuku nona paha ka heluna makahiki hookahi. Ike aku la au i ka hapai ia ana ae iluna e ua kamaiki nei e kona makuahine a paki ino iho la i ka honua a ua manao au o kona hora hope loa ia. Me ke naau mokumokuahua, ua kula iho la ko’u waimaka no ke aloha iaia. A i ko’u hookokoke ana mai e uwao ia ana e ka lehulehu, a ua pau koke a ike hou aku la au iloko o ke kapuwai kahi hoauau ia ai me ka hoomau no o ke keiki i ka awe ana a nalo aku la ne kona home noho. E na makua mea keiki e malama pono i ka oukou mau keiki, mai hana hou e like me keia. O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.

                                                                                                                        Makai Kiu.

 

                                                                  

                        Ua pio honua ka Pele.

                        Ua kohoia o J. O. Carter, i lunahooponopono waiwai no W.J.Smith no $4000 bona.

                        Ua hopuia e Kaapa inehine@ makua o Manoa, o Kaahanui, he ihupani ma ke puhi Jele hao.

                        Ua lohe lauahea mai makoa e malama ia ana he halawai kalaiaina akea e na ano lahui a pau e uku ana i ka auhau, o ke kumu, no kela kanawai auhau.

                        Kaua 12. Kukala ia ke kaua o ke keneturia umi-kumalua mawaena o Enelani me Emerika, i June 19, 1812; kukala ia ka maluhia i Feberuari 18, 1815.