Ka Leo o ka Lahui, Volume I, Number 15, 1 May 1896 — Page 2

Page PDF (880.67 KB)

This text was transcribed by:  Anhthu Nguyen
This work is dedicated to:  Kira K. Nguyen

KA LEO O KA LAHUi.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

---------

…...MEI…..

----------

Sabati……………………..

 

3

10

17

24

Poakahi……………………

 

4

11

18

25

Poalua……………………..

 

5

12

19

26

Poakolu……………………

 

6

13

20

27

Poaha.……………………..

 

7

14

21

28

Poalima..……………………

1

8

15

22

29

Poaoao……………………..

2

9

16

23

30

 

 

KA LEO

THOS P. SPENCER

 Lunahooponopono.

-----------

POALIMA, MEI 1, 1896

----------

HEAHA KAU E HANA AI

E HAWAII ?

-------

      He ninau ano nui keia i ka kakou mea e hana ai iloko o keia mau la pohihihi o ko kakou kulana pili aupuni, ina he mea hiki ia kakou ke ike aku me ka maopopo lea eia he ao poluluhi hakumakuma o na mauao pihoihoi ke hoomaka mai nei e uwehe maluna ou e Hawaii aina. He mea oiaio. he mau alahele keia e alako ana e komo iloko o ke kahua kue a ka lahui e waihe nei ka kakou olelo hoohalahala i ka mana aupuni o Amerika. A oia mau hookui ana. he mau kumu kela e alako koke ia ai kakou no ka hopena o ka manawa me ka maopopo ole o kona kahua e kupaa ai no ka lokahi o ka lahui holookoa.

            E noho kakou me ka malie me ka hiaai ole aku no na hana e hoalaala ia mai uei, a oia na hoiko oiaio e pahola aku ai i na mana aupuni kuwaho hoaloha aole o Hawaii lahui i kuikahi pu me keia mana aupuni Repubiika e ku nei. Malalo o ke kukelu limaikaika ia ana e Kiwini. He mea hiki ole ke kanalua ia ua komo mua o Kiwini iloko o na halawai ohumu i hoomakaukau ia no ke kipi i ke aupuni kumu o Hawaii nei a ua hoike ia aku ia i ka mana aupuni o Wakinekona ma kona Elelee la i hoouna ia mai ai i keia kalamakauhala. O ka mea hiki walw no ia kakou ke hanai i keia manawa ano o ka hoike aku imua o ke ao holookoa ke kupaa nei no o Hawaii maluna o kona mua aole keia he Repubalika i kukulu ia me ko lakou apono o ka Mana Hooko me ka Mana Kaukanawai a oia ka makou e ao aku nei i ka lehulehu ina e hoomau kakou i ka kupaa me ka hoomanawanui e like me na makahiki ekolu i hala ae nei he mau kumu hoomaikeike hou aku ia i ka oiaio i na mana aupuni o ka honua, aole o apono ka lahui hanau oiaio o ka paeaina Hawaii i keia ano aupuni i kukulu ia malalo o la ohumu limaikaika hilahila ole o kekahi Komisina Elele i hoomana pono ia me na manao hilinai e like me Kiwini ma ka aoao o ke aupuni Amerika.

            Nolaila, o ka kakou mea e hana ai no ka hoike aku ia Amerika ma keia kanawai kakauinoa, oia ko kakou kupaa ma ke ala oke aloha i ka aina hanau, a me ke malama a makee i kona maluhia me ka puuwai hookahi mai Hawaii a hiki i Niihau ke hiki mai kona la hoikeike i kona kulana o ka manaopaa.

 

KELA BILA HOU.

---------------

            O ka bila Mana Hooko i waiho ia aku imua o ka ahaolelo hana kanawai i keia pule ua hoomaikeike ia aku ia me ka huina o $750,000 e lawe ia lahui ina e hooholo ia ana. O na itamu ano nui i hoike ia ae maloko o ua bila la imua o ka aha Senate ua hookaawale ia kekahi huina dala no lakou keia papahelu malalo iho.

            $32,000 no na halekula hou e kukulu ia a puni ka paeaina me ko na kumu.

            $25,000 no ke kukulu ana i hale hookuku-ai kikowaena no keia kulanakauhale.

            $30,000 no ka uwapo hou ma Hilo.

            $127,000 hooponopono i ke awa o Honolulu.

            $220,000 no na alanui hou o Hawaii.

            $35,000 no na alanui hou o Honolulu.

            $40,000 no ke alanui pali o Nuuanu.

            $39,000 no na pono lako hou oihana wai o keia kula nakauhale.

            $50,000 no ka hooopae hou mai i na limahana holopono.

            O keia ae la maluna na itamu ano nui o ua bila nei a e waiho ia aku ana imua o ka ahaolelo i keia pule e no ko lakou noonoo a hooholo e like me ka lakou e manao ai he pona no ka lehulehu.

-----

            Wahi a ka houluulu o ka mea-ana ea a C.J. Laiana ua hoike ae oia i ke kaumaha o ka ua i haule iho nei iloko o keia mau la kakaikahi aia no ia i ka 260 iniha ma Punahou.

 

Jas. H. Baraunu

 

MAIUNA O KA

 

Ninau Lahui Hawaii

--------

Ka Hoike a ke Komisina I ka

Mana Aupuni Amerika ma

Wasinetona

 

Ka Hoike

A KA

 

Moiwahine Liliuokalani.

___

 

            Mamuli o ka loaa ana ia’ u o keia leta hoike onapoe ohumu mal, no Hawaii nei noho aupuni Kuokoa ana nonaponoi iho ua hooholo au i ko’a manao ma ka hoouna hikiwawe aku i ke Komisina Beritania J. H. Wodehouse, no kana pane mai a haawi pu mai i kekahi olelo a’o o ka pono me ka hopohopo ole. Makau’u ninau iaia, ina he hana ku i ka pono loa ko’u kono ana aku i na hoa Kanikel a pau o kekahi mau aupuni e ae, e hele mai a haawi mai i ka lakou olelo a’o maluna o ka ninau no ka hana e hoomakaukau malu ia nei.

            Wahi ana i pane mai ai me na huaoleli pokole, ua hoole mai oia i kona komo kino iloko o na hana pili kuloko kalaiaina, oiai, he hana kuikahi ole ia i hookaawale ole ia mamalalo o na kuikahi lahui o ke komo wale no o kekahi mana aupuni kuwaho iloko o na hana kuloko o kekahi aupuni hoaloha.

            Uaawi pu mai no oia i ka ninau ana, ina aia he popilikai ke hookokoke mai nei iloko oia mau la maluhia o ka aina. Ua haawi aku au i ka’u haina me na huaolelo pokole—“ ua koho au i ka manawa hoohewahewa ole mamuli o kela hilinai mua, e hiki kokoke mai ana ka manawa ma ia hope mai no ia haawina hoohewahewa ole a pahola mai mai”

            O ke kakahiaka Poaono, Jan umi-kumaha. 93 ua kaalo mai la no ka hookuu ana i ke kau ahaolelo o ’92 a ma ka hora umi o ua kakahiaka la ua malama ia he halawai aha Kuhina ma ka halealii a iloko oia mau minute au i hoike mua aku ai i ka aha kuhina, i ke kumukanawai i hoomakaukau ia e like me ka makemake o ka lahui i noi pinepine ai i ka ahaolelo malalo o na palapala kakau inoa he lehulehu wale.

            Ma ka hora 12 awakes ua hookuu ua hookuu au i ke kau ahaolelo o ’92. Ua hoomaopopo au me ka poina ole, aole i hoopiha ia ka rumi ahaolelo e like me na kau mua i hala, aole he nui o na wahine ma ke ano hoohanohano, a aole no na hoa kau kanawai o ka aoao Hoomaemae i hiki ae iloko o ka hale. Na keia mau ouli i hoike mua mai aia he mau manao ahiu i kukulu mua ia e ia poe no ka hoikeike mai ma ia la e hooko ana lakou i kekahi hana ulia o ke kue mahope koke mai oia manawa.

I ka hooknu ia ana o ke kau ahaolelo o “92 ua huli hoi aku la au me ko’u mau ukali no ka halealii, a ma ka ipuka o ka rumi nui e ku ana o ilamuku Wilikini, ua, pane aku la au iaia me kei mau olelo: “i keia la, e Mr. Wilikini, e hoike ana oe i kou kulana makaukau me ka wiwo ole, ua hiki ia oe ke malama i ka maluhia o ke kulanakauhale, ina he hoohaunaele kekahi e hoao ia ana e hapai a pahola mai.”

            Ua ae mai oia ia’u me keia man huaolelo pokole: “Ae, ua makau au no ka halawai aku me ia hana i na a pau e ala mai ai.”

 

Hoike a S. Paka,

 

            Na keia mau olelo i hookikina loa aku iaia, a pane hou mai la i keia mau huaolelo: “Ina pela, heaha ko oukou kumu haalele ole i keia manawa.”

            Pane hou aku la au iaia: “Aole makou e haalele wale iho no me ke kulike ole me ke kanawai.”

            Ua hoopau ia ko maua kamailio ana, a huli hoi aku la makou no Aliiolani Hale a halawai pu me kekahi poe e kali ana no ko makou hiki aku, oia no o Kakina. Hakuwela, Kamika me kekahi mau hoa e ae o ka poai aoao kue aupuni, e kali ana no ka makemake lohe i na mea i hana ia e makou ma ka halealii