Ka Lei Momi, Volume I, Number 1, 21 June 1893 — Page 3

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA MEA HUNA UA IKEA.

WI KA NIHO O KA EUEU.

@ H@au Moheu Hoomaha Ola o ka Oihana Makai.

            Ke hoomanao nei no paha kalehulehu i kela aihue na-na mua loa i lawelaweia ma keia paeaina ukulii o ka Pakipika nei, oia no hoi ka pinana ana me ka manao @kei a me na lima i piha me na kiko o ka hoaikola kiekie oi loa a ka onohi o ka panepoo o ke kalaunu o ka Lani Kaulilua i @ aku la, a lawe ae la he po@ kumukuai kiekie @ ka waiwai io he $2,500.

            Malalo o na hakilo pauaho ole ana o ka Oihana Makai, ua loaa aku l@ka alopeka nana i komo ka malawaina kapu o na Alii @ o ka aina.

            I ka manawa i puka-a-maka ae ai keia hewa i hanaia, ua nele @ no hoi ka hiki ana o loaa ka meheu o ke kalohe.  Ia manawa nae, aia ka Ilamuku Hikikoki i Hawaii, a i kona huli hoi ana mai no Honolulu nei, ua lohe koke iho la no oia no keia mea i hanaia; a oia kana i haawi koke ae ai i ke kauoha i ka puali makai holookoa e hookolo ia me ka ikaika loa na meheu e loaa ai ke kolohe, a waiho ia aku la keia mea malalo o ke alakai akahele @a a William Larsen.

            He ekolu pule o ka hakilo ana me ka hoomanawanui pauaho @ ana, aka he mea oiaio no hoi @a ane pau mai ka manaolana no ka holopono ana, aka hoomau no nae.  He elua pule i ani @e nei, na mau iho la ke aka o George Ryan, a haupu wale ia @ la @, eia pahu kekahi o ua p@i la.

            He mau la i hala ae nei, ua kuai ia aku la kekahi o keia @i makamae i kekahi o kona mau hoa, a pela i moali mai ai na hiona o ke kalohe.  Nolaila i ka Poalua iho nei, Iune 13, na @ kino aku la o W. Larsen i k@ Ryan @ ma ka Hale Keokeo, ma alanui Nuuanu, aia hoi, ua loaa aku la iaia he mau apa @apana d@imana i puoloia iloko o ka pepa, a iloko o kekahi wahi puliki e kau ana ma ka rumi o @a Ryan la, ua loaa pu aku la @ mau momi.  Me ka eleu, ua hoike koke ia ka lohe i ka Ha@ku, a ua hoomaka koke ia iho la e h@makakiu i na Ryan la.

            Ma ia manawa koke no, ua loaa aku la no h@ lohe iaia, aia ko make i ka hale.

            Nolaila na manao ae la hoi ke akule e ahai i ka hohonu, ma ke kau ana maluna o kekahi moku @ holo pili aina e holo ana i keia Poakolu iho nei.  Aole oia i hoi iki i kona hale a po ia la.  Nolaila ua hoala ia ko Larsen manao e hanu aku ma ka meheu o ke kalohe.

            Ma ia ahiahi ana iho, ua hooniau mai la ke kiu eleu William Larsen no kana misiona huli mea pohihihi.  Ma ke alanui Nuuanu, a ma ka ulia o ka manawa, ua halawai koke iho la no oia me ka mea ana e imi nei.  Ua kono koke aku la o Larsen e komo pu laua e pa-kiaha maloko o kela hale inu rama ma Kaopuaua, a i ke komo ana iloko o laila, ua hao koke mai la ke kiu o ka eleu a noho ana i ka Halewai.

            He mea e ke kapanaha o ko ke Akua kokua nui ana i kana mea i manaopaa ai e kaulai no i keia mau hana ekaeka i ke akea ma o ka hooikaika pauaho ole ana o ka Oihana Makai.

 

Ka Bana Lahui.

Ua haawi ae ka Bana Lahui he aha puhiohe hoolaulea ma ka Hotele Hawaii i ka po nei no ka pomaikai o na maka malihini.  Aole he mau lono maopopo loa e pili ana i ka holo aku o ka puali puhiohe i Amerika.

 

Keena Hookaa Auhau.

            Ua hoihoi ia ae nei ke Keena Hookaa Auhau mai Kapuaiwa Hale mai a aia iloko o ka Hale Hookolokolo (Aliiolani Hale) ma ke keena iho nei o ka Luma Buke Helu Nui o ke Aupuni.  Malaila e hele aku ai na mea apau o hookaa ai i ko lakou auhau ma keia mua aku.

 

Ka Oihana Makai.

            Mamuli o ka haalele ana mai o Kapena Schimmer o ka wati ekolu, ua hookiekie ia ae la o Luianela makai D. A. Hookano i kapena makai no ia wati a o Kakiana D Nahoolewa ua lawe ae la oia i ke kulana lutanela no ia wati i hookahi no.  Ke mahalo aku nei makou i ka hookiekie ia ana o keia mau Hawaii oiaio.

 

Kanawai Hou

            Ua hooholoia iho nei e ka Aha Hooko me Kuka o ke Aupuni Kuikawa he kanawai e hoomana ana i na Lunakanawai Apana e hoolohe a e haawi i ka lakou olelo hooholo ma na hihia mikamina a pau e ulu ae ana maloko o ko lakou mau apana.

 

Ka Luakupapau o ka Moana

            O ka Mokupuni o Sable e waiho ana ma kahi he aneane e ha@ mile ma ka Hikina o Halifax ke kapaia nei i keia manawa e ka poe holomoku o ka Luakupa pau o ka Moana, no ka mea, ua nui a lehulehu na moku i poina ma kona mau lae kahakai.

 

“Ka Paa Mare Hou Loa.”

            Aia iwaena o kekahi mau kanaka opio i pili aloha pu kekahi me kekahi, ua hooholo like iho la lakou me ka mahu a me ka lohe ole o ko lakou mau mkua pakahi, e hoomale ia kekahi o ko lakou hoaloha me kekahi o na kaikamahine ui opio hou loa i ike mua ole ia kona mau helehelena ma ka honua a puni, a aole hoi i lohea kona inoa.

            Nolaila, mamua o ko lana nei mare ia ana, na hui pu ae la na mau keiki opio la me ko lakou hoaaloha, a me na pahikaua pakahi ma ko lakou mau lima akau a me na maawe lopi ailika wai hooluu like ole, na ulele like iho la lakou e ulana i mau aahu nani no ka wahine a ko lakou hoaaloha e mare aku ai me ko lakou maopopo pu ole no hoi i ka oiwi holookoa o na ui la, aka, o ka mea wale no i halia e imua o lakou, ina iho he ui opio hou loa a hoea ae, a o ka wa iho la no ia e ahuwale ai kona mau helehelena nani a kamahao.

            Nolaila, me na kulu koko kupaianaha, na pahikaua oilua a mana nui no hoi, ma maawe lopi silika maemae, na pihi kumukuai kiekie, a me ke kamahao lua ole, na paa io ae la he mau kahiko maemae hou loa i kupono no kekahi o na lede ma ka lalani o na lede maemae e ae a pau i kakelekele nina iho ma ke ao nei, mai ke kahiko o ka pane poo a hala wale i ka hu’a o hope loa e maewa ana i ke ahe lau makani.  Me he olapa ana o ka uwila, ku io ana ua ui nohea la me kona mau oiwi kilakila a pahaohao, a he mea oiaio, o ke sekona mua loa iho la no ia o kon ha@ ana i na ea o keia no malamalama.

            Me na manao walohia o na hoaaoloha, ua kuka ia ka la e mare ia ai laua a me ka Luna Hooko Mare, a ua hooholo io ia ka ae o ko lakou hoaaloha no keia ui nohenohea hou loa, a ua koho io ia ka la e ku aku ai imua o ke akea me ka mare pono ia ma ke kanawai a me ka wehe ia ana he papaaina imua o ka lehulehu mai kela a me keia pea o ka aina me ka lawa pono no ka manawa loihi.  Nolaila, e na kini manu o KA LEI MOMI, e kuailo mai i ka puana o nei mau koinainau ana penei:

            1. Owai ke kanemare a me na hoaaloha ona, a owai hoi keia ui pahaohao i lilo i wahinemare?

            2. Heaha na “pahikaua”, na “maawe lope silika”, ke keko kupanaha”, “na pila kumukuai kiekie?”

            3. Owai hoi ka “Luna Hooko Mare”?

            Eia iho no hoi ha ka houh@ana@.

            1. O ke makou Lunahooponopono no ke kanemare, a o KA LEI MOMI no hoi ka ui nohea, a o na limahana na hoaaloha.

            2. Na peni na pahikaua, o na kope heluhelu like ole na maawe lopi alike, ka inika ke koko, a o na hua m@ala na pihi kumukuai kiekie.

            3. O ka Mea Mah@o@ L A King Kuhina Kalaiaina ka Luna Hooko Mare, a i ka la 17 o Iune nei iho la no ka la i puka aku la ka paa mare hou loa; a eia mai ua ui nohea nei la ke niau aku la ma na kaiaulu ou e Hawaii.  Nolaila e na keiki a ke aloha

“Eia wau he malihini

E hookipa ia’u,

Hea @e i kun mau hoa

Hea pu mai ia’u.”

 

KELA A ME KEIA.

            Eia mai ka kakou milimili ke oili aku nei me ka ulu mahiehie o kona mau kiuneki me na mino onoono a loko lilo.

            Aloha nui oe e “Hawaii Holomua” ka makamaka nana i o maa ko makou inoa imua o ka lahui oiwi.

            Mai huhu mai oukou e ua makamaka heluhelu no ka uuku loa o ko makou, e aho ia mamua o na papaa kapakahi o na au i hala a@u.

            Ua hanau mai na ka wahine a ko makou makamaka maikai o keia oihana hookahi Mr. Sam. K. Pua, he kaikamahine ui nui nepunepu, i ka Poakolu nei, Iune 14, 1893.

            Ua ku mai ka mokuahi Kina i ke kakahiaka Poakahi nei mai mai ka Aina Pua me Iapana mai, a ua holo loa aku no ia ahiahi no ka Ipuka Gula.  He kilakila ke kulana o keia moku.

            He nui na olelo hoopohala imua o maku mai kekahi mai o na lunahooponopono nupepa i hele a keekeo ka auwae ma nei oihana.  Aka nae, e hele aku ana makou imua a na ka lahui e kaupaona.

            KEKUMANO—ILAE.  Ma ke ahiahi Poaha nei, Iune 15, ua hipuu paa ia iho la o Samuela L. Kekumano kekahi o na limahana o ka Hale Leta me Miss Maria P. Hae o Pukoo, Molokai, e Rev. S L. Desha (Kiwini), ma Iwilei.

            O ka huina dala naoli e waiho nei ma ka waihona o ka lehulehu elike me ka hoike a ke Kuhina Waiwai, he $298,447.26.  Pela io anei?  Ina oia, alaila hoopau ae i kekahi poe koa kamalii pukiki ano ole.

            I ka 1762 o ka heluna lahui o Europa, he 130,000,000, i ka 1800, he 175,000,000; a i keia manawa aneane o 350,000,000; a eia ka ninau: Ua oi aku anei na kauaka maluna iho o ka honua i keia wa mamua @ na la o Babulona a me Ninewa e noho ana iloko o ko laua hanohano?

            “Malia o ka la hop@ loa pahu keia @ hoomanao@ ai @ wahi a kekahi o na nupepa Hawaii i hoolaha ae ai no ka mea e pili ana i ka la hanau o Kamehameha,  O ko makou manao hui, aole pela, @ @aku no ua makahiki hoa e hoomanao ai na Hawaii oiwi a pau i ka la o ka Na@ Aupuni kaui na.”

            Ma ke ka ana mai o ka mokupea “Hilo” i ka Poalua n@ ua loaa mai la he wahi lono e pili @ ka apono ole ia anu mai nei o ka hookohu a Kakina, ma ke ano he Kuhina Noho @ Hawaii nei ma Wasinetona e ka Peresidena.  Ma ka mokuahi Alameda e ku mai ana i ka la apopo e maopopo @ ai keia lono.