Ka Lei Momi, Volume I, Number 3, 23 June 1893 — Page 2

Page PDF (424.74 KB)

This text was transcribed by:  Ida Mae Shoffner
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Na Kanaka Hawaii

 

            I’a ike iho makou maloko o la nupopa I loku I kekalhi manao o olelo ana, he poe kanaka Hawaii o le kulana haahaa loa kai hele aku I kai o ka uwapo e ka Hui Mokualii @@@nika I ke awakea Poakolu nei, e ike ia Kale Nouloia mamu’I o kona huli hui ana aku no Amerika.  @@ ka mea apiki he nui a huhalehu wale o na Hawaii o ka kulaka kiokiu I ike ia ma ia walu a owai la na Hawaii o ke kalama haahaa ka ka Hoku a @ nei I ka poe anei e @ ana I wahi ola @ kakou ma @@lani ana I ka hana a na @hana ai oio ia, o kela pua 2 I I holu aka @ oku lakou hu’ui a kumuimuanu u leile hu @@ a o @wi iku I ho lukuii @wiki I Kaiau Neakulu a @ @ i ka  @ @ @ @ @ na hana puhiola @ @ @ ku ka Hoku e hoike @ l’a manao paha ka mea kakau o ka Iloku lu haole oia o ku kulana ku kio, nolaila o hoino e’a i na kanaka Hawaii e pono ai.  Mai oi loa aku ka pono ina i kau hou ae ka mea kakau i ka Iloku i elua mau makaaniani hou nona, alaila hiki paha iaia ke ike pono i na kanaka Hawaii o ke kulana Kiekei a hanohano no hoi.

 

HE MANA KO KA NAAI’AO.

            Mawaena o na lahui uaauao a pau o ka honua poepoe, mea nui ka naauao, a he mea i oi nui ae mamua o ke gula a me ke dala, aka uae, he mea e nae ka lilo ana o ia momi makamae i mea hoolei wale ia e kekahi hapa nui o na ohana Hawaii ponoi.  Mailoko ae o kekahi o ia mau ohana, ua oili a mohala ana he mau opuu hou no na kihapai, a he mau pulapula maloeloe no ka hoolaupai ana ika lahui, aka nae, mawaena o ia mau pua i mohala ue ike ao laelae, ua ike ia aku la kekahi mau hiohiona like he nui wale ‘ke auo, a ke hoaiai wale aku nei no nae makou i na ewe ponoi o Hawaii, ina nae ia @ @ pono ai.

            I ka hulu ana @ @ hehe o ke kam@ a ho maka ahu hui e ku @ i kina @ wawai iho i hiki p@ lo@ ke la ik@ wale @ @ i ka pono @ e ka he@ @ @ iki @ @ @ hewa @ @ iki @ @ @ ika ulu @ @ o @ a me ka hua o la @.

            Ina @ ulu no ka pono @ i ka @, @ @n ha e kaikai ‘ae iaia a hookau iho ma na anuu mua e pu aku ai i o Naauao la, ma ka hoopopololei ana ae i kahi o kanahua ae ana ua laau o piopio lai a pela mau no e hana ia ai me ke akahele a hiki i ka nioniolo pono ana o ua laau la.  Oia hoi ko na makua ao akahele ana iaia a hiki wale i ka nui ana.

            Ua pau anei hei ka luhi ana.  Aole, aku, hokuu iaia i ke kula me ka paupauaho ole nona, a hala ho manawa, alai’a, e puka mai auanei he laau maikai.  A maluna ananei ona e haaheo ai kela mono kaulana a makou i o ae la maluna.  “he mana ka na ae.”

            Aka, ina hei o ka i u ana ae @, hoomaka kuho no e hoopaheehe liilii ma na ou’i awaepa o haia ola ana a hookuukuu iki ia’aku paha hoi e na makua a a nole auanei o mao makopi koke iho no, e lilo ae auanei oia hohoa no ka puali anola o Bele eb@ e hooho an@ i @ mala.

            I ka nana ana ia ano luau i ulu ae a hiki i he eo ana, he heu a ka piliki a maoli no ho @ aku.  I’a pouli maoli no holu hou mau aeae a pau.  I’a aoo na kino aohe nae i ihe wahi huepalapala iki.  He pilikia loa io maoli no ko lakou mau aoao a pau, a he puni wale no hoi kekahi hapa o lakou i na pahele ia mai e na makamaka.  O na ano hana hupo a hua ole oka pouli, na hana “pepojo ole” o ka la, o na hana nui iho la ia e hoopau manawa ai o ka la a me ku po, a o ka hopena aku o ka hoi aku e hoouluhua i no makua.

            Malia paha o i mai kekahi, he makehewa ka hoouna ana i na keiki i ke kula, he hoopau dala, ha noho iho no e kahumu a e holoi wahi lole peha.

            Ke ho-ao aku nei makou i na ko makou mau makamaka heluhelu o manao ana pela, e akahele ka noonoo ana pela.  No ka mea, ina no i lalau aku lakou mahope o ka loaa ana ia lakon he wahi talena nuku a mahuahua paha, alaila, aoilo no ia @ mea e poho ai no na makua a o na keiki la pahi no ka mea, he lalau no ka mea naauao aia no le manawa e oili mai ana e olino ae ai ua naauao lai a e oli ae no auanei ke ano @uhe a i mea lolo maemae a olino.  Oka la’au ana o ka mea hupo.  @ loa he manawa e loli hou mai kona kulana @ a aia mau no @ looluli mai ke kakou mau ae a e kau, wale ia ana mao a mianei.  Nilaila aia ko makou mei i ake nui ai e makai@ a kakou mea kela mea.  A @ a @ mea @ ike i iku @ kehiki @ @ @ uui ana @ @ @ @ ke @ @ @ o k@ @ ku makou o ka we nukua @ a @ ka loopio @ @ @ @ lei ka noho ma.

 

Ka Opiuma Malakeke

            Ua loaa aku ia Kapena Makai Juen i ka hora 2 auwina la enehinei, he Pake me ehiku mau tini opiunia.  Ua laweia aku oia no ka halewai, a i ka ‘huli ia ana iho o na lini aia hoi he malakeke ko loko, aohe o ka opiuma.

 

Ka Mare o na Poe Kiekie.

            O Robert Burns kekahi o na loea kaulaua, ua mare aku oia i ke kaikamahine a kekahi kanaka mahiai luaaina, mamulu o lo laua aloha like o kahi i kekahi oiai laua e hana puana ma kahi mahimaui.

            I’a maru aku ua @ @ ike kaikamahine a kekahi luna ka kuaaina, aole nae i @ @ Iaua nehe puana a kaanai koke no @ @ [rest of the paragraph unreadable].

            @, mamali e hana a’aha ana i ke Kukuma hinemaka nohea a ke kana’a hauai holoholona, na mau iho la oia uoia.

            Ua mare aku o Keoku Wahine iona i kukahi wahine @make me elua keiki.  A ua noho ima iloko o ka mare me ka @mae a me ka maluhia.

            O ka John Howard wahine i mare ai, o kona wahine lawelawe no.  He 52 na makahiki o ka wahine o ko John he 25 wale no.  Ua noho laua me ka oluolu ma ia hope mai a hiki i ka make ana o ka wahine he elua makahiki mahope mai.

            Petero ka Nui o Rusia he wahine kauwa kana i mare ai, eia uae he naauao oia ma na ano a apau, a he emepera wahine maikai oia.

            He kaikamahine ilihune ka Humboit i mare ai mamu’u wale no o kona aloha iaia i ka ui o na helehelena.

 

            Ua hopuia he ekoku mau haole i keia ia mamuli o ke lako hoohuoi wale ia @ @ hoolala nai kakou i kekahi lana e kae ana i ke aupuni.  E huii ia iku ua hale kakou i noho ai A ka Aoukuili @[rest of the sentence unreadable].

            Ua hoomamai ika ia @ kuona @ana me ae kui maka polena o ni @.  @ Nevada i ke anoano Hela o koia Poalima @ @ me na @ [rest of the paragraph unreadable].

            Aole o makou makemake e lawe ike kaumaha no na mea a pau e hoopuka ia aku nei mahalo o keia poo manao no na mea a pau i kakania mai e na makamaka no ka kakou milimiii.

 

Lokahi oia ka Waiwai.

            E Ka Lea Momi.  Aloha oe O ke peomanao a kau ae la ma luna he mea ia i iui lui ia iwaena o na lahui nanaao o @ 30 nei a pela no iwaena o ko kaua lahui, a he mea pono @ o kukulu i ko’u manao malani o keia kahua:

  1. O ka lokahi, he mai i ma @ nui @ @ o na ku ika Hawaii.  Aole pa’a@ @ kohale o no haua lahui [ rest of the paragraph difficult to read].
  2. @[ Beginning of paragraph unreadable] hele aku i @ @ kumu heiehu @ manao he kokahi iwaena o ke kaua lahui, a @ no i ko a mau la e ikeia nei, oia hui, hu okoa na pau hoohiniina a hu okoa @.  @ ko’u na mau e ikeia nei mawaena o na kanaka Hawaii, a pele i kahu ai kela mana maluna nonu ko pua, lokahi oia la waiwai.”

 

@ kakou na Hawaii olalo, ke mahu nei kakou i ko @ hiki ole ka kilol ae, oia hoi he ilihune, hoopiliwale, makilo, molowa i ka hana kiola wale i ka manawa hana, kuai ine mea pii u ke kumukuai, mu @ma, pili waiwai, a hiki o’e ke ni pakiko, a pela wale aku.

      Nolaila, ke noi nei keia maka peni a ke uwalo aku nei imua o kua lahui oiwi, e maliu mai kakou, mai aa kane a ka wahine, a o ka kakou hana kupono wale no e hoolokahi kakou a e hoahu a houlaula ma kahi kupono,a ina e ikeia he huina nui o na mea i hoomakaulii ia, alaila ua hiki no ke kuai i kekahi mea i manao ia he aina paha a mea okoa ae paha e hiki ai ke loaa he noho’na kuonoono.  Aka hoi, ina @ ka lokahi a ne’a ka hana, alaila ua makehewa.

      Nohaila o ka hapai ana i na hana e like me keia poe Hawaii maio i hanai ae nei i ka hana naauau, oia hoi ke hoolaha i waha @ hou nou e Hawaii, a ke kauoha aku nei keia neni e lawe like kakou i keia malihini @ he mea hoi @ hanoha @ [rest of sentence unreadable].  Hawaii a ka nui olu o Lehua i ike kakou i kona mau @ kakou a e o Hawaii @ me @ @ kakou @ pau.

      Me ke aloha.   

 

M. P@

      E hukilahi kaula Lou unu na hiu Kupuukelo a me ka Poola; @ [rest of sentence unreadable].