Ka Lei Momi, Volume I, Number 3, 23 June 1893 — Page 4

Page PDF (458.74 KB)

This text was transcribed by:  Janice Jong
This work is dedicated to:  Trina and Paul

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

                                                                                                                                 

HE MOOLELO EHUEHU

NO

LAFIEDANIKO

______

KE KUEWA ONIU MAKAKILA'O

MARESILE.

- A O KA--

NAITA KIU O FARANI.

______

 

MOKUNA I.

NA LA OPIO---OLINO KE AHI O

O KA WIWO OLE.

MOKUNA II.

KE KANAKA OPIO MALIHINI

OWAI LA IA? -- KE KIINA PAHIKAUA LUA OLE.

   O ka loaa ana i ke Kauna opio ka makaukau piha ma ke kiina pahikaua a me ka oniu ana, oia ka Lafiedaniko i pane aku ai: 'E Bailana opio kuu haku, ua lawa oe me ka ike o ka oniu pahikaua, aka o kou lilo ana he naita a he koa i poni ia no na metala kila, aole ia mea me a'u, oiai aole au he mea i lehia ma-ia hana, a aole no hoi i heluia ma ka papa o na kanaka koa a 'kaulana o Farani nei.

      Alaila owai ka mea nana au e poni mai e lilo i koa no na metala kila kila? Wahi a Kauna opio.

      O ke kanaka Gasecona o ka pahikaua pololei oia wale iho la n@ ke kanaka a'u i manao ai nana e poni mai ia oe i koa no ka makakila.

      He lua ole ia o ke koa a me ka wiwo ole, a oia kekahi o na olali o ke kahua kaua o Farani nei ma ko ka. Moi Lui aoao, a he hoaaloha oiaio oia a pilipaa loa no ua Moi Lui la, wahi a Lafiedaniko i pane hou mai ai.

      A ihea ua kanaka @a e loaa ai ia'u? I ninau aku ai ke Kauna opio.

      Pane mai la o Lafiedaniko: O ka mea hiki ole ia ia'u ke hai aku ia oe, oiai aole he maopopo loa ia'u kona wahi noho paa.

      I kahi manawa he ike au iaia maloko o ka halealii o ka metala kila (Lu@s de Louvre) a i kahi manawa e ike ia aku no oia e maalo ae ana ma na alanui o Maseire nei, a maloko no hoi o ka halealii Luvela i kahi manawa, ua like oia me ke aka kino wailua ka hoea mai a nalo aku me ka hikiwawe loa.

      Na keia pane a ua opio la, ua aho hookahalia iki ia ke Kauna opio, a ninau mai la oia: Pehea ka hoi oe i ke ai he kanaka ike oia i ka oniu makakila?

     [E hoomau ia akn ana.]

 

 

 

HE MOOLELO WALOHIA

--NO--

AKAMOLEKA

---KE---

KAMAIKI OPIO I PAKELE MAI I NA LIMA HAO ENAENA

--o Ke--

AKUA KII KELEAWE NUI

MOLEKA.

_______

I Kukuluia maka Loko Ahi Weliweli o Gehena.

______

MOKUNA 1.

HINOMA KA MAKUAKANE LOKOINO. -- KA LEO UWALO O KA MAKUAHINE NO KANA KAMALEI.

         I mea e lohe ole ia ai ka uwe kapalili ana o ke keiki, aia he poe e ae me na mea kani, na kumebala, na bele a me @a pa hao a keleawe paha e noke aua i ka hookan@ani me ka hooho pu ana ma ka inoa o Moleka, "No Moleka ke kuahu o na ao a me na punohe uwahi! No Moleka ke A@iwwahine o ka lani!! No Moloka ka mana e hoohehee i ke ao holookoa me ke ahi o kona waha!!!" Aole e hiki i ka hapalua like o ko lakou hooho ana me keia mau huaolelo, ua hala e aku la ke ola makamae o ke keiki ma na lima hao knaena o ua Moleka la.

   Me keia mau hana an@ pela, aia ka lehulehu e ae a pau ke kulou la i ka lepo me ka hamau loa, e kimokimo ana na poo iluna a ilalo he 3 a 4 paha manawa e like me ka nui o kou aloha i ua kii la pela no oe e kunokunou ai, ao ke poe no hoi i uhi pouli pu ia e ka naaupp, a i nui hoi ke aloha i ua kii leo ole la, alaila he oi loa aku no hoi ka ikaika o ka lakou kimo aua i ka lepo a paholehole na lae, aohe nae he i ae he eha, noke no, aia no ka palena he pau no ke kino o ke keiki i ka palahe liilii a koe o ka li@a hao wale no ke kau ana i hele a enaena.

      O ka kekahi poe hoi, he uwalu i na maka, kanu i ka lehu maluna o na poo, huki i na niho, na lauoho a me na umiumi, a aole no hoi e loihi loa ha uwe ana o ke keiki a make koke no me ka nianaonao nui.

      O na makua ponoi no hoi keia, o na mea hoi nana ke@a keiki, aohe wahi paki waimaka ae, a he hookahi no ka haluku like ana ma ia alahele hookahi.

      He ano kohu puoule maoli no ka lehulehu a pau i akoakoa ae malaila i ka manawa o ia mau sekona e uhi poele pu ana maluna o ia hanauna a ka naaupo i noho alii ai.

      Pela no lakou e hana mau ai, ina paha he ekolu a he eha paha mau keiki i makaukau ia e mohai aku ia manawa, pela no lakou e hana mau ai.

      Nolaila, e na makamaka heluhelu o KA LEI MO@I, ke ike mai la no kakou i ka noho alii ana o na eheu pouli o ka hoomanakii maluna o kela lahui naaupo. A hookahi nae mea weliweli loa, o ka lilo mauwale ana o ke ola o na kamaiki opiopio loa no keia hana hupo weliweli loa.

      Ma keia mau hana ae la i moakaka mau ia Amora, a oia no hoi he hoomanakii maopopo no laua, a he kahu akua koikoi loa no hoi o Hinoma no ua kii akua Moleka la, ua kau e wale mai la no ka lia iaia no ka laua bebe e hanau ae ai; a oiai no hoi ua he@e ke kane i ka huakai hele, a aole i kanamai na hiona maewaewa e kau mai la imua o kona maka no ka hua o ke laua puhaka a oili ae.

      Hala ae la ia mahina hookahi a ke kokoke mai la ke kau kau oo ai ana o ke kihapai palaoa a a laua, a he elima wale no la i koe, ua hoolaha ae la o Amora.

      "He elima la i koe mai keia la aku, e oki no ka pala@a o ke kihapai ai a @aua, nolaila ua makemakeia na mea a pau e hiki mai, ua makaukau hoi no mea a pau no ka poe paahana."

      1 keia maa la e nee la, aia ua Amora nei ke haawi la i ke kauoha e hoopiha ia ka papa kawili ai a piha @e ka palaoa, na ipu lepo nnnui me na aila oliva, a o na haona lepo noi me na waina hou naikai loa, a aia no hoi na keiki bipi i kupaluia a me na kamelo momona, a ua lawa pono na mea a pau me ka makaukau, a i hakalih wale no i ka hoea io mai o ua lw la i manao ia ai, o ka hoomaka kode no ia e pahola aku imua o ka lehulehu a pau i akoakoa mai, hookahi ka hauoli pu ana, a aia n ka aalena he pau no ka palaoa i ke oki.

      Hoea io mai la ka la oki palaoa o Amora, a mamua o ka o ana mai o na kukuna olino o ka la, na kane a me na wahine e moe ae aua kaoo ma ke kihapai ai o Hinoma ma, a mahope o ka hooponopono ana o na mea a pau, uo hoomaka iho la ke oki o ka palaoa, a ohi no hoi ka poe ohi, a auamo no hoi no ka hale wili palaoa, a emoole, ua piha pu ae la ke kihapai me na leo hooho o ka hauoli.

      I ka manawa hoomaha o ka hana, ua akoakoa mai da lehulehu a pau ma ka papaaina i hoomakaukau ia me na ono o ia au i koliu wale aku la, Ai ka ai ka ia no hoi, a aole i kanamai ka olioli. Pela no e hana mau ai i na la a pau.

      I ke eha o ka la ohi ai ana, ku ae la o Amora me ka naau ehaeha, a kaapoai @e la maloko o k@ laua hale me k@ pea ana o kona lima mahope o kona kua, a me ka naau ehaeha, pane iho la oia me ka i ana: "He nani ka nui o ka ehaeha o kuu naau nou e kuu Hinoma, eia au iloko o ke kupilikii o ka ehaeha, ina la paha maluna ou keia mau ehaeha, ina paha ua ike oe i ka ehaeha a aloha ae la paha oe ia'u, aole hoi, o ke kaa ana hoi naluna o'u, ku ai kau uilani."

   I ka elima o ka la o ke oki ai ana, ulu ae la kona manao e hele e makaikai i ka poe paahana ma ke kihapai, i hoonalo iki ia ae ai paha kekahi mau sekona kupilikii, mamuli o ka lohe ana aku paha i na mele olioli a na keiki liilii a me na hooho a na kanaka makua, a mal@a paha o nalo ae na hiona piliaiku.

      Me kona ubi maka pale o ka oihaoa hoomanakii, uhi iho la ma kona poo, a me kona aahu kupono ole, ua haalele iho la oia i ko laua hale, a puko aku la me kona maka i uhi ia a naue aku la ma ke alanui, malalo hoi o na wilou e luhe iho ana maluna iho ona, a kamoe pololei aku la no ke kihapai ai.

      Aole i liuliu kona naue ana aku, hoea aku la oia ma kekahi kumu oliva nui, a malalo iho o kona malu, ua no iho la oia me ka nui launa ole o ka eha o kona manao.

      O ka mea oi loa aku nae o ka ehaeha i loaa iaia, oia no kona hoomaka ana e akiaki kona opu, a hoomanao ae la oia, e hanau ana ka paha oia.

      Nolaila, me keia mau haawina pioloke i loaa hou iho maluna ona ua ku ae la oia iluna, a hoi pololei aku ia no ko laua home.

      I keia manawa, ana e hoi nei, ua hooi loa ia ae kona mama ma ka hele aua, no ka mea aole i maopopo iaia, pehea mai ana la ka hopena e hiki mai ana maluna ona, a aole no hoi i emo: ua hiki io aku la oia ma ko laua home anoano.

      Me ka awiwi wehe ae la oia i kona mau wahi aahu, a maloko o kekahi wahi keena uuku maloko lilo o ko laua hale, ua haule aku la oia moe maluna o kekahi wahi punee moe uuku.

      Haule aku la oia i ka moe a Niolopua, a aole wahi oni ae, a nohoalii iho la ka makahiamoe ma kona mau lihilihi, a pela i ko-o iki ai na aweawe kupilikii e lalawe la i ka nui o ua Amora la.

      A hala na hora elima o kona moe ana, puoho ae la oia, ua ahiahi, a e walaau ana na poe lawelawe a pau o ke kihapai, aka aohe a ianei nana aku ia mau mea, oiai, ua hoon@ho e ia no he kanaka nana e hooponopono ia mau mea a pau.

      Iaia i ala ae ai, aia hoi o na haawina ano e a pau o kona opu, ua @alohia ae la, a aia no nae ka bebe ke lolii malie ala iloko, a nolaila huli ae la kona alo iluna a i wale iho la no keia iloko iho ona---"Heaha la ka hoi k@ ano o keia?"

      Nolaila, hooholo hou iho la oia, i na i mau ka nele o na haawina ana i ike ai malalo o ke kumulaau oliva a ao ia po alaila, e ku ino au e hele e nana i ka pono o ke kihapai a me ka poe lawelawe.

[Aohe i laua aku.]

______

 

      Ma Hawi, Kohala Akau, Hawaii, ua pepehiia iho la he limahaua Kepani e kekahi o na luna hoohana o ia mahiko a manuheu ana. Ua hoopii ke Kepani, a ua kapi ia mai la a miko ana i ka paakai o ka pokeokeo.