Ka Lei Momi, Volume I, Number 6, 28 June 1893 — Page 4

Page PDF (443.29 KB)

This text was transcribed by:  Betty Yang Green
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

HE HOOLELO WALOHIA

-NO-

AKAMOLEKA

-KE-

KAMAIKI OPIO I PAKELE ‘MAI I NA LIMA HAO ENAENA

-O KE-

AKUA KII KELEA WE NUI

MOKEKA.

 

E Kukuluia ma ka Loko Ahi Weliweli o Gehena

 

MOKUNA 1.

HINOMA KA MAKUAKANE LOKOINO – KA LEO UWALO O KA MAKUAHINE NO KANA KAMALEI.

 

            Lele iho la ua Hinoma la mai hina iho o kona kamelo a haawi aku la i ke kauoha i kana mau kauwa lawelawe no ka hooponopono ana i na opeope o lakou.  Haalele iho la oia ia lakou nei e wehewehe nana i na ukana makana mai ia Seba mai, a hoi aku la oia me ka awiwi no ko laua home.

            Ma kona poli, hii ae la oia i kana keiki hanai i loaa mai ai mai ia Seba mai, a naue aku la ma kea lo no ka home e noho mai la kana Amora aloha me ka naau luuluu.

            E hookuu malie aku hoi ha kana ia Hinonoa e hoi, a e holo kaua i ka hale o laua e nana ai – e aha ana o Amora me ka lana bebe?

            Oiai o Amora e noho ana me ka luuluu maloko o kona wahi hale lele, malalo hoi o na kanawai pua o ko lakou oihana hoomanakii, no na la ehiku, a i ka walu hoi e wela ai kona poo i ka la.

            Aka, oiai no nae o Hinoma e hoi mai ana i ke ala loa o ka waoakua one o Arabia, a i ke kolu o ko lakou mau la ma ke alanui, piha iho ka ehiku o na la noho mehameha o Amora, a i ke ahiahi o ua la la, ua auau iho la ua Amora nei i ka aila oliva, e like hoi me ka maa mau o na wahine hanau keiki a me na wahine e ae paha ma ia wahi.

            Ma ke kakahiaka ae o ka walu e ka la, pape aku la oia i kona mea lawelawe i ka i ana aku penei.

            E kuu hoaloha i hoomanawanou pu iho nei me a’u i na la e ku inoa, eia kaua i ka hepena e na la o ko kaua noho ana mehameha ana ma keia kula, a ano, e holo aku oe i kauhale a e kii aku i mau kanaka i elua e kii mai ia kaua.

            Emoole, ua holo io aku la kona kokoolua a hoea mai la me ia elua mau kanaka, a liuliu ae la i na wahi opeope o laua nei, a hoi nui aku la.  He hapa hora paha i hala ae, ua hoea aku la lakou nei i kauhale, a launa mai ia na makamaka he nui ma ko lauahome, a hui pu ae la lakou me ke aloha pumehaha iwaena o lakou.

            He mauawa loihi keia launa oluolu ana a na hoaloha, aka, aia iloko o ko Amora puuwai na kiko eleeleloa no ka hoomanao poina ole ana no na hopena weli weli e kau mai ana maluna o ka lana bebe, a ka lehulehu hoi e ike maka la.

            Oiai no lakou nei e hamumu malie nei, aia hoi, ua koi aku la ke kaulana a puni – ua hanau o Amora i kana makahiapo keiki, a ua pau ae nein a la noho mehameha a aia oia imua o ka lehulehu o kona mau hoaloha a pau.

            Ua holo loa aku la keia lono a puui ka aina mai o a o a hiki i na pepeiao o Majour ke kanu akua o Moloka ma Gehena e noho ana oia maloko o kona hale papapa ma kipapali o ke kumu o ka puu o Ziona, a mamuli o ka huaolelo “makahiapo” i lele ae ai kona hauli a hoopuka ae la oia i kana kuahaua pili hoomana kii:

            “Ma ka moa o Moloka, oiai ua hanau mai nein a Amora a me Hinomae keiki makahiapo, molaila, he ekolu la i koe mai keia la aku, e hele aku ana au e iko pono i ua keiki la, a e hoolaa hoi iaia na ko kakou akua, a e kau no auanei au i ka hoailona o ko kakou akua maluna o ua keiki la.”

            Laha ae la keia kuahana iwaena o ka poe hoomanakii a pau, a hiki loa aku i o Amora ma la.  Nolaila, ua palua hou ia iho la ke kaumaha maluma o kona poohiwi:

            Lulau ae la ia i kana keiki kamakahi hookahi wale no, a puili ae la ma kona poli a me na waimaka kulou iho la oia ma na papalina o kana opuu, a uwe kaukau iho la me ka haalulu o ke kupouli aloha keiki.

            Oiliili ae la na manao lehulehu iloko o kona noonoo, e au ana hoi i kahi e pakele ai o kana keiki.  Oiai ua maopopo pono no iaia, ua paano ka manao o kana aliikane e lumai i ka laua keiki iloko o ka pouli o ka make mainoino ana ma na lima hao wela o Moloka.

            E haao paha kaua e mahuka malu mai kea lo aku o ko makuakane, i malama ai au ia oe a nui ma ka aina okoa aku, a kupa kaua ma ia wahi makamaka ole – Auwe!  Aole!  Ua piha loan a alanui i ka poe powa a me na holoholona hihiu, e noho no kaua a e make pu no kaua – Auwe uu keiki e!!”  wahi a Amora i kuwo ae ai me ka leo a me ka waimaka nui e iho makawalu ana ina na papalina o ka makuahine.

            Mahope koke ihe, oili hou ae la he wahi manao hou iloko ona ne kana keiki, a me ia manao ona, ua kii pololei aku la oia i kona wahi kokoolua i nonoho pu ai i na la ona i hono mehameha ai me ke kihapai palaoa, a kai ae la iaia iloko o kekahi rumi mehameha o ko laua hale, a me kana keiki pu no ma kona poli, a pane aku la imua o kona kokoolua.

            “Ea, auhea oe, i kono aku nei au ia ee iloko nei no ianei, ua manao au me kou poli aku ke keiki a kaua, a nau ia e hanai me ka malu’loa, i ole hoi e ike ia e kekahi mea, a e loha ia kona leo uwe, nuna loa oe iaia ma kahi kanaka ole.  Aole nae hoi i keia manawa, aia a lohe au i na manao o kuu kane no ke keiki nei hoi a kakou; ina no po hoi e ae mai ana oia i ka’u mau olelo aku e hoola ke keiki, alaila, hooko kana i keia kamailio koke iho nei.”

            “Ua pono kela, aka, e hoomakaukau inai no nae oe, no ka mea, he hemahema loa nu ma na mea e pili ana i ka kaua keiki,” wahi a kahi kokoolua o Amora i pane mai ai.

            “Mai noonoo oe no ia mau mea, me a’u ia mau mea, a o ka hoomanawanui pu ka kaua i ke ola o ka kaua keiki, na kana ke keiki, oiai o kaua wale no kai auamo pu i na inea a’pau no keia keiki, mai kahi kanaka ole a hiki wale no kaua imua o na lehulehu.  Aohe na Hinoma, nana no hoi paha ina he minamina ia i ke ola o keia keiki: aka, i ole no hoi, hele no ia, a na kaua no ke keiki,” wahi a Amora i kona wahi kokoolua me ka waimaka pu no e hiolo ana ma kona mau papalina.

            “Ina pela, aohe o’u kanalua ana no na mea a pau, a e hoao no uu e hoopukele i ku kaua keiki elike me ka ikaika i loaa ia’ui keia wa,” i pane uku ai kona kokoolua.

            Ina pela, e hoopakele kaua, a e hui hou no kaua ma keia hope koke iho no, mahope iho hoi o ka hoi ana mai o Hinoma a e ---

            Aole i pau pono ae keia mau olelo a Amora, poha ana ka puka i kekahi wahi wahine poupou me kona poo no e paa aua i ka uhi, (elike paha la me na wahine pukiki) pane mai la oia:

            “E!  Ua ike aku nei au ia Hinoma, ei ae oia ke hoi mai nei, ua kokoke loa, a he keiki kekahi ana e hii mai la mamua pono o kona ale.”

            Na keia lono i laweia aku a hoike ia Amora, ua puiwa ae la ia me ka hikiwawe loa, a haule aku la oia ma ka papahele, a kaka aku la kana keiki mai ona aku la me ka uwe kapalili ana ae.

            Lele maila kona kokoolua hapai ae la i ke keiki, a hoomoe aku la ma kahi kupono.  Kii mai la oia a ma ke poo e kona haku a hapai ae la a hoomoe iho la ma kona u-ha, a moe iho la me ka waimake, a na na kulu waimaka e haule ana ma na papalina o Amora main a maka iho o kona kokoolua i hoala ae iaia mai kona waiho kulipo ana mamuli o na haawina ehaeha no kana kane a me ka hua o ko iaua puhaka.

            I keia mau sekona kupouli e lulumi nei maluna o lau, oia no ka manawa o Hinoma i kemomai ai maloko o ka hale, a ma ka rumi nui nawaho noho iho la oia me ka haohao, a ninau aku la oia i ka lehulehu o ko laua mau hoaloha – “Auhea la o Amora?”

(E hoomau ia aku ana.)

 

E HAWAII .

Paredaise nani kamahao,

Kuokoa mai luna mai,

Kilakila kou mau aekai,

Hoope ia loko ka iini,

Aole au e poma

Nu kuu aina i hanau ai.

 

Aia ma kou mau kualono.

Malaila mai kea o laelae,

Ka Oi kelakela o ka I’akipika,

Olino no ka hanoli.

A pau ae na ino nei,

Oni paa maa o Hawaii.

Nu ka Makua Lani e aloha mai,

Nana e kokua ia oe,

Kiai mau i kou pono,

Pale ae i na popilikia.

A me Kona maaa nui

E pau na kuee nei.

 

HE MELE HOONI PUUWAI.

Kaulana mai nei a o Mana

Aole huapala ono a ka puu

He hewa iho oe ia Lihau

Kahi o ka Nunu maka onaona

Onaona wale ia pua Rose lani

Kuu lei melia poina ole

Paa ia ke aloha a paa loa

Ai kuleana like ai kaua

Ooe a owau i kahi me ameha

I walea i ka hana a ke kikala

Kikala ia ua hana a lawa

Uneune malie i ko Kauwila

Ke Kauwila holu o Puukapo

No kuu aina ua kaulana

Eia mai au o makani Kona

E pao aku ai nauene

O ka mea nana e honehone aku

Na kaula eono o uwehone

Haina ia mai ana ka puana

O ka niniu ia ua hana a lawa

 

OHAOHA WALE KUU LEI SONG.

Nani wale ae au a e ike nei,

I ke kakelo i ke ale pali,

Ilaila hiani ka manao,

I ka hana a ka uwila.

Hui – Oahoha wale kuu lei,

            I ka lihau ia e ka-ua noe,

            Ka hikina mai kupouli,

            Hoopumohana i kuu peli.

Mea ole nei pouli nui,

I ha’I ia mai e ke ala,

Mea ole ka loa o nei kula;

I kea nu me ke koekoe.

 

            “Pehea la e ulu ai ka lahui Hawaii?”  Oia ka ninau a makou e ui a e kikeke nei ma ka umauma o kela a me keia Hawaii oiwi.