Ka Lei Momi, Volume I, Number 8, 30 June 1893 — Page 2

Page PDF (439.94 KB)

This text was transcribed by:  Daniel Mcsweeney
This work is dedicated to:  for my grandchildren Lucia and Joseph

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEI MOMI

 

Poalima, Iune 30, 1893

 

E AKAHELE NA OPUU.

 

      Ma kekahi mau ohana i hole a ohuohu i na hua o ka puhaka, he mea mahalo nui ia ke alakai ana a ua makua aloha io i ka lakou mau opio, ua ao akahele loa aku lahou i ka lakou mau opuu me ke ano Karistiano oiaoia.  A me ia mau alakai akahele ana, ua wiwo maoli no na keiki, a aole no auanei e nele ka pii niau ae o ko lakou noho ana mikioi ana i ka wa kanaka mahua, a he mau loina naauao ma na home o na keiki i ao pono io ia.  He mahalo nui ia ia mau hooponopono ana mawaena o kekahi mau ohana, a o ka makou ia e hauoli nui nei.

     Aka, i ka halalo ana aku malalo o ka malu o na makua i ao pono ole i ka lakou mau keiki, oia ka makou e ake nui nei e hoololi ae lakou ia mau ano a i ka hooholomua ana, a penei ke alalai ana a kekahi mau makua i ka lakou mau keiki.

     Ina he elua a ekolu a oi ae paha na keiki a kekahi mau makua, alaila, iwaena o ia mau keiki ponoi a laua, e wae ana ka makuakane i kekahi o ka laua mau keiki i keiki aloha nana i oi loa ae ke aloha imua o ka laua.  Pailani ae la na makua i na keiki a laua i aloha ai, a ua kapa ia ia mau keiki iwaena o na keiki e ae o ia ohana, he “punahele.”

     O ka mea maopopo nae ma kekahi hapa o ia ohana, he ulu mau mai ke kuee ana mawaena o na keiki, a na ua keiki e hana pela kuee pu na makua no ia kumu hookahi. Malia paha ua nahaha ia ohana a hele kekahi me kaua mea i aloha ai, a pela po no hoi me kekahi o laua, hele no oia ma kana keiki i aloha aii a o ka pau no ia o ka noho aloha ana mawaena o lalou.

     O kekahi mau hemahema nui iwaena o kekahi mau ohana na lalou na keiki lehulehu.  I ka wa e hana ai kekahi o ka laua mau keiki i kekahi hewa, a o kekahi o na makua kai ike, alaila, e hoomaka ana oia e nuku mua ma na mamalaolelo he nui wale ke ano, a piha launa ole ka pepeiao o ke keiki i na olelo he nui a manoanoa wale ao la no, a mahope koke iho, hoopai aku la me ka noonoo ole, hoopai no me ka nuku pu no.  Aka, e kekahi mea ano e loa, o ka hoomaka koke aku no e hoohenehene me ka akaaka pu aku no, alaila, @ ua eha ana la e lilo ana no ia i mea ole.

     mahope iho, hoi mai paha kekahi makua, a lohe@i keia, alaila, e hoomaka hou no paha pia e hoopai a oi ae mamua o ka mea kupono.  Nolaila, lilo wale ka laua mau hoopai ana i mea kue i ke aloha io maoli, a oia ka hoopai ana a olelo ia ai he hoopai nana ole ia e ke kekahi.

     Nolaila, ma ko makou ano he wahaolelo no ka lehulehu, aole makou e ahewa ia mai ma keia, oiai ke hele aku nei ka noho ana i ka malamalama loa ana, a he mea pono, e akahele ia na opuu.

     Mai hailiili i na keiki i ka wa opio. a aole hoi e hana ma na mea ano ole imua o ko lakou mau alo. E alakai ia lakou ma ke ala o ke kanaka makua, e hahai ana i ke ola loa.

 

 

MENEMENE OLE

 

    He mea ehaeha no makou i ka ike ana i kekahi elemakule e hana aloha ole ia ana e kana mau keiki ekolu, oia o Paia, Kauluawa a me Kailiuli. Inehinei, i keia elemakule e hele ana a kaalo pono mamua o ka pa noho o Mr. Kalauokalani, ua hina iho la oia ilalo me ka moe malie ana. Ua hele aku o Mr. Kalauokalani e ninaninau iaia, a olelo mai eia he pololi ke kumu o ka loaa ana o kela haawina iaia ma kona olelo pu ana ae aole he malama o kana mau keiki iaia.

     Pehea i malama ole ai i ko oukou makuakane e kela poe keik? Aole anei oukou i manao ua luhi ko oukou makua i ka malama ana ia oukou mai ka wa iluna ke alo a ulu wale no na niho? O ka oukou hana kupono anei ia e panai aku ai i ko oukou makua no ka malama ana ia oukou?  Menemene ole maoli no oukou i ko oukou makua ka hiki ole ke malama a me ona i’a nana.  He hana maikai a he hana ku no hoi i ka mahalo ia ko oukou malama pono ana iaia a hiki i kona hooluolu ana, aole hoi o ka hoonele iaia i kahi pono o ka noho ana ma keia ae mauleule e like me ia i ike ia iho la.

     Nolaila; e na keiki, e aloha i ko oukou mau makua, e hoolohe ia lakou aka @ @ e hanai a malama, no ka inea, na hanai ia oukou e ko lak@ maikai.

 

KA MISIONA A BLOUNT

 

Unu’alia mai ke California Magazine o Iune, 1893.;

 

     O kela poe i hoolako ia lakou iho me na pono kaua, ua lawe koke ae la lakou a kukulu i ke Aupuni Kuikawa elike me ko lakou makemake ma eha haole o ka “aha hooko,” a he umikumamaha hoi hoa no ka “aha kuka.”  I ke ku ana o keia mana hou, ua lawe ae la lakou i ka mana kaukanawai, malama i mau halawai malu, kau i na kanawai, hoolilo wale aku i na dala mai ka Waihona ae o ka Lehulehu elike me ko lakou makemake, hoala i pualikoa, kipaku i ka Moiwahine mai ka halealii ae, hoopau i kona mau koa kiai, hoopau i kona uku hoomauia ana, lawe i na looa o na Aina Leialii, a kukala ae la he mana ko lakou maluna o na mea a apu.  Mamuli o na manao ponoi o keia poe iloko o ko lakou mau halawai malu, ua koho iho la lakou maiwaena ae no o lakou i mau luna aupuni me ka nana ole ae i kona kulana naauao.

     “ Okeiki o ka lamkou hana mua loa i hana ai. oia no ko lakou hookikina ana i na luna aupuni e hoohiki mai no ke kokua ana i ke Aupuni, a o na poe e ae ole ana, e hoopauia no lakou. A iwaena o ia poe he Hawaii ka hapanui he poe i aloha i ko lakou aina makuahine a minamina hoi i ke ano o ko lakou nohona mai kahiko mai ma ke ano he aupui e hoomalu ia e kekiki o na alii hanau o ka aina.  O ua haole iloko o ka pualikoa, he poe lakou o na ano lahui like ole, pelapela, aeahaukao, hana karaima ma ko lakou mau aina iho, mahuka mai na mokupea aku a mokuahi paha, a o ka hapanui o lakou me he la he poe kupa Amerika wale no. He mau pule elua mahope mai ua ku ae la i ohiia, i ‘ako pono hoi me na mea kaua a hele aku la e noi i ke Kuhina Kiwini e hoomalu mai i ka aina; a ma ka la 1 o Feberuari, ua huki ia ae la ka hae Amerika maluna o ka Hale Aupuni. O na kanaka Hawaii aia lakou ke noho la em ke kali ana no ka hopena e hana ia ana ma Wainetona, a o kela noho hoomalu ia ana mai ua kue loa ia i ko lakou makemake.  I ka aw a ka Moiwahine i kauoha aku ai i na kanaka e noho me ka maluhia, ua hooko aku la lakou a me ko lakou mau hoaloha haole i makemake ole i na hana hao wale, a ke noho la lakou me ke kanalua ole e loaa ana ia ‘akou ka pono ma keia mua aku i ka wa e loaa ai na hoike oiaio imi a o na mana nui ma Wasinetona.

     “I ka wa i hiki aku ai o Hon. J H Blount ke Komisina me ka “mana piha” ma na ano a pau no na mea e pili ana i ke Aupuni o ko Hawaii Pae Aina, ua apo ohaoha ia mai la oia e na kanaka Hawaii a me na haole hoopono i makemake ole i na hana pakaha, a ua hahalo loa ia aku hoi oia ma o kona hoopau ana i kela mana hoomalu a Amerika. Ua lilo i mea kahaha no na kanaka ko ke Komisina hoopilimeaai ole ana ma ka aoao hookahi, aka, ua nana oia i ka pono o kela a me keia aoao, a ke uana mai la na kanaka Hawaii maluna o Amerika Huipuia me na manaolana ana e hoihoi hou ia ae ko lakou Moiwahine a e kau aku i ka hoopai maluna e ka poe i kailiku ae i ke Aupuni.  O kela mau pu Amerika me na koa a ka manuwa malalo  o ke alakai ana a Kuhina Kiwini, ua hana maoli ia no kela no ka hao ana i ke Aupuni.  Ua pii ma huahua ae ka ikaika o ke Aupuni Kuikawa i kela a me keia ia a hiki wale no i ka manawa i hoa ai lakou ma na kanaka ma ke kakauinoa ana malalo o kekahi Memeriala e kokua ana i ka hoohuiaina, a e kakoo hoi i ke ano Aupuni e ku nei i keia mana. Iloko o ko lakou piha inaina, ua hoala ae la lakou he Hui Hoohuiaina, a me ko lakou keena halawai maloko o ka halepohaku e noho ia ana e ke Kanikela Amerika, a ua hoopaaia hoi ma ka lakou papainoa ma ke ano he poe kamaaina a kupono hoi i ke koho balota he lehulehu wale o na poe luina moku, he poe ma’i e noho ana maloko e na halema’i a me na poe aeahaukae i loaa e moe ana ma na wahi poopoo a me na alanui o Honolulu, he poe hup@ haalele loa hoi i hoonaauao ole ia.  Aole hoi oia wale, aka na hoala pu ia ae la he hui na na Opio ma ke ano ke lala pili wale no ka HUi Hoohuiaina, a o ko lakou kahua hana o’u no ke kakaumoa ana o na opio i hiki ke kakau i ko lakou inoa ponoi, a o ka hapanui o ia poe oia no na keiki hele kula me ka manao oia ka lakou mau k@ K@@ waiho aku ai imua o Mr. Blount a me ka lahui o Amerika Huipuia no ka ikaika o ka hoohuiaina ma ko lakou ma ka aoao hoohuiaina.  O na lunahooponopono o keia mau nepepa hoohuiaina, ua hoao iho la lakou e hoolaha hoopunipuni ma ka olelo ana ke “hooponopono aupuni keia” ka na poe mua.  Ua hoo@@ ala aku ke mau kakau nupepa k@ea mai nei aku no ka huli ana i na mea hou e pili ana i kela hooka@@@@@@ @i.