Ka Lei Momi, Volume I, Number 16, 11 July 1893 — Page 2

Page PDF (404.88 KB)

This text was transcribed by:  Melanie Puanani Mundon
This work is dedicated to:  William Kaehukai Mundon

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

IULAI

SABATI         Poakahi           Poalua Poaha  Poalima           Poaono

---------------------------------------------------------------------------------

1          2          3          4          5          6          7          8          9          10        11        12        13        14        15        16            17        18        19        20        21        22        23        24        25        26        27        28        29        30        31

------------------------------------------------------------------------------------

 

KA LEI MOMI

POALUA, IULAI 11, 1893

 

NO MAKOU @

 

            O ka Oihana Pa'i Palala, o ia kekahi o na hana kilakila @ me ka pookela.  Ua hoala ae makou i keia oihana hoolaha nupepa iwaena@ o ka lahui me Lahi m@ nuku @.  @ @ ko o ka pupu@hulu a me La i@. A, aka, iloko no o ke @he malie.  A no nae, ua hiki ia makou ke kokua aku ma kekahi mau hana e pili ana i keia oihana, a pela e pii liilii ai a hiki i ka mahuahua loa ana.  E hiki no ia makou ke pa'i i na Papa Kuhikuhi, na Palapala Kono, na Bila o kela a me keia ano me ko makou mau lako pa'i, a e hana hoi i na hoolaha o na ano a pau.  Ke ku nei ka Halepai o KA LEI MOMI me ka makaukau e kokua aku i na kanaka Hawaii ma keia mea, a pela hoi me na poe a pau he mau hana ka lakou, ua hiki ke hooko ia me ka mikioi a me ka eleu.  Me ka manaolana, o ka loaa ana o kekahi kokua mai ia oukou mai ma ia hana, oia kekahi kumu e hooi ia aku ai ka holomua o keia oihana pookela i hapai hookahi ia e ke kanaka Hawaii.

 

I NA MAKAMAKA.

 

            Ua akea na kolamu o ka makou pepa no na manao pane o ka makou mau makamaka, na manao hoonaauao, na kalaiaina, a me na mea e pili ana i ka pono o ka lahui.  Aole nae e ae ia na manao kue e hoino ma ke ano pilikino, a me na olelo pelapela, aole ia ano e hookomo ia o na manao kupono wale no kai ae ia e hoopuka makloko o ka kakou waha@ o nei.  O ke koikoi o ke ahewa ana o ia mau manao, aole ia e ili maluna o makou.  Aole, no hoi e hoopuka ia ka manao pane o kekahi mea ke ole oia e hoike mai i k@a inoa penei, a me kona wahi e noho ai.  Ua ae pu ia no hoi na @loa kuloko a me na an@ @wahi @mao a na makamaka a hoouna mai ai.

 

Kupananha na Hana o ke Aupuni Kuikawa

 

            He mau mahina pokole wale no i hala ae nei, na pahaohao maoli ke nana aku no ke kupanaha o na hana.

            Ianuari 17, auamo na keiki misionari i ka pu, hookahuli ia ka Nohoalii o Liliuokalani.

            Ianuari 19, hoolei wale ia he $50,000 o ka Lahui, no ka holo ana o na Komisina i Wasinetona.

            Iune---, hoounan ia he pualikoa i Kalalau, Kauai, no ka hopu ana la Ko'olau, no ke ki pua ana ia Lui.

            Iulai 4, ki poka ia o Anderson o Koolau ma na pali nihoniho o Kalalau. 

            Iulai 5, ki poka hou ia o Husbesg a me McCabe e Koolau ma ia wahi no.

            Iulai 8, hiki mai ka lohe i Honolulu nei, ua mako ekolu koa o ke Aupuni Kuikawa ia Koolau, ke Ahi Kanana o na pali nihoniho o Koolau.

            Iulai 9, hoea mai ana ka lono oiiaio e pili ana no keia make ana maluna mai o ka mokuahi Waialeale a me Iwalani, a hoopau ia kuhihewa o ka lehulehu.

            Ma ia la no, hapa ka hae o ke Aupuni Kuikawa.

            Iulai 11, hoouna hou ia he 12 koa, 20 poka pahu, 3 pahu piula, 5 a oi pahu poka pu raifela.

            Ma ia huakai no, o ka Loio Kuhina W.O. Kamika pu kekahi.

            Ma keia mau hana a lawelawe ana a ke aupuni hou, he mau hana kapanaha wale no keia, a he hoonui lilo a hoopoino i ka lahui.

            Aole loa i huli iki keia aupuni hou i mau hana hou e hooholomua ai i ka aina, aka, o ke nele ka i ikeia Nolaila, e ka Lahui Hawaii oiaio, e nana pu mai no kakou i ka lakou nei mau hana a me na hookele ana.  Eia ka aina ke ke lumai ia nei iloko o ka aio kuapapanui a me na pilikia e a ae he nui, a o ka hopena oia ke poholo ana aku iloko o ale hanupanupa o ka barekarupa kaa ole.

            O ka Lahui Hawaii ka hoike oiaio no keia mea.

 

NA HUI KINIPOPO

 

            Iloko on na paani ewalu ana a Kamehameha, he ewalu no eo ana ia lakou, o Hawaii, he eiwa paani ana a he , 3 no make ia lakou, haule 6, Mahina Kihikihi.  Eiwa paana ana he elua make ia lakou, ehiku haule ana.  I keia Poaono iho paha ai e paani hope ai o Kamehameha me Hawaii.

 

Ka Lanahu

 

            He haneri makahiki aenei i hala, aole loa i ike ia ka waiwai o keia mea he lanahu pikimana, aka i keia la, ke ike ia nei ka waiwai o keia mea a ka 'opu o ka honua e malama nei.  Eia ke ho'ohanaia nei maloko o na lua lanahu he mau tausani o na haole ma na wahi like ole o ka honua nei.  He mau miliona i make maloko o kiea mau m@ lanahu.  Ua hoopomaikai mai ka lanahu oloko o na lua lanahu e eli ia i na mokuahi, na kaaahi, a me kekahi mau mea e ae.  Ke holo haaheo nei na mokuahi ma ke kai mamuli o ka loaa ana o ka wahie maikai, pela pu mno me na kaaahi.  A hiki mai i keia la, ke noho nei kekahi poe maluna o ka dala mamuli o na hoo@pomaikai ana mai a keia mea he lanahu.

 

Hale Kakela

 

            O Belvoir Kakela, ka hale noho o ke Duke o Rutelana, ua olelo ae na poe kakau moolelo oia kekahi o na hale nani a maemae ma Enelani.  Ke ku nei keia hale kakela ma ka hikinaakau o Leikasetia, me kona mau nanaina oluolu ke nana aku ma ke awawa o Belavoir.

            Ua kuk@uinia keia kakela e Robata Belvedeir, i 'ke au o Wiliama ke Koa, a i ka wa e ulu mau ana na hana hoohaunaele i ka manawa e noho moi ana o Kiwini a me Henr@l II.  ua loli mau ka '@noho ia ana o keia hale kakela.  I ka @, no @ i ihola keia hale i waiwai ponoi no ka ohana a Manners.  I ke au o Keoki, ka ehiku o na Ela o Rutelana, akahi no a komo maikaikai ia na paia o ua hale kakela ia e ka Moi Kale l@, i ka 16@14 @ a ka 1640, mamuli o e @ ka Ahaolelo, ' ua hooliolo ia ihola na hale la, aka nae ua kukulu hou ia no mahope ma@i.  O Keoni, ka eiwa o na Ela i noho ma keia hale kakela, a ua kapaia aku oia ke Duke o Rutelana. Maloko o kahi mau p@ia i man@u ai ke Duke i ka 1710.  I ka 1816, pau iho la ua hale kakela la.i ke a o na mea hoonani a pau oloko ua lilo i puulehu.  Ua kukulu a hoomaemae hou ia @eia mahope mai.

            Ua hele aku ka Moiwahine Vitoria a me kana kane i ka 184@ 3 or 8 e makaikai ia loko o ua hale kakela la.  A ke ku nei na paia o keia hale kakela a hiki keia la.

 

Ka Hoikeike o Kikako.

 

            O ka la 29 o Mei, oia ka la Sabati @ loa i w@ ai ka hoikeike nui o Kikako no ke komo o na mea a pau.  Ua hiki aku i ka 175,000 na poe i komo a uku ma ka 25 ken@eka@ pakahi.  Ua pani ia na hale hoikeike o Beretania, Anseteraha, Inia a me kekahi mau @ e ae.  Aole he poe i @ ia ana@.

            Ua @ ia Amerika Huipuia ma ka nani @ pa mea hoikeike, hihia nohoi ke nana aku.  Pela pu no hoi me ko Ferani mau mea hoikeike, ua lilo i mea maka@ ui e ka lehulehu.

            Iwaena o na mea ma@ i @ ia e ka panorama o Ki(lauea?)@ oi, e piha mau ia ana i k@ me keia manawa a ua mahalo nui ia ka mea nana e malama ana ia wahi.

            O ke kaikamahine alii Eulaiia o Sepenia, ua palua kona hele ana e makaikai i ka panorama o Kilauea.

            He nani okoa no hoi na mea, hoikeike o Samoa ke nana aku.

 

NA LUNA LAWE PEPA

 

            M@ iho e ike ai ko makou poe heluhelu a i na luna a makou i hookohu aku ai no ka lawe ana i ka makou pepa, a ia lakou wale no e loea ai ka pepa i na poe e makemake mai ana, a i ole ia, me ke Keena nei no hoi.

            C.B. M@, D Kahaleluhi, S@ @, @ Kaanaana, @, S.K. Keawe.

            Aole i pili keia i na luna mawaho aku o ke kulanakauhale nei.

 

U@e Ahi.

 

            Kokololio ka @wahi, anuanu ka La, omaimai ka ua.

            Latitu O. Koolau A kabaia tu aka@a nan@kawa@i mate lite pu eha mau, aole hiki hana.

            Bioha, nak@ mai kak@rak@rai pahu pa@la, Toolau @ pu moi, @buokai loto taina--pau no.

            II(H?)is--Ta! ma ka wanaao nei, he alii aia iluna o ka puka ihu o ka elepani, e ha'u ana oia me ka maikai l@...

            E Papa, ua ike anei oe i ke Mama 'ano?  "Aole."  Ua aloha oia ia @e wale no.  He maka popoki kana o makana mai ai nau, aia hoi kona mau papalina nunui e lewalewa ana i ka honua. "O! Iu @Fulu m@ hele oe pela."