Ka Lei Momi, Volume I, Number 26, 22 July 1893 — Page 2

Page PDF (446.75 KB)

This text was transcribed by:  Corey Hayes
This work is dedicated to:  Devin Noelani Hayes

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

S          P          P          P          P          P          P

A         O         O         O         O         O         O        

B         A         A         A         A         A         A

A         K         L          K         H         L          O

T          A         U         O         A         I           N

I           H         A         L                      M         O

            I                       U                     A

                                                                        1

2          3          4          5          6          7          8

9          10        11        12        13        14        15

16        17        18        19        20        21        22

23        24        25        26        27        28        29

30        31

 

KA LEI MOMI

POAONO, IULAI 22, 1893

 

A HAULE A@NA MAKAOLILI HEAKA AKU KA HOPENA?

 

            Oiai e hoopoluluhi neina ao @ku@@@kema o ku Hookahuli Auptai ma Hawaii nei, me ka manaolana aua uku, aia ke lele ino nei kekahi mau uo imua o ka makani, a ko hoomaka noi e wa@a mai ka malamalama o ke olu hou ou o Hawaii.

            Aka, a hiki io mai @@ manawa hauoli la, a kukula hou ia na pa o Ierusalema I a’o ku ia e ka malihiai, alaila, o hoo@nau ia mai no auanei ka hooko ia aua o keia moouhane kiulana a Iosepa, ua kuiou mai ka la a me ka mahina a me na hoku he umikumamakahi.

            Alaila, heaha aku ka hopena?  Oiai no nue hoi, aole keia he ia mua-kau ma Hawaii nei, aka he anoano iao Kahiko loa no I kanu ia I ka wa o na lani I hala, a ua ulu ne no iloko o ia wa na lau o ua anoano ino la, he kuikahi hoohui aina, haawi aina a pela wale aku; aka, ua @@ o@k koke is, u uu pau, ukoe no naena aa.  I ka hoea ana mai nei I kaia @u, @ no ka ike ana paha o @@@ @ nei he “wahine” ka mea ma ke po@ o kona lahui ponoi, nolaila, I ka haulo iki ana iho o na paka ua o ka lili kahiko, ua omaka koke ne ia a ulu ana mo ka hikiwawe, no ka mea, he “wahine” ka mea o noho ana no ke poo o ko@a lahui ponoi.  He@@@ ma@@hewa wale no ke kapilipili ana oo no ka mea a no ka m@@; he I au n@, “makemake wahou o kaili I keia aupuni, a e kipaka I ka Moiwahine n@na ke kuleana maanei, a o makou no ke kuleana, no ka mea, he lako makou I na pu a me na elau, a he hiki vale no ia makou ke kauoho ika I pualikoa hoomaka’uka I na’kuuaka Hawaii a noho iho makou ai ono I ka mea a makou I luhi ole ai.”

            Lua pola, alaila, he pokole ioa @u o ka loa@ o Hawaii ia oukou.—E loaa aua no ia!

            Ho hanehane ka makou I lohe, “e kipaku i@ ka Moiwahine mai Hawaii @@ I aku.”  O ka makou o olelo ae, @ ka@paa hale ole no ke imi hou aku I hale ao lakou, waiho n@@lio no ka hale o kanaka Hawaii p@l@.

            Ke n@ke nei I ko ka@milio ma na mea I maopopo ole a I hana ole ie o ka Moiwahine, pau loa nue ia lakou nei I ka owili ia—na ka Moiwahine iho la no nae I hana.  H@ hoiko anei kela o kamea hou I kupu ao?  Aole, aka, he mea hu kahiko loa no ua ka poe Parisaie.

            O ka makou wale no e manaola@a nei, a maopopo loa ao ka nele o iakou nei m@ Hawaii nei, alaila, @@ ka o-u okoa ae no koe i ka waake, a i @le e hele uku ana paha, a i na paemoku o ka hema a he @ wale ai.—“Mai ku e liko meKalane@ ka mea i haukue na li@@ i ke koko.”  E hoolana o ua Hawaii ponoi, ina no ke ola a cili ae.—I nai ke uho.

AI @ANU HOU.

            Ma @a ku ana mai o ka Iwalani i ko kakahiaka onehinei mai Kauai mai, ua loau mai la ka lono no @@ mako aua o ekolu mau @@oie hou ia Koolau.  Ua helo aku ia keia poe e hukilo i kahi i pee ai o Koolau, a i iloke o ko lakou nanea nui, ua loaa mai ia lakou i na poka wela a Koolau a lele no la ke aho i olepau.

            Ua olelo pu ia no no hoi, aole o Koolau ma kona wahi mua, aka ua hoi aku la oia ma kekahi aoao o ke awawa kupaiauaha o Kalalau e hookikakaha ana me he manu la i nu pali.  O ka moa apiki nae, aole he mau hoike i waiho ia mai i ke Keena Ilamuku e hooiuio ana i keia lono.  No ka @@@, i ka hoi ana mai o W. E. Rowela ma ia moku hookahi no, ua hoike mai la oia aole oia i maopopo iki no kela mau lohe.  Aia ma ke ku aua mai o @a Makahala i ka la apopo e maopopo @@ ai ka oinio o keia lohe a me ka ole.

 

 

KA MARE ALII.

 

            Mai ko makou Mea Kakau mai.

            LADANA, Iulai 6.—I ka wa i kaniko mai ai ka wati o ke towera o Sana James, o ka hora 1:10, ua hooko ia iho la ka mure hunohauo mawaena o ke Duke o Ioka, ko keikialii Keoki a me ke kaikamahinealii May o Teda.

            He mau tausani o na tausa@ kanaka i akoakoa ne ma na alanui o hoomaka aua mai ka halepule mai, a i ku wa i poha mai ai ka leo o ka pukuniahi mua loa, au b@tro ae la na mea a pau wai ko nui a ka liilii @ hoike ana ua hipuu polena ia aku la ia mau alii o ka aina kaulana i oleloia.  “Aole e napoo ka la mu kona mau palema.”  A mahope iho ua punai mai l@ na leo kupinai o na pukuniahi mai na pupu @ me na mokukaua mai.  E holo ana hoi na olelo maloko o na@@wea telegarapa ma kela a me keia wahi o ka honua, a he kou a ku la piha hauoli i iko ia ma Ladana nei.

            O na poe W@kie, niu lakou maluna o na kaa e kauo ia nua no St. James mai Bakinehama mai, Molborough Hale, Gloucester Hale, a me ka Hotele Halealii.  O ka Moiwahine Vitoria, aia oia maluna o kona kaa alii o kauo ia una o na lio liilii eono, a oia ka mea nana e alakai ana keia huakai nui o na noo kieki@ no ka halepule.  O ke Keikealii ke Duke o Ioka, ua puka mai oia mailoko mai o kona hale a kau ilu@a o kona kaa i ukaliia e ko kaikamahine May, a me ke Duke o Teka, ke Duke o Cambridge a me owalu mau kaikamahine ku aoao i wao ia mailoko moi o na kaikamahine a ka poe hauohauo.  A ia lakou i komo aku ai iloko o ka halopule ua huro ae la na kanaka ma kela a keia nouo o ke alanui.

            Ua hoonohonoho is na koa ma keia a me keia noao o ke alanui mai ka halealii mai a maluna o ka puu meko lakou mau aahu piha e ku ana me ka hiehie.  O na alanui ua hoohiwahiwa me ua pio a e lewalewa iho ana na poke pua o keia a me keia ano malalo iho.

            O na koa Aigupita nia lakou ke kuku la ma ke ale iho o ka halealii Sana James, he auhu eleele ko lakou me na lipine ulaula e kakikapa ana ma ko lakou mau poohiwi.  O na puali pukaa a me na koa kumau aia lakou ke ku ia mo ka hanohano nui, a ke nana aku ia lakou, hihinianu wale me he la e hele ana I ke kaua ka unu ia mai o na koa a pau, mai na pualikaua lio a na kou helewawae.

            I ka wa i ku ai na paa mare imua o ke kuahu, ua ku mai la ka Akipihopa o Canterbury, ka Bihopa o Ladana, ka Bihopa o Rochester a me Canon Dalton o Winesoa a polena paa ae la ia laua he ka@@ a he wahine na ka mea hookahi.  O ka pane a ke Duke o Ioka, he nui a moukaka loa e lohe pono ia ana e na mea a pau oloko, no ko ka wahine hoi aia oia iloko o ke aheahe malie.  Ua kanaenae aku ka Akibihopa i kekahi mau huaolelo no laua, a pau na hana no ka mare ana.

            O ka Moiwahine ka mua loa i hele aku e haawi i na lulu lima ana me kana moopuna me kekahi mau olelo kaukau.  Alaila o na Alii Kiekie aku o ka Aina me ka honi a@a aku i ka wahine mare.  Ia lakou i puka ai iwaho me ke alakai ia e ke Duke a me ke Duke Wahine o Ioka, na mele ia mai la ka leo.  “Mendelssohn’s.”  Ua huli hoi aku ka huakai no Sana James kahi e malamaia ai ua hana hoohiwahiwa.

            Oiai he piha loa na alanui, a aole hoi he ike pono ia aku o na poe alii o kekahi mau aupuni okoa aku, ua huli il@@ la a@ i wahi u@u e ike pono ai i na mea a pau@@.  Ku iho laau malaila @ nana aku la@@ ike aku la au i na poe e ukali ana i ka huakai p@nei:  O ka Moi a me ka Moiwahine o Denemaka, ke Duke o Aosta, ko Keikialii a me ke Kaikawahinealii Heneri o Perusia.

Aole i pau.

 

 

“Nawai ke Kama o Oe?”

 

            O ka ninau maluna ae, m@ i ka waha ponoi aku no ia o Li@@@ ke alii o noho aua ma Waipio, Hamakua, Hawaii, imua o kaua keiki ponoi i hanau ai me Akahiakuleana, oia hoi o Umi.

            Ia Liloa i hoi mai ai m@i kana huakai hele mai Hilo mai (?) ua halawai ae la laua me Akahiakuleana ma Hamakua, Hawaii, a mahope o ka “hoao” ana, ua pane aku la o Liloa ia Akahiakuleana:

            “I noho auanei oe a ha@au ae he keikikaue, e hapa iho oe i ka moa o ke keiki o Umi-a-Liloa.”

            “Kahahai pehea auanei e maopopo ai nau keia keiki ke noho ae a manao e imi aku ia oe?”

            “Eia mai ka hoailona, o kuu lei palaoa a me kuu pa-u, a me kuu laau palau, (kookoo alii paha ia) a i noho ke keiki a manao ae e i@@i ae ia’u, haawi pu iho oe i keia mau mea iaia.”

            Mahope wale iho o ka hoi loa ana mai o Liloa @@o Waipio, ua hanau io mei la o Akahikuleana, a hanau mai la he keikikane, kupa ia iho la no o Umi-a-Liloa.

            Nui ae la ua keiki la, pii pu ae la me kona ui a oh@ha maikai.  O ka pilikia nui nae o ka hana ino o ka makuakane kolea a Umi iaia.

            A hala na la he nui, ua imi io no ua Umi la i kona makuakane popoi i Waipio, a i ka @oea ana uku imua o Liloa, ua pii aku ia @@ o Umi maluna o ka naenae kupu o Liloa, a komo loa aku la no a hoho iluna o na n@ha o Liloa, a paha koke iho la no h@ ninau, “Nawai ke ka@@a o oe?”

            A hiki i keia la, ua a’e ia ka paepae kapu o na lani o Hawaii.  Ka malu o ka ahuula e weweo ana a puni ka nu’a o ke Kalaunu, ua a’o ia e ka malihini nae hewa, aka o ka ninau nae, “Nawai ke kama o oe?”

            Nin@n makou, ninau pu na kupinai, no ka mea, aohe mau ao opua e hoike mai ana i ke kinikohu o ia a’e ana i na wahi kapu o Hawaii.—Ola nae na makapehu o ka @ka a me ka maukauka pae hewa.