Ka Lei Momi, Volume I, Number 1, 5 August 1893 — Page 1

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

                                                       

                                                                                                        KA LEI MOMI

                                                                                                     & Mau  Kou  Olino  Ana.

       BUKE I.          HONOLULU, OAHU, POAONO, AUGATE 5, 1893.         HELU 1.

     He Moole lo

           NO

  LAUOMIDIHA @

           KA

  UI I MOHAI IA I KE KOKO

           KA

  NANI I ALANA IA I KA OIO

        KA PAHIKAUA.

  KA mea Huna iloko o ke Kiah

           Waina.

  Ka Mea P@hihihi i ka Maka o @

            Kuikele.

           A O KE

  Keiki Alii Numaredina

            KE

   komo Lima Maka Popoki.

 

         MOKUNA I.

   Ka Nani o Hurema-Owai oia?  Ka Ui o Haredine-Heaha oia?-Ke Keiki Hanau Kupaianaha-Ka Wahine Hoehoe Waapa Kamahao.

  

   Aia maluna o ka Aupuni o Siama; ma kapa o ka muliwai o Muzine kahi i noho ai kekahi Moi kaulana loa, nona ka inoa o Aromezeda, ua kanlana keia Moi no ka nani o kona mau helehelena a me ka hiehie o kona kulana a oi loa aku hoi oia ma ka piha i ka naauao, a he mau hiohio@a kona o ko kanaka koa a me ka wiwo ole, a na ia mea i hookaulana ae iaia a puni ka honua, a me he mea la, oia hookahi no paha ka Moi o ia mau la i loaa keia mau haawina apau, aka, hookahi mea nui a keia Moi @ nalu ai i na manawa apau, oia ka loaa ole o kekahi keiki mai kona puhaka aku, a na ia me i hookaumaha i kona manao a me kana Moiwahine, a ua lilo ia he mea nana e hookaumaha i ko laua noono i na manawa a pau.

   I kekahi la oiai ua Moi la @ holoholo ana me kana Moiwahine ma kapa o ka muliwai Muzine a @ nana aku ana laua i na wai @linolino o ua muliwai pahaohao la; aia hoi, ike aku la laua i kekahi wahi waapa uuku e holo mai ana mai kekahi aoao mai o ka muliwai, @ hoe ia ana ua wahi waapa la @ kekahi kino wahine nona na lauoho lol@a uliuli e pulelo ana mahope o kona mau poohiwi.

   I ka ike ana aku o na Moi. ku malie aku la laua e nana me ka hauoli, a no ka manawa pokole wale no ka@lo ae ia ua wahi waapa la ma ke alo o na Moi, a huli pono mai la ke alo o ka mea nana e hoe ana i ua wahi waapa la imua o ke alo o na Moi o k@ aku la, a i ka hoomaopopo aku a na Moi, he wahine oia maluna aku o ke kanalima o kona mau makahiki, a he helehelena hoi kona i haiumu ia o ka nani iloko o kona mau ia ui.  

   A aia mamua iho o ke alo o ua wahine la, @ waiho ana kekahi i@ i uhi ia me kekahi lole nahenahe iloko o keia manawa i pane aku ai ka Moi Aromozeda.

   Heaha kau io mamua o kou alo e ka wahine maikai?

   Pane mai la na wahine l@-he ie i piha  i na mea ai o ka honua a e lawe aku ana au e kalepa i ke alo e ka poe e ono mai ana i keia mau hua ai.

   Ia manawa i pane aku ai ka Moiwahine me ka hauoli-owau ka mea i makemake e kuai i kekahi mau hua ai.

   Ia manawa i hoopili koke mai ai ua wahine la i kona wahi waapa ma kapa o ka muliwai kahi a na Moi e ku la, a wehe ae la oia i ka uhi o ka@a  i@ a kaikai no l@ oia iluna o kona mau lima me ka hoopuka mai i ka huaolelo-eia iho @a hua ai ono e kau la maluna. no ko'u manao elua olua, nolaila au i hookaawale ai ia mau hua elua na olua.

   Nana iho la ka Moiwahine a ike iho la oia hookahi hua Ohia a hookahi hua Pomegerena, ia manawa i lalau iho ai ka Moi i ka hua Ohia, a o ka Moiwahine @ka hua Pomegerena a ai ae la @ua.

  I ka pau ana o ka ka Moi hua ka ai, lalau hou aku la oia i kekahi hua ohia-rose a ai ae la, a loko oia manawa i pane mai ai ka wahine la-

   E kuhi ana au e ana ana la o ua i na hua ohia elua a'u i hookaawale ai, oia ka e lalau hou mai ana olua i ka hua i hookaawale ole ia, nolaila, e hanau mai ana mai kou puhaka mai @ ka Moiwahine he elua keiki, a o k@ e@olu o ke keiki he keiki kam@h@i a'u @ hai @l@ aku ai i ke ano.

   Iloko oia manawa i hohola ao ai ka hauoli iluna o na helehelema o ka hauoli iluna o na helehele@a o ka Moi, a pane mai la oia-

    He oiaio anei e ka wahine maikai, @ loaa ana ia maua he keiki ka mea a maua e kau nui nei?

   I mai la ua wahine la-he oiaio e loaa ana ia olua he keiki e like me ka'u e hai aku la ia olua, a ke minamina nei au i ka olua mau keiki i ka loaa ole he kane a he wahine maluna o ka honua, no ka mea, o k nani o ko laua mau helehelena, ua like no @a m@ ka ili o waho o kela mau hua a olua i ai aku la.

   Pane mai ia ka Moiwahine-Pomaikai maoli ia ke loaa ia maua na keiki u@ @ like  ka nani me keia mau hua a maua i ai iho la, a ina e loaa ana ia maua n@ keiki e like pela, alaila e haawi no maua i uku makana kiekie ia oe.

   I mai la ua wahine la-Aole paha ia o ka'u uku makana i makemake ai ia olua, ina olua e haawi mai ana i ka hapalua o ka palahalaha o ka honua, a ina paha o ka honua holookoa, aole no ia he mea e lawa ai, aka, hookahi wale no uku kupono a olua o haawi mai ai, oia ko olua haawi ana mai i ka ae ana na'u @ hoomare i ka olua keikikane i ka wahine, a i ole ia na'u e imi i wahine i kulike me kona nani a oi ak@ paha mamua o@a.

   Ke ae aku nei au i kou mau@o-wahi a ka Moi i pane mai ai me ka loo o ka hauoii, he wahi uku makana haahaa loa ia, i oi aku mamua o ka huina houluulu o kau mau hua ai @ waiho nei, ke oiaio hoi kau mau olelo, ak@, ina he mea olelo wale no, alaila,ua oi aku ka pono e hoolilo kou wahi waapa i wani hool@i'na maka.

   Iloko oia manawa i lalau iho ai ka' Moi i na apana dala Kuinea (Squinea) elima iloko o kona ekeeke, a haawi aku la oia i ua wahine la me ka i aku.

   Eia ke kumukuai o na hua ohia a maua i ai iho la. I mai la @a wahine la-ua lawa iho la ke kumukuai i ka mea a'u i noi aku la ia olua, a elua hoi i haawi mai nei i ka ae ana, a @ ho@manao iho olua, he umikumamawalu makahiki ma keia hope aku e hiki hou mai ai au ma keia wahi a'u e la@a nei, a ma kona wahi a olua e ku la, @ ku iho ai olua me ka olua mau keiki elua, a haawi mai i ko olua hoohiki hope loa no ka olua keikikane no ko'u imi ana i wahine nana, aloha olua.

   Ia monawa i l@lau iho ai ua wahine la i kana mau hoe elua a hoe aku i kona wahi waapa no ka hoi ana ma kela aoao o-ka muliwai, a ia manawa hookahi no hoi i huli a@ ai na Moi a hoi aku la no ka halealii, me na aka aka hoohenehene ana iwaena o laua iho ma ke ano hoomalau no na olelo a kela wahine.

  He mau malama i hala ae mahope, @a ike io i'@@@@-@@. Moiwahine i  kona hapai a@@ i ko keiki a ua huipu ao la oia me ka@a kane iloko o ka hauoli no ka ho@ ko ia ana o ka laua mea i man@@ ai, a ua ulu @e iloko o laua na hoomanao ana no na olelo a ka wahine holo waapa o ka muliwai o Muzine, a u@ puana pinepine @e la@a i n@ hoomaikai ana nona i na manawa a pa@.

   I k@ hiki ana ma: i ka la i han@u ai ka Moiwahine i ka laua makahiapo, na akoakoa ae la na alii kiekie o ka aina iloko o ka halealii, no ke ake e ike aku i na helehelona o k@ malihini hou @ oili mai ana, ka mea a ko lakou Moi i uke nui ai.

   Me na hakoko ana a ke nahu kuakoko iluna o ka Moiwahine i hanau mai ai ka malihini hou, a ike iho la ka Moi a me ka lehulehu a pau he keikikane, a mahope o na hoomaema@ ana i hoike ai ka Moi i ka inoa o kan@ keiki imua o ka lehulehu, ma ke kapa ana iho i kona inoa o " Ke Keiki Alii Numaredina o Hurema"

  O ka inoa pakui mahope loa @ ke Keiki Alii, he inoa ia na kekahi apana aina @ waiho ana ma  ka aoao komohana o ke Aupuni o Siama, he wahi ia i ulu nui ia e na laau hua ai o na a@@ @ pau, a me na pua a pau o ka honua, a o na loko wai a pau e waiho ana maluna o ua apana aina la, na oi aku ia o ka nani mamua o na wahi e ae o ka Aupuni o Siama a no ia mea i kapa aku ai na poe kaahole a pau i ka inoa haah@o @ keia apana aina, o ka. "Nani @ Hurema," a iwaena hoi o ka poe i haule i ke aloha o na ipo, e p@ ana ao ana hoi lakou i ka hua olelo imua o ka lakou mau ip@ aloha me ka i a@ "@ua like ko'u aloha ia oe me ka lihilihi @ n@ pua o ko Kihapai o Hurema, @ ua like hoi ko'u manao nui ia o