Ka Lei Momi, Volume I, Number 1, 5 August 1893 — Page 3

Page PDF (493.18 KB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Samuel M. Kamakau

KA LEI MOMI

HONOLULU, OAHU, POAONO, AUGATE 5, 1893.       3

 

POINO KA MOHIKANA.

 

HELE ULUULU NA POKA WELA A KA MOKUAHI AIHUE SILA.

 

            O ka manuwa Amerika Mohikana ua kipoka ia oia e ka mokuahi aihue sila Alekanedero ma ka la 25 o Mei, a ua poino ia.  O ka Alekanedero, ua holo loa aku oia a nalowale. Ua loaa mai keia lono ma Port Townsend mai Onalaska mai ma ke ala ae o Sitika maluna mai o ka mokuahi Topeka.

            Ua holo aku keia moku ka Alekanedero mai Kapalakiko aku i ka malama o Aperila i hala malalo o ka hae Hawaii, no ka hele lawaia ana ma na kai o ka Pakipika Akau.  Ua holo aku keia moku me 60 a oi mau kanaka, a o ka hapanui o lakou ua maamaalea ma ka lawaia sila ana, a ua lawe pu aku oia he kanaha a oi mau pu raifela Winchester a me kekahi heluna mahuahua o na pukuniahi liilii.  Ua lawe pu oia he h@lu@ nui o na eke paakai no ka kapi ana i na ia a me na pahu berala he nui e @@@ i na i@i, @a ahi no hoi o @@ i @@@ mai ka@@@ he @@@ no i kupu @@@ ka hakaka. A ua wawa @@@ manao oia e hooholo i kona moku ma ke kai sila o Iapana a ma ka mokupuni Cooper paha, ma na kapakai o Siberia.  O McLean ke kapena o keia moku, ua kaulana oia no kana mau hana ino he nui ma na kapakai o Iapana.  O kekahi o kona mau moku ua hopu ia e ka manuwa Rukini, mahope nae o kekahi paio hahana ana.

            Mamuli o ke kaulana o kana mau hana ma Iapana, ua hoohuoi wale ia iho la eia no paha oia ke hoao nei i kana hana ino ma na kai o Rukini a i ole ma ke kai lawaia paha o Berina, nolaila ua kauoha ia iho la na aumoku Amerika e kiai makaala loa nona.

            Ma ka wanaao o ka la 25 o Mei, ua ike ia aku la ua mokuahi nei (Alekanedero) e ka Mohikana e hoopuka mai ana ma ka aoao malalo o kekahi wahi mokupuni i kaulana no ka nui o na sila malaila.  Ua kau aku ka Mohikana i kekahi hoailona i ka Alekanedero e ku iho, aole nae i hoolohe ia mai, a no ka mea ua kipoka ia aku la oia a halahu wale aku la no mamua o kona ihu.

            I kela mau wa ua hoomahuahua loa ia ae la ka holo o ka Alekanedero, a ke nana aku iaia huai ko kai ma na aoao, a ia wa no i ki uka ai oia i kekahi o kona mau pukuniahi a lele pololei aku la ka poka a komo ma ka aoao o ka moku Mohikana a hoopoino aku la i na enegini.  Ua ki pinepine aku la ka Mohikana i kahi moku aihue e ahai la ka pupuhi, aka ua lele wale aku la no kana mau poka i ka makani.  Ua ku iho la ka Mohikana no eono hora no ka hana hou ana i kona mau enegini.

            I kela wa, ua nalowale aku la ka Alekanedero iloko o ka wa e pohina ana ka ohu a pau aku la kona ike ia ana.  Ua noke wale iho ka Mohikana i ka huli no kekahi mau la mai aole nae he loaa a hiki wale no i kona hoi ana i O@@@a.  I kona wa i ki aku ai, o ka wa no ia o ka mokuahi Crescent City e makaukau ana e holo no Sitika.  Ua holo aku ka Mohikana e nana i ka mokupuni ana i ike aku ai i ka Alekanedero e hoopuka mai ana.  @ i @ ia iho la me he la ua p@@@i iho oia i kekahi heluna nui @@ a sila mamua koke iho no, no ka mea ua loaa aku e omamaka @@@ @a no na mea i hanaia ma@@.

 

KANALUA IA KA OIAIO.

            WASINETONA, Iulai 19. -- Ua @ kau @na na noonoo o ke Kuhina Kaua Moana no ka oiaio o ka moolelo e pili ana i ke kipoka ana o ka mokukaua Amerika Mohikana a poino e ka moku lawaia sila Alekanedero.  Ke ho@io lua ia nei na lono o kela @ ana o laua ma ka la 25 o Mei.  @ paa nei nae ma ka papa hoo@aa o ke Keena Kaua aia no ka Mohikana ma Port Townsend a hiki i ka la 27 o Mei, a aole oia i haalele koke iho no ke kai Berina no kekahi mau la loihi ma hope mai.

@ NA ALIIMOKU O KE GARNET AOLE I POINO KA MOHIKANA.

            VITORIA (B.C.), Iulai 19. -- Ua @@ ma Esekuimala ko ka Moiwahine mokukaua Garnet i keia kakahiaka.  Ua hoike mai oia i  ka @@ halawai pu ana me ka Mohikana ma ka la 9 o Iulai.  Ua hoike pu mai oia i ka nui o na mokukaua i hopuhopu ia no ka aihue sila.

            Ma ka hoike a Kapena Hughes H@ilet, e pili ana no ka Mohikana, ua olelo ae oia: "Aole au i maopopo i ka oiaio o keia lono, a ua manao au aole no he oiaio o na mea i hoolaha ia.  No ka mea, ma ka la 25 o Iune ua halawai pu makou me ka Mohikana ma ka moana a hookomo like makou i Sand Point.  Hookuu like ko makou heleuma.  Ua ku au malaila ma na la 25, 26 me 27.  Halawai hou makou mahope iho, a ia makou i haalele aku ai ia Dutch Harbor i ka la Sabati, Iulai 9, aia oia ma ka uwapo hooili lanahu.  Ma ka Poakahi e hooili lanahu ai oia, a aole e pau koke ia la.  A hiki i kela la aole loa he wahi poino i ike ia.  Haalele aku makou i ka la 8 o Iune iaia, a ma ka la 13 halawai pu aku la me na mokukuna a huli aku la ia lakoku."

            E ku iki ana ke Garnet maanei a hiki i ka wa e loaa hou mai ai na kauoha.

 

KA AETO ME KA BEA.

 

E lilo ana ke Awa o Nu Ioka i Kikowaena no na Aumoku Kaua Rukini ma ke Komohana nei.

 

            NU IOKA, Iulai 14 -- Ua loaa mai ka lono mai kekahi poe Rukini mai i keia la, aia ke liuliu la o Rusia no ka hoouna ana mai i kona mau aumoku kaua kumau ma na wai o Amerika, a o ke awa kumoku o Nu Ioka kahi i manao ia i kikowaena no lakou.  Ua loaa mai na hoonaauao ana mai Sana Peterobuga mai ua halawai iho ka papa o na aliimoku Rukini i kela pule aku nei no ka noonoo ana i na mea e pili ana i kela pa kapili moku nui o Erie, a ina e maopopo loa ae ana ka nui o na moku kaua e hoo@@ ia ana, alaila, e hoolako ia aku no ua pa kapili moku la me ka hoomaemae hou ia.  I keia la i loaa hou mai ai ka loli e pili ana i ka halawai ana o na luna aupuni o Rusia a na hooholo e wehe koke ia ka pa kapili moku o Erie i wahi e hoomaemae ia ai na aumoku Rukini e holoholo ana ma na wai o Amerika.

            Ua lilo keia hana a Rusia i mea e hoopioloke ia ai na noonoo o na aliikoa Amerika.  A ua manaoia mamuli wale no o ka hoomahuahua loa ana aenei o Amerika i kona mau aumoku kaua.  O kekahi hoi, no kela ninau wale no paha o ke kai Berina, a ke hoomahuahua loa nei o Beritania i kona mau aumoku kana ma Esekuimala, Beritania Kolumebia, a me ka Atelanika.  A ke manao wale ia nei no he mau hana ano hoohaehae paha keia a Rusia ia Beritania.  Ua olelo ae na aliikoa Rukini e noho nei ma Nu Ioka, ua oi ae ka nui o ka Adimarala Rukini mamua o ka Adimarala Beritania Blake e noho mana nei maluna o na aumoku Beritania a pau ma ke kai Berina.

 

Ka Moi Puuwai koa.

 

            LADANA, Iulai 21 -- Ua hoike ae ka mea kakau o ka nupepa Manawa ma Lisebona, penei: I ka wa o ka Moi Carlos e hoi ana maluna o ke kaa mai ke kahua hoolulu kaaahi aku, ua ike aku la oia i kekahi kanaka e pepehi ana i kona hoa kanaka oiai ua paa oia malalo.  Iho koke iho la oia ilalo o kona kaa a hopu iho la i ke kanaka e moe ana i alo i pakele.  Holo koke mai la ka ukali e kokua i ke alii.  Huli koke ae la na kanaka nui l@ a kui aku la i ka ukali o ke alii a huli hou ae la e kui i ke alii.  I kela wa i hahau aku ai i kona kookoo maluna o ke poo o ua kanaka la.  Ua hoomaka iho la ua kanaka la e wehe i kana pahi me ka pu panapana, aka ua waiho koke aku la ke alii i kana ai hoopau maluna o ua kanaka la a pau ae la kana hana a haawi ia aku la i na makai.  Aole i poino ke alii.

 

Ke "Kolumebia."

 

            Ke pena a ke hoomaemae hou ia nei ka mokukaua Kolumebia ma ka pa kapili moku ma ka mokupuni o Legue, me ka hookomo ana i kona mau epaepa ekolu.  Ke olelo wale nei na aliimoku oia ka mokukaua nui loa o ke ao nei.  O ka mokuahi Parisa ka moku h@lo loa i olelo ia, aka, ua haule kona holo i ke Kolumebia i kona wa e pakika aku ai iluna o na ale hanupanupa.  He kulana hiehie kona ma na ano a pau a ua mahimahi maoli no.

 

Maluhia o Siama.

 

            BANGKOK, (Siama) Iulai 16. -- Ua wehe ia ke awa i keia wa no ke komo ana aku o na moku Kalepa.  Ua maluhia i keia wa, a o na omamalu kaua i ike ia mamua iho nei ke ano pau ae la.  O Adimarala Humann, ke alakai o na mokukaua Farani ma na kai o Kina, i ku mai inehinei no ka hoomalu ana i kela nune mawaena o Farani me Siama, ua hoike ae oia ua hoopau ia kela mau hana.

            Ua hooia ia kana mau olelo mamuli o ka loaa ana mai o kekahi lono telegarapa mai Parisa mai.  Nolaila ua Kuikahi ke Aupuni ma ia mea, a ua ae ia na moku Kalepa o Farani e komo maloko o ke awa a e hana maikai ia ana lakou e like me na moku o na Aupuni e ae.

 

Peresidena Kalivalana

 

            Aole loa i lohe iki ia kekahi mau mea e pili ana i ko Peresidena Kalivalana manao no ka hoohuiaina.  Ua paa kona waha aole he pane leo ae, a ke upu wale la no kekahi poe o Amerika aia paha oia ma ka aoao e kue ana i ka hoohui ia o Hawaii nei me Amerika.  Aole nae i maopopo loa, aka, aia @@ noho mai ka ahaolelo k@@@ ike a kona manao @@@ k@@@ kahua maluna o keia aina.

 

Hoomakaukau Enelani.

 

            LADANA,  Iulai 10. - He halawai Kuikawa ka ka Aha @@@ na i keia ahiahi ma @@@ Downing.  Ua akoakoa @@@ luna aupuni ma ia hai@@@ o na mea i noonoo ia oia @@@ Farani hana maluna o S@@@.

            Mahope o ka halaWai ana ua kuka pu iho la ke Kuhina o ko na Aina E ka Haku Rosebery me ka adimarala no ka mea e pili ana i na aumoku ma na kai o Asia.  Ma ia auWina la no, ua hoouna ia aku la he kauoha Kuikawa e ka adimarala ia Hope Adimarala Fremantle, ka Alihikaua nui o na aumoku ma na kai o Kina; He hoomakaukau ana keia o Beritania no ke pale ana i kona mau pono mai na hoopoino ia ana e na Farani,

            O ka Farani mau hoolala ana no he kipoka pahu ana i ua kapakai o Siama ma ke ano kaua, ua lilo i mea nune nui loa ia ma Enelani, aole he mau moku kalepa mokuahi Farani ma Bangkok.

 

NA LONO TELEGALAPA.

 

            Ua haalele aku ke Keikialii Max o Lakone i ka pualikaua e Geremania.

            Ua kauohaia aku nei kekahi mau aumokukaua Rukini e holo koke aku no na kapakai hikina Siberia.

            Ke manao wale ia nei ua loaa i ka mokuahi lawaia kila Alekanedero he wahi lawaia hou ma ke kai o Alika.

            Ma ke ku ana ae o ka manuwa Farani Macon ma Halifax, ua hele aku ia kekahi haole Farani a huki i ka hae kahakolu maluna o ka hae Beritania.  Ua kauoha koke ia aku la nae oia e ka Adimarala Beritania e hoihoi hou ae i ka hae mua ma kona wahi mau.

            Ua puka hou ae la ka ma'i korela iwaena o na paahao o Rusia.

            Ua hoolele poka pukuniahi ae na mokukaua Farani elua @@ ka p@p@ Pake@an o Siama ma ka la umikumamakolu o Iulai.

            He maluhia na hana @@@@ ka la i haulehia ai o ka @@@ Farani.

            O ka moku kipi Italia @@@ na ku ae ma M@@@ hopu pio ia ana e ka @@@ Adimarala Rivera.

            Aole i maopopo k@@@ Emepera Wiliama i ka @@@ o ke ao nei ma Kikako.