Ka Lei Momi, Volume I, Number 2, 14 August 1893 — Page 8

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

HONOLULU, OAHU, POAKAIII, AUGATE 14, 1893.

 

KE @AHUA E PAA AI O HAWAII

 

(Takauia no Ka Lei Momi.)

            Ina i nana aku kakou i ka noho ana o na lahuikanaka a pau ma ka honua nei, ua like na ano a me ka hoonoho ana i na koinu e paa ai ke kahaa iwaena o na lahui @a aoao, ua oi ae ka pono, ka makaukau, ka paa o kekahi ma@ hana i kakulu ia mala@a o ia kahua a lakou i ku like ai me ko lakou akamai no kekahi @anawa loihi. I@a e hoomanao aku kakou i ka moolelo o Aigu i@a i ka wa kahiko, he mea e ka paa; oia na mea i hanaia e ka Peresideno, @e ku nei lakou a hiki i koia mana@a, he mau tausani makahiki. Pe le no i keia manawa mawaena o na hana e ku nei ma na Aina @i@ina. O ke Kia o George Wasinetona no kona, a ke hooa mai nei ka lakou hana ma ke ao nei, ua kukulona maluna o na kahua i hoonohoia a paa loa.

            Aka nae, o ke kah@a au e hoonoho nei i wahi e ku iho ai o Hawaii a paa, a mau kona ku ana e like me ka olelo kaulana a ke Alii aloha lahui, ka Mei Ka@ikeaouli Kamehameha III, a eia kana: E mau ko Ea o ka Aina i ka Pono. O ke kulana o keia kahua, aole ia i like me na kahua i ike ia e kakoa nei, ua pili keia i ka io, ke koko a me ka iwi o Hawaii nei, oia hoi ka lahuikanaka Hawaii, he kahua no ke kino a me ka uhane.

            E na hoaaloha iloko o ka Haku, ke ake mai nei paha oukou me ka oluolu e ninau mai iau no keia Nanehai, a he mea pono hoi e wehewehe aku au e like me ka hiki.

            Eia keia: Heaha ia ke kahua e paa a o Hawaii? Ka pono Karistiano oiaio; oia ke kahua e paa mau ai o Hawaii a hiki i ka hopena. 1. E ao pono ia na ol@@e i ka Baibala. 2. E hoonaauao pono ia na kaneka me na ha@a maikai. 3. E ho@ko pololei ia na kanawai maluna o lakou.

            1. E ao poso ia na ohana i ka Baibala. Ua noho mai ka pono Krist@ao ma Hawaii ne he kanahika a oi makahiki, aole nae i kukulu pono ia na ohana Hawaii malu ia iho o i@ kahua, he hapa uuku wale iho no; a o ka hapa nui o na hoaaloha, he poe i ao pono, ole ia ma keia mahele e kokua nui a @a i ka noho maluhia ana, ua lilo nui ma ka auwana ana a haule iloko o na poi@o. Ke hooia mai nei na hioaa o keia k@@aukauhale mawaena o k@@ @@@ opio Hawaii, he p@@@ @@@ @@ poao ia me na pula kupono o ka noho ana ohana.

            K@ @ai aku nei au me ka oiaio, o kekahi kumu keia o ka holo hikiwawe ana o ka make maluna o na kanaka Hawaii i keia manawa, a ma keia mua aku no hoi no ko lakou ike ole i ka malama ana i na pomaikai he nui iloko o ka Baibala i kauoha ia mai ai e malama, he pono e maemae ai ka noho ana, a ika ika ai ke kino a me ka uhane. O kona ao pono ole ia a @a i ka Baibala, a lilo pu @oi o Hawaii i mea hookali i k ka leo o Iehova e hea mau ana, e hiki mai auanei kou manawa e hoopau ia ai mai ka honua aku. A i mea e kaohi mai ai ia oe e Hawaii ponoi mai ka neo@o ana o ka aina i na kanaka, a i hoomau ia ai kou noho kuakoa ana ma ka hoaua a hiki i ka hopena. Eia, e paa i ka Baibala o ka lima ia o ke Akua, ka mana e hiki e hoola a e mau ai kou noho ana ka mea i olelo ia, "Nau e hoeha, na @e pepahi, ewau no e hoola, aole mea nana e hoopakele mai kuu lima aku. Pela hoi i hoolana mai ai ka Haku i ka wae ana i poe ponoi uoaa noloko mai o ke ao nei. "Aole kekahi e kaili ia mea mai ou aku, aka, na@ iho no e haawi aku ia, ne mana hoi kou e lawe hou mai ai." Ioa. 10:18.

            I na makua Hawaii, ke kau leo aku nei au ia o@kou, no ke aloha i ko kakou lahui, mai ka hoomalu ana i na keiki mai na poino e ili mai ana. Ehoo@aa pono i keia hana ma ko oukou lima, e hooia aku i na kamu oiaio o ka Baibala, i lio ai lakou i poe kanaka no ke Akua, a he poe hoi i aloha i ko lakou aina i mau ai ka pono a me ke ola o Hawaii, oia ka mea i hai ia mai.

            O oukou hoi e na makua, mai hoonaukiuki aku i na keiki a oukou, aka, e alakai ia oukou ma ka hoopono a me ka hoonaauao a ka Haku. "E ao aku i ke kamalii i kona aoao, a elenakule oia, aole oia e ae mailaila aku." Isaia 33:19. E hoike uo ka makua i ke keiki i kou oiaio. O keia mau olelo au e kauoha aku nei ia oe i keia la, a waiho no ia maloko o kou naau, a e ao pono aku oe ia m@u m@a i k@ a mau keiki, a e kamailio aku ia mea i kou noho ana ma kou hale, a i ko lakou h@le ana ma ke ala, i kou moe ana ilalo, a me kou ala ana iluna." Kan. 6:9,7

            Eia kekahi, o kou ano poao e ka makuahine ma ke noho ana imua o na keiki, e hookumu aku oe i kahua e paa ai ka lahui. Ua olelo ia ma na aina naauao a paa, i @a maikai ua wahine, naauao, maemae noho malie, akamai, malama i ka hale a malama hoi i na keiki, alaila, poinakai ka aina, lehulehu ua kanaka pono, na kanaka kaulana, hanohano, akamai a me ka noho malie. No ke aha? Eia, no ka pono a makai o na wahine. No keaha k@ @@@la@@ o G@@ Wasinelona. No koaa, @k@ hine, aole like i@@ @@@ wahine naaupo, aole pono, aole maluhia, aole hoi waiwai, pono wale. Aka, ina e ala mai oe a noho pono, a hookahua maluna o ka Baibala, alaila, e pae aku auanei oe i ka home lani, e like me ka hoku e holo nei ma ka moana a komo iloko o ke awa. Pela no o Hawaii e holo ai mal@@ o ka moku Baibala a komo i ke aw lani, i ka home mau o na uhane mae @ae.

            E hoonaauao ia na kanaka i na hana maikai, kekahi kamu keia e pono ai, o ka hoonaauao ia ma na hana maikai, he hua keia o ka malama i na rula maikai, e like me na hua i kaau ia ma ke kihapai a ulu ae, aole pono e waiho wale aku, aka, e waele aku i na ino e ulu @n@ ana. Pela no ka poe i a o ia i ka Baibala, he hua i lulu ia ma ka naau aka, e hoopili pu aku i na hana maikai ole, e papa aku hoi i na hana ino. He nui na hana maikai e hana ai, kalai pohaku, "hamo puna, kukulu hale, oki wahie, hana i na mea hao a me na mea e ae he nui. Ke nana aku kakou ma Honolulu nei, e ike auanei kakou maloko o na hale hana he uuku wale no na kanaka e hooponopono nei @a hana maikai, o ka hapanui aule; ua na malihiai wale no e hooponopono nei i na hana.

            Ke nana aku kakou ma na kuaaina, @o na makua wale no ke malama ana i na hana, o na o@io i hoonaauao ia ma na kula, a i hemo poao mai na kala nui ma aole lakou i ike nui ia e kokaa ana ma na hana maikai. Ua ike mau ia lakou ma na alanui o ke kulanakauhale, e poai hele wale ana. Heaha la keia?

            Nolaila, hookahi wale no hoike e poao ai keia lah@ikanaka, a e alakai ia lakou a e hookoaku. O ka noho ana mai o na aiua naauao i keia Wa, he kumu hoohalike kupono ia nou e Hawaii, ma ka hoike a kekahi mea like pono i na kanaka o Amerika Haipuia, aole ike ia kekahi kanaka e helo Wale ana ma ke alanui, iaa ike poao ia aole aua hana, e hopu no na makai a hookolokoloia oia, nolaila, paa ua kanaka i ka hana o ka h@@ o ka hana, he ikaika a makai ke ole @@o a kaulan@ ao h@i W ka waiwai, a loihi no hoi ke ola ana, pela ka hoike a kekahi kanaka naauao; i mai eia penei: " O ka hana ke kumu ia e loihi ai na la o ke @anaka."

            Pehea la i lehulehu ai na kanaka ma ia mau aina? Ke manao nei au, ke kuhihewa ole. O ka maikai kupono o ke ola kono maloko o ua hana maikai Elua. O ke alakaiia ma na hana kupono, he kumu ia e kaohi mai ai mai na mea ino, a poino.

            3. E hooko poao ia na kanawai kupono ma@na o na kanaka Hawaii. Aole a@ i @a@o @a n@@ @ i na ka @aWii kupono e @@iu @@@@@@@@@@ i @ o keka @aWai; ka hooko polo@ei maluna iho o Hawaii. Aole, aole i waena o na ohana na Wai mawaena o na makua a me na keiki. Oia kahi hemahema nui ma na ohana o kakou. Nolaila, e hooko aku oe e ka makuakaue i ke kanaWai o ka pono kino a me ko ka uhane, i lalo lakou i poe hoolohe a malama poao. I@a i hookoponoia keia ma-na ohaha a pau, mai Hawaii a Niihau, a pela no hoi @a kanaWai o ka aina, alaila, ko puana hou ae nei au: E mau ke Ea o ka Aina i ka pono, e ola oe e Hawaii a mau aku iloko o ka lima o ka makua Mana loa. Me ka mahalo.

 

Kuu Poli na Hala.

            Ma ka loaa ana mai iau he leta mai keu pepa aloha. S.K. Kupihea o Pukoo, i kakau ia i ka hora 3 o ka wanaao @ ka la 27 o @@lai i hala, a ma ia le@a e hai mai ana iau i ka haalele ana mai e kuu pokii i keia ola ana, a uo ko mea hoi, he mea ehaoha eo kou manao no ka hoomanao ana ae i ke kaumaha e kuu mau makua i ke aloha no kuu kaikaina ua hoi i pili paa ai kuu aloha no@, oia no ka wahine mare a Hon. T S. Nahiau.

            A oiai hoi na ka ino na kai hohona i ka hookaawale iau mai kou ike n@@ i kona mau hiohiena au hoi e poina ole ai nena. Ma ka loaa ana mai o keia @ao iau, ua ku n@na iho la kou manao no ka manao @ holo aku e hai pa a e paiaum@a i me ou mau makua i hoonel@ ia @ @@ kaikamahina ole, aka, aole hoi ehi i no ka pilikia i ka onawah@alima o ke hoohiki ai e malama aa iaia i ka wa mai a ma ka wa o@@, a malalo o keia kumu hiai ole ai au e ike a e hoi pu hoi me kuu ohana e noho iloko o ke kani au e like me au iloko oia h@aaina hookahi,

            I Honolulu n@ino oia me kana kane ka T.S. Nahiuu i ka pule hope o Aperila, 1892, o ke kau Ahaolelo i hala, a ku m@nawa i hookuu ai ka Ahaolelo ma ka la i i o Januari, 1893, a ma ka pule hope o ia mahina ua haalele mai oia me k@na kane ma na ke@@ a hoi aka la i Molokai, ka aina hoi a ma@@ i uh@i aholo ai i na wa kama@i, ka@ina hoi nona ka olelo ana i ke a@@ai, oia kou ike hope loa aua i i@ a hoi aku @ i k@ hoauk@iliaa o na mea a pau loa.

            Noha@la, e like me na haawaina lualau o ke kan@kau i loaa i ou mau kak@@ ke ka@e a ka mea i make me na kei@i a mana a me ka ohana no a paa, owau pa kekahi me oukou ma ka ae naa mai o ka Haku o niaiai mau k@ ma aloha maluna iho o kakou a pae. A pela w u e p@le nei. A na mana k@p@iana@ e hoomaa@a ia kakou a p@@.

            Me ke aloha i ka L@nahooponopono o ka napepa Ka Lei Momi.

            @@@ Mrs. T.K. Palau.

            W. ik@h@@@lu, Augate 7, 1893.

            O ka Lydiasrs ka m@a loa i hana i ko dala i ka B.C. 1600 paha.

            Ua hoohanaia ke dala keleawe ma Bom e S@rvius Tu@l@as i ka B.C. 573.

            I ka 1503 i hoohanaia ai ka h@p@ha kil@ia ma Enelani a lilo i dala @@p@@ me ke k@i o ka Moi

            i @@@ela @ kahi i hana mua loa ia ai ko dala Amerika mua loa no ka H@i Vireginia i ka 1513.