Ka Lei Momi, Volume I, Number 48, 17 August 1893 — Page 2

Page PDF (443.38 KB)

This text was transcribed by:  Kris Yoakum
This work is dedicated to:  Kula Ho'omohala Pua - Honolulu Waldorf School: Celebrating 50 Years of Education for a Better World

Ka Lei Momi

Puaha Augate 17, 1893

HE MAKAPO ANEI?

 

Ua komo iloko o makou ka makou ka pahaohae, a oia ko makou mea i ninau ai ma ko makou ike ana ma ka manao alakai o ke Kuokoa puka la o ka Poakolu nei, e hoakaka ana mai ka mua a hiki i ka hopena, he kanaka kupaa o Olosena, Kumukula o Kamehameha mahopo eko aupuni Moi a he kakoo ikaika hoi ma ia aeae a hiki i ka la 14 o o Ianuori, 1893, akahi no a hookaakaaia na maka o ua Olesona la, no na hana a ke aupuni moi, puiwa loa oia a hoomaaka e haalei kuke i na alakai ana o ke aupuna @ holo a komo pu iloko o ka poai o ka poe e hookahuli ana i ke aupuni.

Lilo koke oia i anela, holo me na ehou, a ouipu me na manu aihemu, a hoomaka koke ka hana, no ka po@o o ka pohai anela e hoomakaukau ana e puhi i ka pu o ka’hoomakaukau kaua nui, huli koke mai na auwana mai na kualono mui, kaakaa koke ua maka o ka poe hoomakapo ia, o like me Olesona, a emoele, ua piha pu ka honua, o Honolulu, i na iliohae puni kokome na aahu huluhipa loloa e hoike aua he poe hala ole lakou a he maemae hoi ma ka naau.

Ua holo mama ae la na lono ma o a maanei, na ala mai la na iliohae e pepehi i na hipa, a einu i ko lakou mau koko, o na hoao ana e hiki ai ke hoopakele i na ola, he mea makehewa wale no ia oiai ua hala aku la ka wa pono i kinohi loa.

Pela makou a heemanao nei aole ka he makapo o Olesona he wabi haole maka kaakaa no ka oia a he hiki no iaia ke ike ma kona maka elua, me ka mea ole nana e alakai @aia, aole no hoi oia he pupule a hupo @@@@ he oihana hoonaauao, L. @@@@@@ imua o ka mea nana i hu @@@@ kakan i kela manao i hoolaha iu ma ke Kuokoa a makou hoi i kuhihewa io ai he makapo ua hookaakaa ia @a maka.

O ko makou mau mamao kanalua ne ka makapo o Olerona, ua hoopau ia, a ua ala mai na hoomanao ana  iloku o makou, oia no ka kahi Olesona, i komo ai iloko o ka hookahuli Aupuni o ka 1887, a Bihopa @a e hoole mai nei, aole oia he mea kue i ke Aupuni Alii, aka, he kokua nui, mailoko a wahe o kona nanu.

Oia mau olelo, aole e hiki ia makou ke hilinai, no ka mea, o kana mau hana a kakou i ike ai, he wahi nahesa puuahele eia ma ka lahui Hawaii, me ke makou ike ole, he wai make ko kona alelo, ua nanea na alii, a nanea pu me kakou ka luhui, me kokakou haawi ana aku i na kokua he nui no kona pono a me kona pomaikai.

A i keia la, aia oia ma ka aoao oka loaa e kaapuni ala i na mekuaina o Amerika, me ka heike ana, o ka lahui Hawaii he poe kupono o@@ lakou i ka malama ana i ke Aupuni a he poe hei i hilimei @ a pau e pili ana iu kakou, e kumuhana nana e @@@ia. A ke auamo la oia @na e@@@@oi@hoohulihuli mai ai ia Amerika i kuo i keia nana hookahuli Aupuni.

Nolaila, o kahi Olesoua a Bihopa a i ole ia, a Iosepa ma e kamailio mai nei, ua kaakaa na maka o W.B. Olesona, aole no e kala i kaukau naua ai kona mau maka a e kona makemak mua no ia i kinohi naai kona pae malihini mua ana mai i na kopakai o Hawaii ne@ a hiki i ke@ la; e ake e hoohui ia ka@ @@ ne Amerika, a oia ne kana e hooikaika pauaho ole la, me ka haalele i ka oihana hoola uhane kahi ana i hoike wahahee ai e hana oia me ka ikaika, no ka auamo ana i ko Kariato Kea.

Ka Helekoa Kahiko

Eia keia hale a ka lehulehu uku auhau i hana ai ke hoowaiho wale ia nei me ka waiwai ole, a ke ku nei oia waena e ko kulanakauhale me he hale hoomana la no na lahui uaaupo o Asia. Aole anei e hiki i ke Aupuni ke imi i hana kupono no keia kahua hale ku wale iho no, i wahi e hoi ai na dala a ke lehulehu i uku ai, maka hoolilo ana i mau rumi hoolimalima no ka lehulehu ma ka hoolimalima pule, mahina a makahiki paha?

A ina aole ma ia ane, makeka@i @ e ao paha e hiki ai ke @@@@@@ komo ai iloke @@@@@@ ka lehulehu i @@@@@@@oa ia mai ai na @@@@@@@ hekau nei ma @@@@@@@@@ mea la, o ke alaholo wale no ia a hiki ai, mamua o ka hale wahe iho no i ka la a me ka ua, aohe mea nana e noho, o ka ma@ika a me ka ukulele @a mea nana e ki@@.

I hoopuka makou i keia, noko makou ike, mai ka haalele ana o na koa o ke Aupuni a hiki i ideia la, aole loa i hapai ia kekahi hana e hoopomaikai ai i ka lahui, oiai keia ka@ua hale e ku wale ana me ka waiwai ole. Nolaila, ke hoao nei makou e kamailio akea aku i keia manao imua o na poo alakai o ka lahui, a na lakou e ike ihe a hoomaopopo, i ka mea kupono e hana ai maluna o kela waiwai. O ka makon keia, he okoa aku no paha ka manao o ka poe ia lakou ia mana.

@A PUALI PUHIOHE

Mamuli o ka haalele ana o kekahi mau haole o ka bana puhiohe o ke Aupuni, ua lohe mai makou ua hookikina aku la ke kumu puhiohe Berger i kekahi o na haumana o kona puali e hele e noi i na keiki o ka Bana Lahui Hawaii e komo mai iloko o ka bana o ke aupuni, aole nae e pau loa, aka, he hapa wale no ka mea i makemake ia. Ua hole aku ka mea i @auoha ia e kii, a o ka pane i loaa mai he “ne,” aole pae i hele mai i ka wa i makemake ia. Ua pine@ine ka hele aua o ua mea nei i hoouna ia e noi aku, a ua pinepine no hei ka ae ia mai, a o ka hopina o ia hana ama; ua kamailio okoa aku la ua mea nei i kauoha ia ai e kona poo ma ka oihaua, “No keaha oe i kii ole ai i kela poe keiki?” Eia ka pane hookano a kela kumu puhiohe: “Mahope olelo kela poe keiki @a homi au i ko lakou—“. Mamalo o ka pelapela o kekahi mau olelo i hoopuka ole ai makou, na ka lehulehu no ike iho.

Me he mea la ua ike keia k@mu puhiohe i kona hewa, nolaila ua hiki ole iaia ke hele kino maoli aku imua o kela poekeiki e uoi ai e hoi hou mai iloko o ka puali puhiohe o ke aupuni, nolaiia, heokonokono eka i kekahi mea uana e hele e kamailio. Owai ana la ke hoka?

Ua lilo aku i ke k@ai, ia @nehinei no $10,00 ka lie heihei Amariona o Pelena o Kauai ia Mr. Ballentine o Lahaina, Maui.

E auhea olua e na wahi hoopili mea ai, mai hoolaha olua na ke aupuni kuikawa ihola ia pee i hanau ai he ekolu i ka la hookahi i puka ai ma ke Kuokoa inohinei, o ka haawina ihola no ia a ke akua maluna o kela a me keia mee e uoha ana maluua o ka honue.

HE EEPA PAHA.

Mea iho no i ka anee ahi, a hoi iho no i ka anee oihana, a pela wale aku ka nupepa Kuokoa puka la. Pau ole no hoi ka eepa i ko makou boa o ka makaponi. He ili uluula oe, a pela no hoi ou mau boa kanaka au e hoino nei, nolaila e hoopau i kou hapala wale ana aku i kau mau olelo lapuwale maluna o na kanaka Hawaii, ka poe no lakou ka lepo e hahiku nei a me kau mau punahele e painuu nei.

E ho mai kakou iloko o ke aloha, e kakoo mahope o kou Moiwahine i aloha nui ia, a maluna ae o na mea a pau, mai hoao e hana ino i kou hoa kanaka o ka ili hookahi.

Ka Manu Lawe Olelo.

Ma ka la 12 o Angaie nei, ua hookuu ia mai la na manu nunu lawe olelo a Mr. Eben Low mai Hilo mai a hiki i Puuhue, a penei ke lakou manawa like ole i lele ai; O ka Rapidan, ua haalele aku oia ia Hilo i ka bora 6:45 o ke kakahiaka a hiki ma Puuhue i ka hora 8:50 o ia kakahiaka no. Ua like me 2 hora me 5 minute koua mama lele mawaena o keia mau wahi ao la elua. O ke Colombia haalele ia Hilo i ka @i @na 7:01 a hiki i ka hora 9:30 o ke kakahiaka no He 2 hora me 52’ minute. O ka Hail, haalele ia Hilo i ka hora 7:15 a hiki i ka hera 3:55 ahiahi He 8 hora me 40 minute. O ke Sweet haal@ @e ia Hilo i ka hona 7:30 a hiki i ka hora 9:24 o ia kakahiaka, He 1 hora me 54 minute kona maina lele mawae @a o Hilo me Puuhao.

KELA AME KEIA

I keia ahiahi e holo aku ai o Kimo Maki no Kapaa, Kauai.

Ua lawe aku ka mokuahi Hawaii no ke kahua mai lepera ia 50 poe pipi ola i@e@aei.

Aia ma ka a@ae ena o ka makou pepa o keia ia e ike ia ai ke mele o na pali nihoniho e Uwes@@na.

Pehea Holomua, @lo@ ke kai Makou pau pono @@ ale, aole haule. Oe honohono @kou.

Ma Koloa, Kauai, ua haalele mai la i keia ola aua o Mr. Kiniakapo, kekahi o na makua ohana o Mrs. Luisa Kaaloa.

A ka hora 10 o ko kakahiaka o kala apopo e holo aku ai o Mikahala no Lahaina, Maalaoa, na Kona a me Kau.