Ka Lei Momi, Volume I, Number 3, 21 August 1893 — Page 7

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AUKEKE 21, 1893.                           7

 

Ke Kulana Lolo Kuhina

-----

O keia kekahi o na kulana pookela loa iloko o ke Aupuni Hawaii, a o ke kanaka e hookau ia aku ana maluna oia kulana, ua like oia me ke ki nana e wehe ka pahu ume o na mea pohihihi o ko kanawai, a ma o kona iho a loea, malaila e hilinai ia aku ai kona mau kuhikuhi ana, me he mea la o kona leo ka mana a me ka ike mamua o na mea a pau.

 

He oiaio, mai ke au mai o na Alii Aimoku ua lilo kela kulana i huli nui ia e loaa ke kanaka kupono nana e hoopiha ia makalua, a i ka nana aku me he mea la, o na kanaka i @oho e hana malalo o ia oihana i ke au o ke Aupuni Moi he poe kanaka naauao maoli no lakou, i hiki ke hiipoi i ka oihana me ka hookomo ole i ko lakou mau poo iloko o na hana lilili, hookananuha a pela aku, oiai lakou e noho ana a hooko i ka mana o ko kanawai iloko o na Aha hookolokolo e like me na aha kaapuni a kiure paha, a i ole ma kekahi mau aha e ao paha, a ke aupuni o kauoha ai iaia.  Pela no hoi ma ka Hale Ahaolelo kau Kanawai o ke lehulehu.

 

I kamailio makou no keia kulana, no ko makou ike ana, ua hookomo ka Loio Kuhina iaia iho iloko o manao uluku, no ka hooko ole ana o na Kiure Hawaii mamuli o kona olelo, a hahai na Kiure mamuli o ka olelo ike a na hoike a me ke kanawai e like me ka lakou i hoohiki ai o hana lakou i ka pololeo me ka paewaewa ole, a ma ia alahele lakou e hoopuka ai i ka lakou olelo hooholo a oia ao a ka Aha, i hooko oi na Kiure e hana e like me ka lakou i hooholo ai oia ka mea pono a pololei maoli.

 

Mamuli oia hana ana a na Kiure pela, a hoopuka lakou i no olelo hooholo kaulike, ua kue ia i ka manao o ka Loio Kuhina, ke ki hoi o ka pahu ume ma na mea Pili kanawai a o ka hua a kakou e ike nei, ua ku malie na hana, ua kaohi ia la noe ana imua, a a ua loaa i ka pohu o ku malie ai i kahi hookahi.

 

O ka Loio Kuhina o ko Aupuni Kuikawa, he kanaka ia i manao ia ua kupou ke hooholo mua i na hana o ke Aupuni, aka, o ke kanaka ia a makou e hoopu a ae noi; ke hahai ia noi kana mau alakai ana e na ulia o ke pakalaki, elike me kekahi mau hana ana i lawelawe ai a hoopahulu ia ka holopono, e laa na hana a kona poo i kuhikuhi ai i kekahi mau koa o ka pualikoa o ke Aupuni e h@@ i Kalalau e hopu ai i ka poe mai, mamuli o ka make ana o kekahi koke haole, a o ka pauai hou i loaa mai oia ka make hou ana o kekahi mau ola, i hoopau no ka mea moe.

 

Nolaila, o ka makou e ake nei e hoopiha ia keia kulana o ke kanaka i hiki ke hoonoo i na hana o ke Aupuni imua, aole o ke kanaka hahai ia e ka lapu a @@ na hoopahulu ana.   Ua manao no hoi makou, ina e loaa ka mea kupono, ua pau koke keia mau hana keukeu a hoonioni maluhia.

 

-----

 

OEHUEHU  PAHA  AUANEI

He lono lauah@u kai hawanawana ia mai ia makou, ina nae he oiaio, oia hoi, ma kekahi mau ahiahi mamua aku nei, ua ulu mai la he manao kupilikii iloko o na kupa Geremania e noho nei oia keia kulanakauhale, e hoao e imi i a pono no ko lakou mau hoa kanaka i hoopilikia wale ia, e o ho nei iloko o ka pualikoa kumau o ke aupuni kuikawa a pepehiia ai e na aliikoa he @@@@ i@i hela ae nei a i hooponopono ole ia hoi a hiki mai i keia la.  Ua lohe pu mai no makou, ua liuliu ae la ka na aumoku kaua e ku nei iloko o ko awa e hoohuli mai i ka waha o ka lakou mau pokuui@hi i ka puuwai kahelahela o ke kulanakauhale, no ka hoao ana e kinai i na alaka o ka poino i ka wa e hoea mai ai o ia mau hana hoopilikia i ke ola o ka lehulehu.

 

Ua lilo keia i mau e hookaumaha ia ai ko makou noonoo, oiai i ka wa e hooko io ia ai keia mau hana, alaila e wawahi koke ia auanei ka noho ana maluhia o na ohana, a o lilo koke auanei iloko o ka uluku o ka pioloko a me ka haunaele.

 

He mea na makou i kaena mau ai o ka lahui Hawaii, he lahui malama i ka maluhia, he lahui hiipoi i ka leo o alii o ko lakou Moiwahine a me ko lakou mau alakai hoopono, he lahui i ap@ ia iloko o ke kuhikuhi a me ke aloha, a o ia haawina la@@@a, ke pili mau nei iloko o kakou mau puuwai, me he kua @ epau la i hoopili ia e ka mikini, a lilo i mea o@@ e hiki ole ai ke holoi ia.  O ko lakou maluhia a l@ iloko o ka wini oi o na mea kaue, e kiai ia ana o na haneri @ausa i koa, aole hoi iloko o na pukaua manoanoa e haulani ia ana e ka wahi o na pukaaniani lehulehu o me na mokukaua iho ano hou i hoopaa ia me ka palekaua kila manoanoa.  Aole loa ilaila ka maluhia o Hawaii, aka, aia iloko o ke aloha, ka noho like, a me ka hiipoi i na kauoha a ko lakou Moiwahine puuwai koa, pela e mau nei @ e o ana o kela haawina iloko o ka lahui Hawaii.

 

He wahi mea hookahaha no hoi keia i ko makou noonoo ana.  ka hapai ole ana o na poo o ke aupuni o in@ i ke kumu i ula mai oi o keia mau hapaka@@uhi a n@ a.i@oa malama o ko lakou @@@@ h@ i kanaka, a waiho pa wale aku no pela me ka @oii ole a o ke kumu i ulu mai ai o la mau hana a hiki i ka wa e lilo ai e momoku @@@ nui e hooneoneo ana i @@ kila mau i uliuli e ulu inohana mai ai ana.

 

O ke Aupuni ma o kona mau la a Aupuni la e hoopahelehana i ka imi ana i kahi e hiki ai ke hoopau ia na kue@ a me na paonioni ana iloko o ka p@ai o kona mau kanaka ponoi, he Aep@ni nahaha ia a weluwelu ma @ no mau alakai ana, he mea ola na hookohukohu ana no ka maluhia, ke kupaa a me ka onipaa o ko lakou kahua, ke komo ka hu-hu a me ka popo iloko o ka io o ka laau e ai ai elike me keia a kakou e lohe nei i keia mau la.

 

I na aole hiki i na poo o ka oihana Koa, a i ole, i ko lakou mau poo paha maluna ae, ke hoomaemae a palumi me ka holoi ana i keia mau kikohu kohu kiko e kau nei me ko lakou mau lae, alaila, e aho ka hoopau ana aku i ka palumi ona i ka poe hana hewa, a e hookomo mai i poe hoopono a hoopololei ma ka hana i awili ia me ke aloha, alaila; ua maemae ka hana, a ua pau na maluna o ka poei hooh@ia ae ka uluku ole, a e iʻiwai auanei ka n@e ana o na hana imua, me ka po - ole nona e hookuia mai a e hoopoino u ai hoi i ke ola o ka poo noho malie o keia aina aloha.

 

Ina no paha aole e lawelawe koke ana ke aupuni i ke keehina e hiki ai ke hoiliwai ia keia mau hana lima koko, alaila, aia ka makou mau hoahewa ana a pau maluna o na alakai o ke aupuni, i ko lakou nanamoka i keia hana me ka noonoo ole he kumu ia e hoopilikia ai i ka waiwai o ka lehulehu a e like ai hoi me ka lakou mau olelo hoomaemae, i na la aole i noho i ka ai aina, "i aupuni maikai, i hooponopono ia me ka noeau a me kahoopono."

 

O ka hua auei keia o ke aupuni maikai, o ka uluku mau i na wa i pau?  ke manao nei makou mau lunaikehala o ka hooko koke ia o ka makou e ake nei, i ole ai e ulu mai no hooh@lua o ka po, elike me na lono laoane@ a wawa wale i a uci.

-----

 

Ka Lawe Leta o Oahu nei.

Ua ike iho makou i no hoololiloli a ka Luna Leta Nui no ka halihali ana i na leta ma na apana kua o Koolau, e hoomaka ana ma ka Poakahi nei, Augate 21, a me ka Poaha ae nei, Augate 24.  Ua loaa keia mau hoololi ana mamuli o ka huakai kaahele a ka Luna Leta Nui i keia mokupuni.  He hana maikai keia a ke poo o ka oihana leta i hapai ae nei, a he hoopomaikai ana mai hoi i na pu kamaka o noho ana ma keia mau apana.  Ke haawi aku nei makou i ka mahalo i ka Luna Leta Nui no ka hooulu ana i keia hana hou iloko o kana oihana, a he keehina hoi no ka hoohoʻo@@@@ s@@ i na hana pili i ka naauao.

 

He paikau ka ka pualikoa kumau ma ka auina la Poaono nei, ma ke kahua o ka Halekou ke ole makou e lohe hewa.

 

He mare kai miaina ia ma ka Poaono nei, mawaena o V. J. Fugeroos me Emelia Eberhardt, he mea maikai ka mare no na mea apau, wahi a ka Buke Nui.

 

Aia no ka mokuahi Waimanalo ma na kuaau o ke awa o Keawanui kahi i mo-ku ai, a ma ka hoike a ke kapena o ka mokuahi Waialeale, ua manao oia he mea makehewa ka hoopakele ana ae iaia mai kona kulana e waiho la mamuli o ka hiki ole ke kolo a puka mulaelae mai, a o ka hana pono wale no, o ka hoolilo aku ma ke kudala i wahi o hiki ai ke loaa kekahi mau dala no kona mau mea hana.

 

Pakele mai lele liilii na onohi maka o ke kupakako o mokuahi Bihopa, oiai oiai e ku ana ma ke awa o Kilauea, ma ka mokupuni o Kauai, o ke kumu, oia no ka noha ana o kekahi pahu puna e komo ke kai iloko, a o ka hoomaka no ia e paile ma he manu la, a pahu ae la kona mau huna wai wela, a loaa aku kekahi onohi maka o ke kupakako, pela oia i halawai ai me keia n@ia poino.

-----

 

KAUKA YONG KAM PUNG

(APANA)

Helu 81 - - - Alanui Naunakea.

-----

 

KAUKA LOEA O KA AINA PUA.

Ua biki ke hoola i kela a me keia ano mai, mai ko na wahina a me ko na kane a me ko na keiki liilii.   Ue hiki ke hoola ia na maʻi @apo, namai a pau o ke a@e@nama a me koloko o ka ono @@u.  Na maʻi wahi e o kela a me keia.  Na maʻi Lele, oia ia Hebera e Koleia, Fiva Lenalena, a Lepra, a me kekahi mai maʻi e ao he nui wale.  Ua biki no hoi ke lawelawe ma na lapaau oki ana i na palap@ o kela a me keia.  O na maʻi koko ino a pau ue biki loa ke hoola ia me ka auhau haahaa loa.

 

E kipa nui ae e na makamaka, ka poe hoi i loohia me na ehaeha a ka @aʻi o e loaa no au ia oukou no ka hauoli o kokua aku i na mea apau a me kahi auhau puaina loa.

 

O na pilikia a pau e pili aa i kai hanau keiki, ua hiki loa iaʻu o ke haaiia aku i ka laau e hoohemo ai i ko ke @ me ka hikiwawe no ke koko e ana i ka wa e eha a a i ka ha @nu.  Ina e hemo ke keiki e inu hou i ka laau hoomaikai i ka wahine hanau keiki me ka hoolohe loa i na rula a pau.

            YONG KAM PUNG.

@ ---@m