Ka Lei Momi, Volume I, Number 55, 25 August 1893 — Page 3

Page PDF (428.75 KB)

This text was transcribed by:  Kaye Sanders
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KELA A ME KEIA

 

            H@ omalumalu pouliuli wale no ko ka la inohinei, hakumakuma ao o ka Lani ke nana eku.

            E holo hoomaha aku ana k@ Peresidena Dole o ke Aupu@i K@ikawa no @a mokupuni o Hawaii ma ke K@ o keia pule a@.

            Eia no na hihia ohumu kipi ke noke nei i ko kuokaa ia @ w@ua o na noao elua, a o noho hoa ana no i keia kakahiaka hora, 10.

            Kohu anapu ana na ka uw@la ka eleu o ko makou kiu i ka hanu hele ana i ua mea hou i keia mau po.  Eleu io aku la

            Ma ke kakahiaka onehinei, ua holo pupule ae kekahi kaa kikame ke kahu ole ma ke alanui Beritania.  Ua hopuia e kekahi makai ka lio a pau ko holo ana.

            Ua aa na keiki wikani o KA LEI MOMI i ka polo@i a na keiki Advertiser no na poe aa aku ana ia lakou e hukihuki kaula.  Nolaila, ke kali nei ko makou mau limahana i ka loaa mai o ka p@e.

            I keia auina la e ku mai ai ka Mikahala mai koua mau awa mai o Hawaii a me Maui.  E hulih@li mai ana oia ma kona hokua he mau waiwai kuloko like ole no keia kalauakauhule.

            Ua i ke iho makou i ka hoike a ka Puuku o ka ahahui imi pono karistiano o Keoneoio Honuaulu Maui, i ka nui o na dala ma ka waihona o ka hui mai Augate 7, 1892, a hiki i Augate 13, 1893@e. $57.20 E hoomau aku i na hana maikai i ka hoonee ana imua.

            O “Manono-la-ea,” Ka hula a kekahi mau wahi hookalohe o na@ hele aua ma ke alanui Nuuanu i ka ponei.  O ka laua mau pila kuolo e hoeno ana, ua like me ka wai o Namolokuma.  Nani kela?

            He mau lode maka palupalu kai kipa mai ma ko makou koena nei ma ke awakea @ehinei, ua hoonanea ia ko lakou mau pepeiao e ka leo kohakoha o na mea kani a ko makou mau luina.  E nano hou mai i iko i ka nani o Aipo.

            Ia makou i hele holoholo aku ai i kaponei ma na alanui o ke kulanakauhale nei ua moha pu na mea a pau, a o na koa o ke aupuni ke ike ia aku nua e hele ana me na pu ma @a alanui.  Owai la ka enemi a lakou o hoohal@ nei?

 

UA AO HAWAII UA KANI E KA MOA.

 

            E na makaainana aloha o ke Alii Aimoku ka Moiwahine Liliuokalani i aloha nui ia; e hoomanao i ke kii e kau ae la maluna a me ke poo o keia kalaimanao.  “Ua ao Hawaii ua kani e ka Moa.”

            Mamuli o na kahoaka a makou i ike ai a i hiki ai hoi ke hoomaopopo ma na ouli i kela a me keia la, ua hiki ia makou ke hoike imua o ka lahui holookoa, ua hala ka po, ua wehe mai ke alaula o ke ao, ke olowalu mai nei ka leo o ka Moa, e hoike mai ana i na h@aolelo moakaka loa – e ala kakou ua ao ea, ua hiki ka la, hiki pu no me ka anoi ea.

            Mamuli o keia mau kahoaka a makou i ike ai, a i hoomaopopo ai hui, ua hiki ia makou ke hooia aku, ua hala ka po, ua puka ka la, ua ao kakou, ua hiki ia kakou ke ike aku ia mua o ke ala kahi a kakou e hele aku ai.

            Nolaila, e na hoa makaainana na hoaloha iloko o na inea a na poe alunu mana i ake ai e lumai aku ia kakou iloko o ka @elu o ka poino, a i ake ai e hoonele ia kakou i ko kakou mau pono a pau mai ia kakou aku.  Aka, ke ku nei makou a hoike aku imua o ka lahui holookoa, na hala ia mau la o ka poino a ka pouli e aaki paa ana maluna ou e Hawaii Lahui, Hawaii Aina, a me Hawaii Aupuni Alii mai ka po mai; oiai ua lohea ka leo o ka moa i ke kani ana mai, a he hoa@lona ia o ke ao.

            A mamuli o ko makou ano he waha olelo no ka lehulehu, e kakoo a@a hoi me ka ikaika no ka pono o ko kakou aina makuahine a me ka hanohano o kona no`oahi, no ia kumu ko ku nei makou a paio me ka liopo ole a hiki i keia la.  Oiai hoi ua olelo ia mai makou e kala elepaio waha han@ opio wale no KA LEI MOMI.  Pela no, aka @, he iki @ ka hua nioi he pehu ka lehelehe, a pau hewa ka w@maka i ke kahi i ka ua mea o ka liki paupaka o ka mamo a Kukahaoa.  A o na alakai o ka aoao kinai lahui, he poe i hela a ulu ko-kea a hiki hoi ke hilinai ia ua lawa i ka ike kalaiaina naauao ana, aka aole pela, he uele loa no.  No ia nele ka ohi kapuku nei i kela unu keia unu, me ka manao he mea waiwai ia, eia @ae he neo.

            Nolaila, e na kini o ka aina kulaiwi, ua kani kuakahi, kaui kualua, kaui kukolu, a olowalu ka moa, o ke ao no ia a pahola mai ka malamalama olino o ka la maluna ou e Hawaii.  No ia mea e na hoa makaainana, ua @o Hawaii, ua kaui e ka moa, o ke kani hoi a kahi alae ua liana pilo, ua hoi ke poo malalo o ka ekekeu, a ua kukuli ilalo.  Ua kapae loa ia ka hoohuiaina, a he nele ka ha hope o ka poe alunu mana.

            E Hawaii e, e ala e, ke kani nei ka moa a ke wehe mai nei ka pawa o ke ao.  A e ike h@i i ka mea aloha a kakou o ke Alii.  E paa i ke aloha aina, a me ke aloha lahui.

 

            Mawaena o na ohua a ka mokuahi Miowera i hii mai ai ma kona umauma, no na Panaluau o ka Ilema, ka mea Hanohano E. Barton, ka Loio Kuhina o Wale Hema, a me kana wahine, kekahi o kaua mau ohua kiekie i lawe mai ai, no ka huli hoi ana aku no ke kahua o ka laua Lana i awelawe ai.

            Ma ka halawai o ke ahiahi Poakolu nei i malamaia ma Kaumakapili, ua hele ae o E. G. Beckwith ma ia anaina.  Ua noke mai la o S. Kaloa i ka h@olelo no na mea pili i ke aupuni e ku nei a me ko ka wa i hula.  He maikai na olelo i luau ia mai e keia hoahanau hoopono ma o ko Akua kiekie loa.

            Ua loaa ma ke kahawai o Makaaho ka pahu pepa o @a mea makamae a ke kumu puhiohe Berger i kekahi wahi keiki uuku, a ua lawe hele ia ae ua wahi pahu la a hiki i ka ike ia aua e kekahi wahine, a nana i hoike i ka mea nona ia waiwai.  O na pepa a pau he oia mau no, a o na medala hoohanohano o ke kaua o Geremania, Farani a me Ansel@ria, a me ke ke a o Kalakaua me Liliuokalani, ua imi kahu hou.

 

Kauka Apau

(Yong Kam Pung)

 

He Loea ma ka Lapaau ana.

 

            I na makamaka a me na hoaaloha o kua lahui oiwi, aloha oukou.

            Owau o ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ka mea i loaa i kekahi ma`i pilikia no na mahina ekolu i hala ae nei, ka mea hoi a na Kauka Haole i lapaau ai a pahu`a hoi ko lakou ike, a i olelo ai aole e ola ana.

            Ano i keia wa ua ola au malalo o ka lapaau ana a Kauka Yong Kam Pung iloko o na pule ekolu, aole o`u pilikia i koe, ua lauakila au maluna o ka ma`i i hooiloilo ia e kekahi pae Kauka e ae, malalo o na lawelawe mikioi ana a keia Kauka Pake, a ua hiki ia`u ke he@iaio aku imua o ka lehulehu, he loea oia ma ka lapaau ana i mea paha e pau ai o @ma@ kuhihewa a o ka lehuleh@, e pono e naue ne e ikemaka iai@ ma i@a Hale Kauka Helu 81.  Alanui Maunakea.

            No ka olalo o keia, ke kakau nei au i ko`a inoa ponei.

            MISS A. K. KUAIWAINA.

Honolulu , Aug. 23.  1m-d

 

S. N K KAKINA.

 

NOTARI NO KA LEHULEHU.

           

            E ha aia po na Palapala o @a ano @ me ka eleu, a he oluolu na k@kai olelo ana.

            KEENA HANA – Ma k Keene L@ @kina, Hanalei, Kauai.  33 – tf:

 

JOHN KAKINA.

L@! L@lo! L@lo!

 

            Ke kokua ma ke Kanawai me ka @leu loa, a he waipahe na kukai olelo ana.

            Wahi noho ma Hanalei, makupuni o @i.  55-t@

 

KAUKA YONG KAM PUNG

(APANA)

 

HELU 8@ ----- Ma ni Maunakea.

 

KAUKA LOEA O KA AINA PUA.

 

            Ua hiki ke koola ia @ela a me kela ano mai, mai ko ka wahine a me ko @a ka@ a me ko na keiki @.  Ua hiki ke hoola ia na @, @au ai a pau o ke ahema@a a me koloko o ka o @oaau.  Na ma`i wahine o ke a a me kela.  Na ma`i Lele, oia ka Hebela e kol@.  Fiva Le@alena, a Lepra, a me kekahi mau ma`i e ae he nui wale.  I a hiki no hoi ke lawelawe ma na lapaau oki a@a i na palapu o kela a me keia.  O @a ma`i koko i@o a p@ e hiki loa ke koola ia me ka auhaa @ haa loa.

            E kipa nui ae @ na makamaka, la poe hoi i loohia me na ehaeha a @i o e loaa @o au ia oukou me ka haneli o kokua aku i na mea a pau a me kahi a@ ma@a loa.

            O na pilikia a pau e pili na i Lai la@u keiki, ua hiki loa ia`u ke haa a aku i @ e hoohemo ai i @ me ka @wawe ao ke kokoke ana i ka wa e @ i ka @au, ina e hemo ke keiki e i@ i ka laau hooma@ni i ka wahine @a@ keiki me ka hoolohe loa i na rula a pau.

 

YONG KAM PUNG

8-2m@