Ka Lei Momi, Volume I, Number 4, 28 August 1893 — Page 3
This text was transcribed by: | Laura Kamalani-paikai |
This work is dedicated to: | To my maternal great-great-great grandparents Lyman Haina and Kauhiahiwa |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AUGATE 28, 1893.
EO HOU NO I KA BERITANIA.
——
Ladana, Augate 2 — O ka heihei moku no ke alualu ana i ke kiaha makana a ka Emepera o Geremania, oia kekahi o na leapookela loa i keia la ma ka Mokupuni o Wight. O ka loihi o kahi e holo ai he 100 mile mai Coroes, kaapuni i ka halekukui he elua mile ma ka hikina o ka Mokupuni o Wight, kaapuni a hiki i Solent holo kaapuni i ka halekukui o Bramble a hiki i Cowes. O na moku wale no i kapili ia ma Europa kai ae ia e komo iloko o ia heihei.
He eono moku i manao ia e komo ma keia heihei, he eha wale na nae i holo oia ka moku o ke Keikialii o Wale “Beritania” ame ko A. D. Clarke’s “Satanita.”
Ma ka hora 8 ka hoomaka ana o ka heihei a lilo aku la no na ka Beritania ke alakai. He aheahe maikai ka makani ma ke komohana mai, i kupono no ke Satanita, aka, ua eo aku la i ka Beritania.
——
UA AO HAWAII UA KANI E KA MOA.
[Kii]
E na makaainana aloha o ke Alii Aimoku ka Moiwahine Liliuokalani i aloha nui ia; e hoomanao i ke kii e kau ae la maluna a me ke poo o keia kalaimanao, “Ua ao Hawaii, ua kani e ka Moa.”
Mamuli o na kahoaka a makou i ike ai a i hiki ai hoi ke hoomaopopo ma na ouli i kela a me keia la, ua hiki ia mako@ ke hoike imua o ka lahui holookoa, ua hala ka po, ua wehe mai ke alaula o ke ao, ke olowalu mai nei ka leo o ka Moa, e hoike mai ana i na huaolelo moakaka loa—e ala kakou ua ao ea, ua hiki ka la, hiki pu no me ka anoi ea.
Mamuli o keia mau kahoaka a makou i ike ai, a i hoomaopopo ai hoi, ua hiki ia makou ke hooia aku, ua hala ka po, ua puka ka la, ua ao kakou, ua hiki ia kakou ke ike aku ia mua o ke ala kahi a kakou e hele aku ai.
Nolaila, e na hoa makaainana na hoaloha iloko o na inea a na poe alu@u mana i ake ai e lumai aku ia kakou iloko o ka nenelu o ka poino, a i ake ai e hoonele ia kakou i ko kakou mau pono a pau mai ia kakou aku. Aka, ke ku nei makou a hoike aku mua o ka lahui holookoa, ua hala ia mau la o ka poino a ka pouli e a@ki paa ana maluna ou e Hawaii Lahui, Hawaii Aina, a me Hawaii Aupuni Alii mai ka po mai; oiai ua lohea ka leo o ka moa i ke kani ana mai, a he hoailona ia o ke ao.
A mamuli o ko makou ano he waha olelo no ka lehulehu, e kakoo ana hoi me ka ikaika no ka pono o ko kakou aina makuahine a me ka hanohano o kona nohou@i, no ia kumu ko ku nei makou a paio me ka hopo ole a hiki i keia la. Oiai hoi ua olelo ia mai makou e kahi elepaio waha hanakuli he opio wale no KA LEI MOMI. Pela no, aka nae, he iki nae ka hua nioi he peku ka lehelehe, a pau hewa ka waimaka i ke kahe i ka ua mea o ka liki paupaka o ka mamo a Kukahaoa. A o na alakai o ka aoao kinai lahui, he poe i hela a ulu ko-kea a hiki hoi ke hilinai ia ua lawa i ka ike kalaiaina naauao ana, aka aole pela, he uele loa no. No ia nele ka ohi hapuku nei i kela unu keia unu, me ka manao he mea waiwai ia, eia nae he nao.
Nolaila, e na kini o ka aina kulaiwi, ua kani kuakahi, kaui kualua, kaui kukolu, a olowalu ka moa, o ke ao no ia a pahola mai ka malamalama olino o ka la maluna ou e Hawaii. No ia mea e na hoa makaainana, ua ao Hawaii, ua kani e ka moa, o ke kani hoi a kahi alae ua hana pilo, ua hoi ke poo malalo o ka ekekeu, a ua kukuli ilalo. Ua kapae loa ia ka hoohuiaina, a he nele ka ha hope o ka poe alunu mana.
E Hawaii e, e ala ae, ke kani nei ka moa a ke wehe mai nei ka pawa o ke ao. A e ike hoi i ka mea aloha a kakou o ke Alii. E paa i ke aloha aina, a me ke aloha lahui.
——
Lako Kaua no Hawaii
——
Mamuli o na lono e pili ana i ke ala mai o kekahi kaua kuloko ma Hawaii, ua noonoo iho la ke Aupuni Kuikawa he mea pono e loaa ona mau lako kaua hou no ka hoopuipui ana i ka oihana kaua o ke aupuni i mea e pale aku ai i na hana hoohaunaele a na poe e hoao ana e hooulu ia mau hana. Ua makemake p@ ia no ho i mau kanaka hou no ke aupuni.
Ma ka holo ana aku o ka mokuahi Auseteralia i ka Poakolu nei no Honolulu, ua hoounaia aku he 12 mau pahu pu raifela a Remington no ka @ Hall & Son, na poo kuai lako kana.
Ua wawa wale ia ae, o na koa malalo o ke alakai ana a Peresidena Dole e lawe @ lakou i kela mau pa raifela iloko o keia mau la aku.
Ua hoike ia mai ka lohe, aole e ae ia na lako kaua e komo aku iloko o Hawaii me ka ae ole o ke Aupuni, a aole no e ae ia ana kekahi mau lako kaua e komo aku iloko o kela mau Mokupuni aia wale no a makemake ke Aupuni ia mau pono kaua nona iho. O kekahi @ hoi, o H@l@ ma na kakoo o ke Aupuni. A @ na raifela i hoouna ia aku nei, ua like me na raifela e hoohana ia nei iloko o na Pualikoa o Amerika Huipuia. He kupono loa no ka wa kaua. Aole he ike nui ia o keia mau lako pu raifela iwaena o na kamaaina o kela mau Mokupuni.
O ka Hui Uniona Matala Poka ha hoouna aku lakou he umikumamakahi pahu pu raifela, a me William, Dimond & Co., he umikumamalua mau pahu.
O na koa o ke Aupuni Kuikawa ua lawa hapa wale no lakou me na pu. O ka lakou mau pu e hoohana nei he mau pu o ke ano kahiko.—Examiner.
——
Eia o Henry Grube ke hoi mai nei i ka aina hanau. Ua hoouna ia oia no ka hoomahuahua ana i kona ike oia ke kaha kii, a me he mea la, o ka malama ae nei o Okatoba ka wa i manao ia ai e hiki mai ana oia i ka home nei.
Ua hai@ ae ke alelo ana ole o ke ahi he ekolu hapaha eka, o ka mahiko o Kealia, K@nai, @ ka Poalima aku nei ua laki nae, ma ka pau e ana o na ko pau ahi i ke oki ia, ma o ka lau lima ana o na paahana o ka mahiko.
Ma ka auina la o ka Poalima nei i hoopuka mai ai na kiure i ku olelo hooholo e hookuu ana i na mea i hopu ia malalo o ka hoohuoi ua hana laua i ka ohumu kipi e hookahuli ai i ke aupuni kuikawa, ma o ka 9 kue ia 3 ahewa. Ua palekana na mea i hoopaahao hewa ia, a o ka laua mai paha auanei koe, o ke peku mai i ua koi poho a hana@eo ke kikala o ko @ kini.
Ua loaa ma ke kahawai o Makaaho ka pahu pepa o na mea makamae a ke kumu puhiohe Berger i kekahi wahi keiki uuku, a ua lawe hele ia ae na wahi pahu la a hiki i ka ike ia ana e kekahi wahine, a nana i hoike i ka mea nona ia waiwai. O na pepa a pau he oia mau no, a o na medala hoohanohano o ke kaua o Geremania, Farani a me Anseturia, a me ke k@’a o Kalakaua me Liliuokalani, ua iini kahu hou.
KUPAIANAHA.
Ua lohe mai makou, ua hookolokolo ia iho kekahi Iapana ma Waimea, Kauai, e ka lunakanawai Kapuniai, a ua hoopau ia na Iapana no ko lakou haalele hana aia ka la 31 o Iulai. Ua hoohalahala @a Iapana imua o ko lakou luna aupuni kiekie ma Honolulu nei, a na ko lakou luna aupuni i hele aku e hooponopono @ me ke Aupuni, a kauoha ia aku la ka lunakanawai Kaapuni e hoihoi malu aku i kela mau dala hoopai @ na Iapana, no ka mea, ua kaa ka hewa ma ko ke Aupuni aoao no ke Kuahaua ole ana he la Kulaia ia. Ina he oiaio keia lono i loaa mai ia makou, alaila aole he au hookele aupuni ike ia ka hoeha a a me ke kapulu o like ae la me keia a lakou nei ma a@ e noke nei i ka hunahuna. He hemolele wale no nae ia i kahi Aisupa o Hana.
——
He Inoa no Aleki.
——
Kaulana mai nei Mokuoloe
Ailana al@ i ka ehu a ke kai
Akahi a ikemaka i ka nani
I ke kai nehe mai i ka pue-one
Ilaila makou i walea ai
I ka home olu i ka lau o ka niu
No ka Hae Hawaii hooheno
I ka welo haaheo i ka ilikai
O ka hae keia o ka lanakila
Ku-i ai e ka lono puni Koolau
Aia ka wehi i Mokuoloe
I ka home kaulana o ka makua
E ola ka wahine nona ka lei
Aleki e ka pua e o mai.
——
KALALEA.
1— Nani Kalalea i ka lae makani
O Makana i ka lae hala o Naue i ke kai
Na pali nihoniho a o Kamaile
Ku kilakila i ka luna o Anaki
Hui.
Nipo au ilaila luhe i ka wai
I ka umii wela a Masarino
A eha au ilaila pulu i ka noe
I ka holu malie a ke kaomi
2— Nani kuu ike ana i ka wai a Kanaloa
Me ka lau hinahina i ka pali o Makana
O ka wai a Kapalae aia iluna
Ia wai aiai he kohu aniani
3— O ka wai Kuauhoe Waimapunapuna
O Waialoha i ka lai a o Kahoamano
E Polihale i ka lei Pahapaha i ke one kani a o Nohili
Me ka wai liuka i ke kah@ o Mana
Composed by A. K.
Honolulu, Aug. 24, 1893.
——
Ua loaa mai he aa heihei wawae ia Chas. Crane, o ka Hui Telepona Bole, mai a E. J. N@reott, o oluna o ka mokukaua Bosetona no ka pahu holo he 100 i-a, a o ka manawa aole i maopopo ia makou.