Ka Lei Momi, Volume I, Number 4, 28 August 1893 — Page 6

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

                

     6                                                                                                                                              HONOLULU, OAHU, POAKAHI, AUGATE 28,1898.

-----------------------------------------------

mahine i kana olelo, a i kona wa i pae mai ai i, ka aina ma@ Oahu, na pali ae la e@ i ka poeo a Kakina a hoao iho la i ka ono o ka hua ai i papa ia, a o ka hopeua ho mulea a mo ka awaawa aka, o ka huaolelo nae ua hooko ia.

     Ua nee mau mui kela mau mamala olelo, a hiki i ka wai ike ia ai, o ka pono o kalina ma i hooikaika ai,  ua mimino a mao kona mau lau, a ua ike ia ka make, E nana i ua Ekalesia Kalavina o keia mau la, ua ulu anei a mohoha kona mau lau elike me ke kano ia ana i kinohi?  O ka makou haina, aole.  Heaha ke dupu?  Oia ke komo pu ana, iloko o na hana pili aupuni mamuli o ke ake ana e nui na pomaikai no keia no ho kino ana.

     E makaikai kadou maloko o o na halepule o Kawaiahao a me Kaumakapili, e ike no kakou, o na hana maa mau, ilike me ka hanai kumu na mahina hou a me na lulukuwaho, i maa i ka ike ia he ulumahiehie ia e na hoahunau a me na malihini ma ka wehe ana ae i na hipuu o ke lakou mau kieke, ua makana aku la no ka waihona laa o ka oihana hoola uhane, me ke kunukunu ole, a hookananuha ole iho, e hoike ana i no manao aloha na na hana maemae a ku i ka pono.

      Aele loa hoi he mau manao o'na kamaaina me na malihini ma ka lau lima pu ana iloko o na hana e holomua ai keia auamo a Kristo iwaena o keia lahui, ua holo ka ike iloko o kula ia Hawaii, a ua pii ke kulana ma na wahi a pau o ka honua nei, he aupuni uaauao a malamalama ko kakou a me he mea la, oia no ka mea oiaio.

     A pehea i keia wa, aole makou e kanalua i ka hoike aku, ua mae na pua a na helelei wale na lau oia hui, ua make ka manaolana no na mahiua hoa , no ka mea, waihena lulu ia no na halekuai o ka poe mikanele, a o na hanai kumu, ua make loa, a na nolowale na manao ulumahiehie o na hoahanay mamuli o na hana hoohuikau wale ia a na alakai o ke ola, nolaila keia hopena pakalaki a kakou e ike nei.

     Aole malaila wale, aka, e nana kakou ia Kakina i kapaia he moopuna, oia ka makuakane o ka hana hookahuli Aupuni o 1887 a hiki i ka 1893 a mamuli o kona lilo ana i alakai no keia mau hane nookahuli aupuni, ua papahi ia mai kona poo me na  loaa o ka waiwai pio ana i pakaha ai ma kona lilo ana i Kuhina i kekahi wa, a i keia wa hoi he Kuhina Noho no Hawaii ma ke Aloalii o Wasinetona, a o ka hua o kana hana e uoho la malaila, oia ka hele e ohi pupu ma ka hoikeike nui o Kikako, kahi a ke Aupuni Hawaii i kauoha ole ai iaia e hele malula, nolaila, ua pau ka pono a ka moopuna a Kakina, a ua mae kona mau lau iloko o ka hoomanao ana o ka lahui nana ka hanohano ana o hehiku la.

----------------------------------

KAHANA KA NAAU.

-------------

      Ua'ike iho makou i kekahi manao i hoopuka ia maleko o kekahi nupepa puka la o keia kulanakauhale, e olelo ana me ka hooia pu i manao:  "Kahaha.'  O ke kipi i lanakila aole ia he kipi."  Ua hoopoalaau ia keia mau huaolelo iloko o ka umauma o ka poe nana i hui a kaka a ohu@uhumu pu iloko o na hana hookahuli aupuni o ka 1887, a ke ole makou e kuhihewa na kekahi kanaka kiekie no ia nana o ai hunauhuma ana naloaa o ke aupuni.

     E hoomaopopo kakou ina e pepehi kekahi Iosepa, o ka Hui Iosepa, ia Bihopa, a i ole ia , ia Emaluka paha a make loa, hopu ia no ka pepehikanaka, a hookolokoloia no keia hewa, a i ka heea ana i@ai o ka olelo hooholo a ka lunakanawi, ua pono no ka pepehi ana o Iosepa ia Emaiaka a make, alaila aole anei  o nele mai ka hoohuoi o ka lehulehu, a me na pilikana o ka mea i pepehiia no keia olelo hooholo paewaewa, a hoomaka koke la la kou e keehi i keia olelo hooholo a ka lunakanawai no ka imi ana i kahi e hookoia ai ke koikoi o ke kanawai maluna o ka mea pepehikanaka.

     E manao anei kakou o ka pe pehikanaka i hana maoli ia a hookuuia e ka luaakanawai mamuli o kona manao, aole anei ia he p'pehikanaka?  Peia no hoi keia, o ke kipi maoli a kadou i ike ai he kipi ia, e hiki anei, ia kakou ke hoole aole ia he kipi?

     Na ka popoki ia hana , ke komikomi i kona ino me kona mau wawae, aloe ua kakou ka poe e ake nei i ka pono a me ka pololei maoli, alaila e kapa anei kakou i ke kanaka e huaa a kumikomi ana i kona hewa iho, he popoki hana ino?  Pela ne, o ka mea e hoomaikai ana i ka ino a me ka lapuwale, oia kekahi keiki a ke kiabolo, a ua kupono oia e hele iloko o ka luahi o Gohe na, kahi e uwi ai na niho.

     ---------------------------------

 

HOKAI  UA KOLOPUPU

------------------

 

     Ua ike iho makou, maloko o kekahi o na hunahuna o ka nupepa Kuokoa puka la o ka Poaha nei, i kekahi wahi manao e pili ana nomakou, "he uupepa hou wale ae nei no Ka Lei Mom, he he kaeko wale nae ke nui mai nei ka waha i ka'alula," a pela aku, a e kapa pa mai ana hoi ia makou he hoa kamalii, he uwe wale ka hopena.

     He oiaio, he elemakule oe ua oo loa a ke hele aku la ka noonoo i kahi o ka hapahea loa, e hiki ole ai ke hooulu ia he mau mea hou iloko o ka apula lele popopo e palahe aku ana no ke kiloi ia.  E nana i ka moolelo o Davida, he opio wale no oia ma ka nanaina, aka, aia nae iloko e na na olonu ke oolea kahi i wailo ai, a i ka wa' i hookui aku ai me ka nunui Golia, heaha ka mea i ike ia mawaena o laua?  Oia no ka lanakila au i o ka mea opio, mamua o ka mea kolopupu pela no, ua olelo ia ma kekahi wahi o ka Buke nui:

     "Mai hoopili paewa i ka apana kahiko me ka mea heu, o aha?  O nui loa aku ka nahae, a hele i ka poino.

      O oe, he apana lole popopo, i hoowahawahaia e ka hapanui o ka lahui, a ke hono mai nei oe o pauipani i na pukapuka ma na aoao, i ole ai e nui loa ka nahae aka, ua hana hewa oe i ka rula paa a ka mea Mana Loa i kau ai maluna o na mea kaliko a'pau i lele a kolopupu aole e panai me ka mea hou, o kue auanei i ke kanawai o na mea hou i hookaawale ia.

     Aole nau e kapa mai ia makou he kamalii, no ka mea, he wahi kuhoe hou wale ae nei no oe akahi a hoomauinaaa ia i ke ano o ka uli ana, he mua ko makou ao ana me na mea e pili ana i ka hana nu o hou poo mai nei, me he pinao la, a ke nana aku nei makou i ke ano o kau hana, me he mea la, ina e mau loa kou holo kapena ana, (Lunahooponopono) e kau ana ka moku iluna o ka lae na, @ o ka hopena, o pau ana i ka weluwelu a lilo i mea ole, a e hopena loa, he poho  no ka Ona nona ka moku au i noho kapena ai, a o kekahi hei, aohe i pauihakahakaia, (hoihoi, a o ka lahui Hawaii).

     I ko makou wa i lawe ae nei i ke kulana noho kapena ana no KA LEI MOMI, ua ao mua makou i ka holo ana lia moana akea, ma ke ano he luina huliphu, malamamoku, a hiki i ko makou wa i noho kapena a Ona moku ai a ua kamaaina ia makou ke ano o na aui alo ana, no ka mea, ua lawelawe maoli ko makou mau lima, a ua ho hana i ka ike a ke poo i hoopiha ai, he mea ole ke ke-ke niho wale iho no elike me ka pupui, ke ole e lawelawe na lima i ka hana a kuhikuhi aka, penei a menei ae e hana ai , i holemea na hana, a lilo oe i haku naikai i kou mau paahana.

     Nolaila, he mea ole na keakea a pau imua  o ke makou alo, hookahi no mea nui, o ka makou mau mea i hoike ai i mea e apono ia ai e ka lahui Hawaii he ola'o, a o kau heohalahala e pili ana no ko makou kamalii he pulilehua ia ia makou, aohe e hiki ke poopoo ia he hopena elekule a palupalu.

-----------------------------

Ku Malie Na Hana Aupuni I Kahi Hookahi.

-------------------

     Eia kakou i ke kau wi e hele nei, aole kakou i hoea aku i kahi e hiki ai ke ike aku, na ulu na mea kanu, a ua pua o ka manaoluna e hiki ai ke manaoio, e loaa mai ana na hua ohaha o ka pomaikai iloko o ke kihapai o ka mea aina.

     Pela no ke Aupuni Hawaii, i kapaia e ka poe nana e rula nei i keia wa, o ke Aupuni Kuikawa ke ku nei kona mau hana pili i ka pomaikai, me he kaa holoholo la, i nele kona mau pukui me ka aila hooma-u a o ka hopena, he hiki aumeume kona nee ana .  E nana ma na hana kulolo o ka aina, aole loa he he mau hoailona e hiki ai ia kakou ke hauoli ne ka mea, o na hana maa mau i ka ike ia, he mau hana waiwai ia no ka aina, e hoopiha ai i ka Waihona Aupuni mo na dala mahuahua i keia ia, he mau hana ia i hiki ole ke manao ia he pomaikai ke loaa mui ana.

     Ua hoomaopopo kakou, o na hana holomua, i ka wi o ke Aupani Moi, i hiki ke kaena ia he mau hana holomua no ka aina, ano, eia lokou ke hoopupu ia nei me he no la, ua hele a kaea no ka luhi, i ka holo ino ia e kona mea nana e hooholo nei, a o kana hana pono wale no, o ka moe iho ilalo, a hiki i kona maha ana alaila, eu ae a hele aku imua.

     I keia wa, ua kaea ka lahui Hawaii i ke ano o ka hooponopono ia ana o ko lakou Aupuni i kaa malalo o ka mana o ka poe nana i kukulu keia Aupuni e ku nei i keia wa, o na kuhikuhi mo na alakai ana o ka lakou mau hana, ua hana wale ia no mamuli o ka pomaikai o ko lakou mau poai, ko lakou mau pilikoko a peia aku.

     Nolaila, o ka hopena i loaa mai ma ia ano hana, o ke ku i kahi hookahi, a pela no paha auanei a hiki i kona hopena.

-------------------------------------------

KE TALENA POPOPO A "ANEE HAOLE"

-------------------

     Aole i anea haole Ka LEI Momi aole no i hele aku e mora ki i mea e loaa ai ke dala, he ole loa no.  Aka, me ka ike i loaa ia makou iloko o na makahiki loihi o ko makou noho lawelawe ana i keia oihana, aele e like me ka lunahooponopono o ke Kuokoa puka la ka haalele i ka oihana kahunapule a hele ma kahi o ke dala i mea e pono ai, no ka mea aole he malama o na hoahanau o ka ekalesia o Hana ia  oe.  Mamuli o ia ike i loaa ia makou, ke ku nei ko makou mau kapuai a ke hele nei imua, ina o oe, aole loa e hiki, no ka mea, he lupo no Kawaapae, he ike ole i ka hooponopono nupepa.  O ka hamohamo wale iho no kau hana ike iluna o ke pakaukau me ka hoohaukae ana i ka inika iluna o na apana pepa.  He pepe hou oe loa oe, akahi no a ai waiu.  O ka noho malie iho kou pono, no ka mea, aole oe i lehia ma ka lele ana i keia kawa, ke kawa hoi i like me ke aniani kilohi mua o makou.  O kau hana ike wale no e ka mea i hele a elua lauoho e aa mai nei i na opio wiwo ole o KA LEI MOMI , i oi ae ka alo ana i na oehuehu o ka papa pai mamua ou e kaikai-ku la me na kamaa bati au i komo mua ole ai, o ka hapala haukae pepa;  aoie wahi ike hana, aaole no hoi e hiki ke lawelawe i kahi mea, a e makou ponoi no ka hoike ma ia mea, kue wale no ka lawe mai i kahi uku pule a hookomo iloko o ka pakeke, manao ae ka pono o ka poho ana ia Honolulu nei.

     Nolaila aole o kamalii hoe hewa o Kula ka moa't ha'u ai ka waha i ka makani e like me kau i makukoae mai ai ma kau apana Kuokoa o ka Poaha iho nei. O oe ana o kakou ke lia'u ana i ka makani o Ulupau o keia mau la iho, no ka mea, i ka manawa e halale mai ai o kou mau kakoo ia oe, pau ae ke kakani ana o  kou waha, aole loa oe e hiki ke eu  ae a ku ma kou mau kapuni iho e like me makou eku nei i keia la.  Aole he kakoo, aole no he mea nana i kokua mai me ke dala o hoala ai i keia hana nui a a makou i hapai ai, a aoleloa he mea ela e hanu ana ma ka puka ihu ma ka aina a ma ka moana, a makou i hele ai e moraki, e kuai a e imi paha ma kekahi ano e ke i dala no keia hana nui, a ke aa nei makou ia oe e hoike ae  oe i ko ke ao nei, owai ua mea la a makou ia oe e hoike ae oe i ko ke ao uei, owai ua mea la a makou i hana ai pela.

     O ko makou mau mana une wale noma keia hana uui, oka ike a me ka naauao i loaa ia makou, i awili pu ia me ko makou mau makamaka heluhelu, aole e like me kou lalau mua ana.  O makou no nei, aole oe e olohewa hou mai.

       A i owaka kue ano ole hou oe ia makou, alaila ua makaukau mau makou e paani lealea aku ia oe ma ka hookahe ana aku i ka moli onoono loa o Kanaana a ilaila e ikea ai ua hoa kamalii o ka papa pai.