Ka Lei Momi, Volume I, Number 59, 30 August 1893 — Page 3

Page PDF (424.52 KB)

This text was transcribed by:  Alika Olsen
This work is dedicated to:  Classmate/friend Jerry Heliniak

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KELA A ME KEIA.

 

            E huli hoi aku ana o James Wilder no Havard College ma ka Australia o ka la 13 ae nei.

 

            E hoomaka hou ana ke Kula o Kamehameha i ka Poakahi ae nei, Sepatemaba 4.

 

            Ua hoopuka ia e W. U. Wright he 15 palapala hookuu no 15 pake i hoi aku ma ka Velocity o keia la.

 

            Ua ku mai ke Kinau ma ka hora 2 a oi o ka ponoi, mai Hawaii a me Maui mai, ua kuupau ka hana a na nihoniho i ka nomo hala ole a ka huila.

 

            Ma ka hihia o Carl Hennoch kue i ke Aupuni Hawaii, imua o ka Lunakanawai Cooper ma ka auina la inehinei, a ua haawi na kiure i ka pono no ka mea i hoopii ia.

 

            Ua hoike ae o Eoss ka agena o na mokuahi holo piliaina o Poka ma, ua holo aku mai ko lakou mau uapo aku he oo@a mokuahi a me hookahi moku kuna.  Nui kela.

 

            Ua kuai ia ae ma ke kulanakauhale o Ladana, kekahi peoleta Hawaii o elima keneta ka waiwai io, no ka huina o $15.  Nui kela mau pohaku i olokaa ia ae la i ka mea nona ia waiwai.

 

            Aole he hakulole o Ka Lei Momi, aka, he pane pololei i na olelo hapuku a ke Kuoka.  Nolaila, mai hoao oe e ke Kuokoa e houhou ia hai, o loaa aku oe i ka nioi wela o Pakaalana.

 

            I keia la e paa ai ka puka no na poe a pau e manao ana e hookomo i ko lakou mau lio heihei no ka la 2 ae nei a Sepatemaba, nolaila, e awiwi ao ka poe mea lio heihei o hala e ka manawa.

 

            O ka mokuahi Warimoo ke ku mai ana i kekahi manawa o ka la apopo mai na Panalaau mai o ka Hema, no kona alahele ma Beritania Columebia.

 

            Aia ka i Puuhalo ka ehakoni a ko makou "Profet," oia o "Honehone Emalia," nolaila e akahele oe o eha ia honehone Profet ko makou hoa ulele hua metala.

 

            E hoomaopopoia ma keia mua aku, o hoopuka ia aku ana ka nupepa Holeiuna mai ke keena nui aku o ka Elele e ku nei ma ke alanui Moi, a e pau ana kona hana ana ma kona keena mua iho nei.

 

Ua lawe ia ae no Kalakaua Hale kekahi manawa marine, a o ke kumu he hakaka.

 

            Ma ka mokuahi Australia o ka Poakolu ae nei, e huli hoi mai ai o S. L. Aunget, ka Luna Nui o ka Hui Telepona Mikiala mai kana huakai alu no ka makaikai ana i ka Hoikeike Nui o ke no nei ma Kikako.

            Eia ke hoomaamaa ia nei iloko o keia kulanakauhale he mau Hawaii opio ma na hana hula hula Europa e kekahi poe i makaukau ma ia hana.  A he lehulehu wale o ia mau pa hula e ku nei, a o ka uniki wale aku no paha koe.  Ae, ua hiki.

 

            Mamuli o ka pilikia i loaa i ka inoa kakau o ka moolelo o Akamoloka, nolaila aole oia e oili hou aku ana a hiki i ka wa e loaa hou mai ai.  Aka, e hoomanawanui iho ka ono a oili hou aku.

 

            Ua halawai ke Duke o Waikapu me ka ulia poino ma ka auina la onohinei, oiai oia e alualu ana i ke kaa hapaumi mai kahi noho aku o Mr. Widdifield, ua okupe iho la oia a ma-ui kekahi o kona mau uha. 

           

            Ua loaa aku kekahi puka o ka rumi kanikeia o ke Kanikela Amerika, e kau ana no ke ki i ka puka, aohe i ki ia a paa, ma ka hora 8 o ka ponoi i ka makai ka huina, a ua hoopaa ka makai a hoihoi i ke ki i ka Halewai.  Mai manumanu ua buke ia Nalimaapa ma.

           

            Mamuli o ka loaa ana o ka maha mai a Frank Poor mai, ke kupakako o ka mokuahi Bihopa i pahu ia ai ka maka e ka pahu puna ma Kilauea Kauai, i kekahi mau la i hala aku nei, nolaila ma ka la inehinei, ua kau hou aku oia ma kona moku elike me kona kulana mau.  A ua hoau hou aku oia ma kana hana, no na awa o Waianae, Waialua a me Punaluu, ma ka mokupuni o Oahu nei.

            E holo aku ana ko makou Luina Nui a Lunahooponopono no ka Mokupuni o Kauai ma ka Poalua, Sepatemaba 5, 1893.  Aole oia i holo aku i ko ahiahi nei elike me ka mea i hoike ia aku ai ma ka makou pepa o ka Poakahi nei.  A mahope iho o kona huli hoi ana mai mai kana huakai pokole i ka mokupuni kaili la, alaila, e kaukolo loa aku ana paha ka elua o kana huakai no Kona kai opua o kana huakui no Kona kai opua i ka lai, Kohala makani apaapaa a me kekahi mau apana e ao.  A ke ole e lona na kuia, alaila, o Maui o Kumu kana wahi hope e kaahele ai a huli hoi no ka ua Kukalahale o Honolulu.

 

            E hoo@aehopo ia, ma ka huakai aku nei a J. S. Emesona i helo aku nei i ka Hoikaika Nui o Kikako, ua lawe aku oia i kekahi mea makamae o Hawaii nei aohe o makou kanalua, o loaa ana no na iliili nehe o Kaueleau.

 

UA AHEWA IA O GERTZ.

 

            Ma ka noonoo ia ana o ka hihia o C. Gertz, he mea malama opiuma, imua o na kiure ma ka la inehinei, ua hoopuka na kiure i ka lakou olelo hooholo, e ahewa ana i ka mea i hoopii ia, ma ka 10 ia 2 hookuu.  Ua hoopai mua ia no oia i ka Aha Apana he 500 dala me 6 mahina hoopaahao.  Ma ka hora 9 o keia kakahiaka e kuu aku ai ka Lunakanawai Whiting i ke hoihoi o ke kanawai maluna ona.

 

HE KUMUMANAO.

 

            E haiolelo ana o lunakahiko J. C. Clapp ma ka la Sabati ae nei ma Ariona Hale, maluna o ke kumumanao e pili ana i ka Ekalesia Moramona o Mauna Pohaku a me ka Ekalesia o Iesu Karisto no na Poe Hoano o na La Hope i Hoonohonoho Hou ia.  Ke kono ia nei na poe a pau e hoie ae malaila, a e lohe i ka oiaio a pau o keia kumumanao.  E hoomaka ana na hana ma ka hora 7 pm.  E unuhiia ana keia haiolelo ma ka olelo Hawaii.

 

HE MEA PONO E HOOPAU LOA IA.

Mr. Lunahooponopono; aloha oe: -

 

            E oluolu oe e hookomo iho ma kekahi wahi kaawale o kau nupepa i kela mau huaolelo e kau kehakeha ae la maluna, i ike mai ai na kini makamaka o kana e noho ana mai ka la puka ma Kumukahi a ka welona olu o ka la i Lehua, a pela pu hoi me na poe e noho hoomalu nei maluna o ko kakou waa aupuni.

            Ua ulu mai keia manao iloko o'u mamuli o ko'u ike ana iho maloko o kau nupepa i ka mea e pili ana i ka make ana o kela keiki nona ka inoa o Hanuwela ma ka hale kikipu o na haole mawaho o Kalia.

            Nolaila, e kuu lahui oiwi, e nana like mai kakou i kahi o keia kukulu manao a'u i hoike ae la i kela mau huaolelo maluna, oia hoi "he mea pono e hoopau loa ia."

            O ka hu@ kipa ma @ poe kana @ nui wale, he kama no ia a hoop@ ai i ke ola o kekahi poa ma ke ano ulia a ano e ae paha, no ka mea, o kahi o na pahu kikimaka i ku ai, ua hanaia no ia ma ke ano kukaawale; o kaili o ka pahu maka i ku ai o Hanuwela i ka poka nona ka loa he 500 i a, aia no ia ma kaha one, kahi a ke kai e po'i mai ai.

            Ina la mua o ka hoomaka ia ana o ke kikipu ma keia wahi, ua pakele mahunehune no kekahi poe i na poka pu raifela a keia poe haole e hele nei ma kela wahi e hana ai i ka lakou hana.  No ka mea, o ka mamao o ka po'ina nalu mai kela wahi pahu aku e ku la ma ka aeone, me he mea la aia no ia ma kahi o ka 500 i-a, oi aku a umi mai paha; aka, o ka ikaika lele o ka poka e ki ia ai i na pahu maka la, ua hala loa aku no ia mawaho o kuanalu.

            I ka wa o kekahi poe e hele ai i ka huli wahi ola ma kela kai, e laa na lawaia o kela a me keia ano, ma ka aoao ma Waikiki o ke laina pololei e kela pahu i ku ai, aole no ia he mea no lakou e pakele ai.  Oiai hoi, o kahi a kekahi pahu kiki maka i ku ai, aia no ia maloko mai o kahi o kela pahu mua i ku ai, a ma ku keia pahu elua ma ka aoao ma Waikiki; nolaila, i ka wa e kiki maka ai, e lele pololei ana ka poka ilaila i kahi wa, aka, ina e hala ke ki ano, alaila, e hele kapalulu loa ana ka poka iwaho, a oia iho la ka wa e ike ai o ka poe e hele ana i ka lawaia i ke iamo o ka poka iloko o ke kai, no ka mea aole he hiki ia lakou ke ike mai i kela pahu maka no ka paa loa i ke kiawe.

            He mea no keia ua haupu mua ia e na kamaaina o ia wahi, oiai na la mua i ku ae ai o keia hale kikipu.  Ahiki mai la nae i ka auina la Poaono iho la, akahi no a hooia iho na kama aina i ka lakou mea i haupu e ai mamua, oia hoi ka make ana o kela opio Hawaii nona ka inoa o Hanuwela Kapule.  Nolaila, o ka mea e kakau nei kekahi e komo pu aku ana iloko o ke u ana me na makua a me ka ohana i hoonele ia me ke keiki ole.

            O ke aloha no kou e ka Lunahooponopono, a i na keiki lawe kiani hua metala o koa papa-pa'i ko'u aloha wehe papale ana.

            Me ka mahalo.

                        P. P. K. Lihikaiokalia.

            Kalia, Aug. 30, 1893.