Ka Lei Momi, Volume I, Number 59, 30 August 1893 — Nawai i Hoolilo ka Aina? [ARTICLE]

Nawai i Hoolilo ka Aina?

l T a ka makeii a n.ana a.lieluhelu iho i koka-ii maaao i hakU ia e na pāalalo 0 Aupuni līooliuininu, a ua noii hoi mo leo akahelo loa i kuhi a makou e hiki ai k« iko, ke o!a noi keia iuau kau'aka mamuli o na apāna dula i hoolimalima ia no ka pono a me ka pololei maoli, ake ui inai nei, "0 ka «ina hea la kai pakaha w?" A o heikeike pu una hoi, 0 ka hananui loa o na aina iloko 0 keia aupuni, aia ia iloko 0 ka poholima 0 ka poe e makemake nei i ka hoohui aiua a ke helō ka ia liaiia, alaila loaa ka ka maluhia a holo puno na hana, a pela aku. Ke olemakou e poiua makahooinanao ana, alaila, ua pololei ka Vauekoua i olelo uku ai ia Kamohanielia penei: "Mai malama oe i ka haole, ho pee hoomakaulii aina." Ua ko * kela 01010 a.Vanek.oua i papa akuai' ia Kamehameha, aolo i mnmao loa . ua la nfsChopc mai, a pela mni eo .1 hiki i keia la, a he hoike kela a mo keia no ka oiaio oia_niau olelo a Vanckoua. Ē hoomnopopo kakou i ka oiaio o kelii mau olelo: I ka wa 1 kaa ai ka hooponopono ana o ko aupuni analalo 0 Kameliāmeha 111, ua kaena īa he Rfoi loaomaikai oia, ma 0 kona manawalea ana mai i na aina no kona lahui a me na liaole e noho ana mai»lo 0 kona au hoopoiiopoiio aupuni, ua ikekakou 1 ka makia o kona aupnm, oia ka pono, a mululo.oia alahele 0 • lawelawo ai i ua hana a pau 0 pili nun i kona hoopenopono ana i kona aupuui, ae hilinai ni hoi 0 loaa ka holomua ma ano a pau. I ka makahiki 1829, pae mai na kumu misionari i keia aina ae aka la na nlii 0 ao ia ka pono, a e hoonaauao ia na kunaka, ua lalia kela pono iwaena o ka laKui'oluolu 0 Hawaii, ua kuilima pu me ko poo *o ke aupuni ma kela hanu, a iloko o na ao ana a me na knhikuhi ana a na mikanele, ua ae aku la 0 Kamehameha Ekolu e haiwi i'iiā aina aupuni no kona mau makaainana a pau, aua lioopuka ia ho Palapala Sila Nui no ka poe a pau i ike he pomaikai ke loaa mai ana m» kela hana, a be mea hoi a loaa ai .ka.noho oluolu ana o ka. lakou. mau u&mo ma« hope aku. -I ku wa 1 haawi ia aku ai kela pono t aolo i nelo na hnpeii waa^

ika ihalielo «ina (oia hoi ua mikanolo a iue na kokua), ua ku' oku na kauianiua ponoi o ka aina a nanH, iiemoa' poniaikai palia ia aolo pnba. ■ Ua hoopalaleha kakahi poo, a r.ole i kii i na Palapalo Sila Nni, nka," o nā poo liapoi v. hh ua pilu na eke, a ua oi akukii mea i loaa ia.lakou tuamua o ka ua lawnia Ile ano !>i»v:» o?e lr\ nuaunu » kolu wa, no'.ai'a ■*«LLou i iko he mea ku aiuii, o ua i»oho pu \rula uoiakou 1110 lo noonoo ole. Aka, « na haole, ka poe hoi u Vanekou\vn i t»apa oku ai ia aolo © mnlama, oia ki\ poo i hoopuni aoi naaina me nn pa lunu. nn pa pohaku, a o kok.'ihi mnu wahi hoi ua ana kauln. walo i-i no mai ke kni a koiiio i ke* kunhmi. A o ke-kahi hoi tnona wahi npana (lala omilumilu walo no, uu li!o holoe-koa he mau tausa»ii eka aina, a aku. Ke mnnao nei inakou ina o ka liookonokono ia nna oka Moi Kauiehamohn ka L>komaik;ii -a ua ina 11:10 loa nn kanaka, ina »1:111 loa ua aiua nupuni a pnu i ka hookuleaua ia ouu knii ik-'i ponoi oka aina, a o kekahi hoi oka

pos naua i a'e aku i ka 7*l oī e haua pela, f\n]e ialeou i n'o ftkū i ke n!ii a«lL» c j ao i tiu makauinana e hole e mumki a o kuni akn paha i na uina i ka poe mea elala, Uvi wuiho pu 110 lakou pela, i wohi rio ko ]akou mau makamaka e ai i ko lakou mpu kapuai wawae lualuna o ka ll'po o Hawiūi, me ko lakuii ike 110, ho al'iiiHe uMohi ia o ka liio o kn niii;i ia laUou isi.i lakou e hana pela. (Ja hamau ko Jttkou leo', aole lakou i hoopu-a wule aku, uumi •lak'Hi i na llslb'ho ulukn e kuo ana i kela hnna liowa, papani ko lakou mau waha, i ole ai e kuia na manno kikauia e nunna iloko o ko lnkou nmu waihona ike. A u« hoonae mni lakou i ka pohni 0 ka |ms hoiio duhi, nia ka 1110raki aina n kuni hoi, oia 0 Pnimnna raa, Kukela ma, a he leliuleliu wale' nk u. A i keia hi, ke ku nei ka laliui Hawnii n kikeko iuaka puka, mo ka nirrftu »ma,ua\vai i hoolilo ko iuakou aina? Nawai i pakaha i ko makou aina inakuahiue? Ke kn noi mnkou a hoike akn me ka hookninani ole, aofo hoi lalo oka mnnno lili pilikino, aka.mmnuli o na Ihoikeike o nn hoomanao a makou i malama ai a me na hana iko maka'i ]av/Blftwo • ia e na mamo mik'inol# a me ko lakou pohai, oin ka poe naua i pakaha kp kakou aina, aoho .peie e ae mawaho aku oia pos, a ke ,M\\naaliun 0 Jcahoeiaa9wa-, ewa ia maiu'nn 0 ko liikou lae. lia.uiea. hiki _ia loau ko

Lielo m»i e ku lioike xka mea nnna i'lmna kn hewa mawaona 6 nit aOHO elun, ke ma,nao nei ma■kou,.oia ka hoiko mua loa e haa wi ana i kana mau o!t»lo k .ie i ka 'polnii o na mikane.lē, u ino ko npono pu ana i ka>mukou oia ka pololei, a mo he moa lu oin mao!i no ka okio. No ka m«o, o ko" kakou aina inaiunn akn oka hlki «na mni ona mikauek uolie liln aina i lilo i k'i mu a me ka poi7o. aka i Likon 'niki ana mni ao nna UKii nole e malama i ko kukou muu waiwai mahope pau i ka mu a uifl ka popo, 'hoonmka na knnnka e hoolilo a uhauha ~no ka hooko ana i na oleloae, n oia ke kumn a knkou e ike nei i ka hune a me ka nelo maopopo.