Ka Lei Momi, Volume I, Number 62, 2 September 1893 — Page 2
| This text was transcribed by: | Lanette Mahelona |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Ka Lei Momi
-
Poaono, Sepatemaba 2, 1893
-
HUAHA KA HEWA E @@
-
Ua kuokoa, na @@a ua huo maopopo iho makou i ke an @@ kela @@@ @@ molelo @@@@ Kuokoa i puana ae ai @@ ka Moiwahine Liliuokalani, e pili ana no ka ho@@@ i @@ la @@@ o ke Alii, e malama ia ana o ka poe i noho ia e ke aloha pilipaa, i makana ia wai i ke ahonui a me ka lokomaikai o ke akua Mana Loa, iloko o ka puuwai o na kanaka Hawaii a pau.
Ua hoike no oia ma ka mua e kana kamailio ana, “aohe o makou inaina pilikino iaia. He kue makou i kana mau hana i hale no nei, a mo ke pale loa iaia mai ka noho hou ana maluna o ka noho alii. Ua makemake nae makou e loaa iaia ka pomaikai io imua o ke akua a me ke ola mau o kona uhana imua o ka Makua Lani.”
Ua awili iho makou i ka manao io maoii o keia mau lalani olelo i apo ia e ke kaunakoma, a ua liki ko hoomaepopo ia iho, he paku wale no kei e alai ana i ka nau@huua e moe ana i ka poii o ke hoa, a ua iko ia, ua hanau pu k alili pilikino mo ke ake hanoliana, a ua hookui ae la laua i kahi hookahi me he mau makani puahiohio la e paio ano i kahi hookahi. O ka pakaha aupuni aia no ia ka pili pu la me ke ako kaili nohoalii, a ke makemake nei o mihi aku ke Alii i kana mau hana i imi ai no ka pomaikai o kona lahui imua a ke Akua Mana Loa, i loaa mau ko ola o kona uhane ma kela ao.
He kupahana ko ko Akua poe anela i hookolukolu iho i lakou, me he poe la na ke akua i wae mai e hana i ka mea ana i makemake ole ai maluna o ka mea ana i pohi ai i a alii a ia Moi no ka lahui Hawaii, a ke i mai nei, e mihi aku ke alii no kona kakauinoa ana i ka Bila Loteri, e hoolaha ia i ka pomaikai maluna o ka aina, ma o ka nui ana mai o na hana mikiula iloko ei o ka aina, a me kona apono ana i ke noi a kona lahui e hana i kumukanawai hou no ka lahui, ke kumuhana hoi a Bihopa e koi nei ma keia manao omokoko ponoi ana i kakau ai no ka hoalohaloha ana aku ia Liliuokalani.
Hoaha ka mea i ne ai o Iosepa e hookomo i kela manao mihi o Bihopa no kona hopena, ana i @@@ ao nei e huoili malina o ka Moiwahine iloko o na kolamu o ke Kuokoa puka la o ka Poaha nei? He mea maopopo hookahi no puana o ka wai a ka like, oia hoi, ho poha he pohai like ia no ka pu@ikoko, a o na hoao ana e mihi ma ka lehelehe, ho h@ailona ia i o ka @@ e kou aku ana maluna o ko lakou mau po hai, a o pau ai a ana lakou i ko @@@ ia iloko o ka ina ahi o ka hoowahawaha ia.
-
LEWALEWA I KE AHA?
-
O keia ka makou e ninau noi i ke kahunapule o Ilana, mamuli o ka piha mau o kona opu i ka opu-opu o ka manao i piha i ka pakui a me ka hoopailua, ma kona hoiko maoli ana mai i ka ukana ino a kona naau i malama ai, me ke kapa ana mai, “ua lewalewa na aleio o ka Poe Anee Alii,” a oia hoi ka mako e ninau nei i ka makamaka, Lewalewa i ka aha? Oiai, ke i e nei oe me kou mau mako, he oia mau ka pipili a mamau ana o ka poo a pau i kahiu ia ko lakou aloha paa i ko lakou alii aimoku mai ka po mai a o na hoopuukahua ana a pau a ka poo i hanau ia me ke @@@ o ka manao konakona, aole loa e hiki ia lakou ko hoololiloli ma na ano a pau i ka puuwai kupaa o na Hawaii hoopono a kaulike, a i hahai hoi mahope o ka meheu o ke keokeo o ke dala, a me ka ula lelo o ko gula.
O ke kumu paha o keia ninole hookamailio anu, no ke ake o imi i wahi oe hoouluku ai i ka noonoo e ka poe aloha alii, oioi lakou o liuliu ana uo ka la hanau o ko lakou alii aimoku, oia ka wa e hono ai e hoala mai i na manao hookupikipikio o ka noho pumehana ana mawaena o na makauinaha a me ke alii.
Ua maopopo ia kakou aoho hana hiki e ae i ka poe opu kekeue ko lawelawe, o keia wale, no hapai i na olelo hoiho a pau, me he mea oiaio la, liikala iloko o na hulepule i wahi e mako ai ka manao aloha iloko o na hoahanau no ke lakou alii, hoohulihuli mai ia lakou me na leo e mali ana no ka pono o ko kukulu ia ana o ke aupuni kuikawa, i keia wa, a me ka nui o na pomaikai e loaa mai ana mamuli o ka hoohui ia ana ia Hawaii nei me Amerika, a pela aku.
Ke olelo mai nei i ka hoopaneenee o ka poe aneo alii i ka manawa o hoihoi ai i ka Moiwahine ma kona nohoalii, a me ke kaena pu iho, “aole loa e hiki ia Amerika ke hoihoi hou ia Liliuokalani ma kona nohoalii,” a pela aku.
E manao anei kakou, i na o haawi mai ana ke aupuni a Amerika i kana olelo hooholo, a haawi ana i ka pono no ka Moiwahine Liliuokalani, alaila, owai ka poe e iho ana na puna ilalo, a lewalewa ko alelo ilalo? Manao makou, o Iosepa ke awiwi koke ana e kii i mau pa ki kanaka nana, a oia no ka hoia mua loa o ka pioloke, e hoike ana i ka lewalewa o kona alelo, me he bipi kauo la i hele a pau ke aho i ka luhi i ka hana i wahi nona e pakele ai, mai na maowaewa mai o ko kanawai.
Ua ake nui lakou, e hoi ole ae ka Moiwahine ma ka nohoalii, i i kumu e pakelo ai na kania-i o lakou, mai ke kipuka ili ao a ka a ka mea li-kanaka, a no ia kumu ke hapuku nei lakou i na olelo o hookonokono nei i ka Moiwahine e mihi no ka hewa hea la ana i hana ai.
Ke i niai nei, ua aikena lakou no ka hoomanao ana i ko makou lahui, aole e ne e komo pu me ka poai o na kahunapule lima lepo, a ke helu papa mai nei ua pa 23 lakou ma ka helu ana, i ka nui o ka lakou mau houpuupu ana me ka hikilele no ka hoea mai o ko lakou mau hopana manaonao, a ua aikena makou i ka nana iho, “he@@@alii” wale no ka hapanui o na kolamu a ke Kuokoa i hoopiha ai i na manao heluhelu a oia mau manao a pau, ua like ia me ka laau make e pepehi ana i ko ola o ua wahaolelo la, e kihoi hele ia nei maloko e na ipuka hale, me he kahele la no na hale hoomanao o ko ke kanaka polilikia, a ke ike nei oukou, he mau tausani o na pepa i pai ia mako oukou hale, aka, aohe nae he hoi hoi ia, a he kakaikahi ka poe uku, a ehia la ko lakou mailoihu?
Aole o ko makou kupaa ana mahope o ka mea a ke Akua i ho alii niai ai, oia ka mea e lewalewa ai ko alelo, he hoopunipuni ia a me ke ako e hoonalonalo i ko ino o ka mea a lakou i hana ai, he mea ole ke kamailio, ina aole i hana ponoi na lima, aka, ua ike no kakou, ua huikau pu keia poe iloko o na lawelawe ana e kipaku ia Liliuokalani, mai kona noho ana iluna o ka noho laa o ke Akua i haawi ai nona, aole no kekahi mea o ao, aole no ke kanaka i awili ia me na manao ake o ka puni hanohano, elike ne ka poe a ke aupuni kuikawa i hooliko ao nei i poo a i hia no ko lakou au hooponopono aupuni ana, aka ke hoike aku nie makou me ka wiwo ole, o kapoe nanai aihue pakaha a hookahuli i ke aupuni o na kupa o ka aina, e pau ana lakou i ka mahuka, i ka mai maka puuwai, i ka eha nia ke alelo, a e lawelawe, @@ ke a iwahi me ho lio la ua kaea, noaila, @@@ mihi ana ma kahi o ka mea maikai, aohe no hoi he lewalewa ana o ka lakou mau alelo, aia ka makou o hoike aku n ei i ka oiaio maoli.
-
O ka Noeau ke Alakai e Lanakila ai.
-
He mea maopopo, o ka maauao, oia ke ki naua e wahe i ua mea huu i poi ihi@@ i huna ia aku mai ka iko aku a ka maka o ka kauaka. E hoomaopopo iho kakou o ka naauao, oia ka mea i oi lo @@@ o Solouiona maluna o na alii o ka @@@ i kela au kahiko loa ma nua a oia lioi ke kumu i loli ae ai ke kulana o ke kanaka ilihune a @@ haa loa i loaa keia haawina kamahao, i mea waiwai a lilo i mea @@ kela malun ao kona mau @@ pu ana iloko o na haawina o ka ehaeha.
Ua nui na kanaka pookela i loaa i keia haawina, aka, he mea ole ka maauao, ina aole i loaa ke kulana ka noeau, ko kakahui a akahele, i okomo pu ia iloko o kona @@ ka hoopono a me ka hoopolole, a oia mau mea a pau, he mau makia ia nana e hooholomua o na hana a pau a ia kanaka o lawelawe ai, oiai oia e ku ana ma ka hoeuli o ke poo o kaua mau @@@.
I keia mau la koke aku nei ua ulu ae la ho okuku hakaka kaua namaena o Seama a me Farani, a ua ike hoi kakou, kokoke loa o Enelani me Farani e hoau hou i ka inaina kahiko loa i hoomanao ia e ka lahui Farani no na hana a ka poe Pelekane i hana ai i ke au o Napoliona, a no ia pwelawela manao no , ua ala mai la lakou a imi kumuhana aku la i wahi no lakou e kaua ai.
Aka, mamuli o ka noeau o kekahi alii loea o Pelekano, nona ka inoa o Haku Dufferin, ua hoouna koke aku la ke aupuni Pelekane iaia ia elele e holo ai e hana kuikahi pu me ka poo Farani puni kaua ma ko aloalii o Parisa, a me ka malie e hui ia me ke akahele, ua haalelo iho la oia i ko kulanakauhale o Ladana, no ke kahua i ka hana, a mamuli o kona noeau, me ka hookomo ole, kona poo iloko o na mano uluku o ka huhu, ua eo iaia ka lanakila ma ka holopono ana o kana hana i hoouna ia ai e kona aupuni, a i keia la, me he mea la, ua huli hoi ae la oia me na papahi hoohanohano ana mai kona aina hanau ao. Oia ka makou o panai aku nei, o ka noeau ke kumu o ka lanakila maluna o na ooloku o ke ako puni kaua.