Ka Lei Momi, Volume I, Number 64, 5 September 1893 — Page 2

Page PDF (427.26 KB)

This text was transcribed by:  Mae Takeda
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Lei Momi.

 

KELA AME KEIA

.

He la hoomaka hou keia no ke kula o Kamehameha.

            E wehe ana ke kula nui o Punahou ma ka Poakolu ae nei.

            Ho kuai kudala ka ka Ilamaku i keia awakea no kekahi mau waiwai aie.

            Ua hookuhu ia ae nei o Willam Larsen i poo nui no ka oihana makai kiu.

            Ua hala aku ka wahine a ka Hope Lolo Kuhina G. K. Waila i Hilo ma ke Kinau o ka Poalima nei, i ukali ia e Miss H Hitchcock.

            Ua huli hoi mai nei ke kokua Lunakanawai Ekahi o ka Aha kiekie a me kana wahine mai Maui mai ma ko Claudine o ka wanaao Poaono nei, me na ola kino malkai.

            Ma ka paani kinipopo i malamaia mawaena o na Hui kinipopo elua, ka Unknowns a me ka Planets, ma ka Poaono nei ma Makiki, ua kaa ke eo i ka ino'a mua ia 15 ana puni ia 5 wale no a kona hoa kakele.

            Ua ulele ae ka Bana Lahui Hawaii ma ke kakahiaka Poaono nei, i ka lakou mau leo mele pa'i-punaele no ka Moiwahine Liliuokalani i hoohuihui ia a lilo i hookahi leo mele a i ka hoolohe aku a ka pepeiao, he ku maoli no i ka eehia a me ke aloha ke hoolohe aku i na mele i hooliloia i heokahi Nani ka noeau.

            He lanai nui kai kukulu ia ma ke kahua o ka pa o ka Moiwahine ma Waikiki no ka malama ana ho ahaaina luau no ka hoomanao aua no kona la hauau, ua piha pu ol@ila me na makaainana aloha alii, a ua hoonuu ia hoi na mea a pau i hiki ae malaila i na mea ai i hoolako ia a aohe wahi lihi malele aku, i ka ka nui o na mea ai i hoomakaukau ia.

            He paina luau nui kai haawiia o Wm. Auld o ka Halemai Pupule ma ko ahiahi Poano nei, no ka hoomano ana i ka la hanau o ka laua moopuna.  Ua nui na hoaai i hului pau ia ae malaila, a ua noke iho i ka hoonuu a pau ke aho i ka nui o na ono a ka puu o wae ai.  Ua malama ia he mau lealea hulahula haole, i alakai ia e na loo mele o na pila a na keiki hanaiahuhu a J. Ailau ua hookuu ia na hana iloko o ke aheahe malie o ka maluhia.

            E hoomaka hou ana ke kula Kaikamahine o Kawaiahao i ko lakou kikina no ka hoau ana o keia makahiki kula hou.

            Ma ka hora 10 o ka po Poaono nei, ua pa-hu ae la ke paipu wai ma ke kihi o Alanui Kula me Liliha.  Ua hoike koke ia aku keia lono ia Andrew Brown, ka Lunawai Nui a ua kahea koke ia na paahana oia oihana e hele koke e hana i kela pilikia ulia a ua hooko koke ia me ka eleu, a iloko o ekolu hora wale  no i hana ia ai a ua pau koke no ka pilikia o ka poe e noho ana ma ia wahi.  Mahalo i ka makaala o ka poe ia lakou ka hana ma ia lala o ka pomaikai.

 

Ka Luna Nui me na Hope

 

            Malalo ih@ e ike ia ai na poo e noho luna nei ma ke kahua ma'i lepera o Kalawao:

            Ambrose Hutchinson, Luna Nui.  William Notley, Hope Luna Nui.  Kale Kahalehili, he luna hana o kela a mo keia.  William K. Makakoa, ka kauolelo.  Mekaka K. Makaena, luna haawi ai.  D. H. Kanoeau, hopoe luna haawi ai.  John S. Wilmington, luna haawi pipi.  Ben Reid, luna haawi aila, kopa, ahi paakai.  Henry K. Cumming, luna wai.

 

POHA KA LEO PU, HEAHA KA HANA.

 

            Ae, o ka makou ia e haohao nei, a hoopu a wale ia ae la no keia mau huaolelo e kau ae la maluna, a nolaila keia ninau a KA LEI MOMI, poha ka leo o ka pu, owai ka hoa hakaka?  Poha ka leo o ka pu, owai na enemi?  He mea maopopo no ia kakou a pau, e hoea mai ana na haina like mai na lehelehe enemi mai o ka poe e ake nei i ka hoohui aina, "he pu na ka poe Anee Alii," oiai nae lakou e noho ana iloko o ke Apo o ka hoolohe malalo o ke kauoha a ko lakou Moiwahine.

            Nolaila, o ka makou e ake nei, heaha ka hana o keia mau kani leo pu e hana ia nei e ka poe Aea o ka po, ho mea no ia na kakou e kunana nei, a nalu iho, e hoohalike ia ana kakou me he poe la ua paa i ka hoomalu ia i hiki hookahi, o ka makou wale no e puana ae nei,  koomanawanui iloko o na po pilikia, e loaa no ka lanakila.

 

Nu A noai o Kalaupapa

 

E Mr. Lunahooponopono;

            Aloha oe—E oluolu o@ o hookome iho ma kahi kaawale o kau Lei Momi i na hunahuna materia o ke kahua mai lepera nei, a na na kini puni mea hou hoi ia o kaua e kilohi iho:

 

KOKUA KOMOHEWA.

 

            I kela pule aku nei i hala, ua hopuia he elua mau wahine komohewa i ka aina o ka Papa Oia mauka nei o Kalawao, a ua lawe ia i Pukoo e hookolokolo ai, a ua ko-pi ia i na puupuu paakai ho umi pakahi, a me na koina pu no hoi o ka aha.  He mau kana lepera ka keia mau wahine, a ua noho loihi no hoi laua ma Kalawao, a akahi no a hoike ia mai imua o ka luna nui.

            I ka Poakola nei hoi, Aug. 30, ua hopu hou ia no kekahi wahine komohewa me ka bebe uuku i ka aina o ka Papa Ola ina Kalaupapa, a e lawe ia aku ana paha i Pukoo e hookolokolo ai.  He wahine keia na kekahi o na lepera mai o Kalalau.  Ua hele mai keia poe wahine mahope o ka lakou mea i aloha ai he kane, aka, ua loaa i na popilikia a ke kanawai; a he mea no hoi keia e ao mai ana i na poe e ae e malama p@no, mai hele hewa iluna o na aina o ka Papa Cla, o kau auanei ka poino.  Aka, ua olelo mai no hoi ke kanaka naauao, "O ke aloha, aole ia e mokuhia i na waikahe he nui."

 

AHAAINA PALALA.

 

            Ma ka po Poaono, Aug. 26, ua malama ae o Mr. Hanakahi i paina hoomanao la hanau no kana keiki ma Kalaupapa, malalo o na hooponopono ana a Chas. Kahalehili, a me he mea la, oia kekahi o @na paina nui oia ano i maluma ia ma ka Panalaau nei.  Malaila ae ka bana kahi i houhone ai i ka lakou man hokeo; ua nani no.  Ua lohe mai au he baneri a oi iki na loaa, aka hoi o na hoolilo ua oi loa aku mamua o na loaa.

 

ONA KE KAIKO.

 

            Ma ka la 26 i olelo ia ae la maluna, ua hoouna ia ae na @@akai aupuni elua e nana i ka maluhia o ka ahaaina, oia hoi, ka poe ona a hoohaunaele paha, aka, o ka mea kupaianaha, ua hele ae no ka makai C. Kopena mo kona ona no, a ua nui ko laua hoopaapaa ana ma kahi o ka ahaaina, me ka hoopuka ana ae i na olelo oolea.  He kanaka maa no keia ia hana o ka ona, a ua iko no a ua kamaaina no hoi ka luna nui i kona ano, aka, ua koho ia aku no oia i makai, no ka punahele nae paha?  I ka nana ak a ka poe makaikai i ka laua mau hana, he mea ku i ka hoihoi ole.  Ina no makou ia ona ana ke noho la ka alia hookolokolu, aole hoi e hihi ne lakou no hoi.  Ua haki no.  Mai houpau ulua i ka makai ona, e sahio ole auanei hoi makou.

 

KE PAIAI.

           

O ka elua keia o ka pule o ko makou ai ana i ka ai a Lee Chu, a i ka nana iho, ua maemae no ka hana a ke keiki o ka aina pua eia nae hoi makou i ka welau no o ka Loomaka ana, pehea aku ana la keia mau la?  O ka'u wale no i ke keiki o ka aina pua:  Imua a lanakila.

 

PELA PAUA?

 

            Ua ike iho au i ka pane ana a Geo. Keliimihihopelea ma kekahi o kou mau kolamu, no na mea e pili ana i ka poe ona, no ka hoohaunaele ole, a pehea la ka hoi ka makai a lakou i ona ai a kukahalake ai o laua makai iho no?  No ka ona ole paha ia la?  A pehea la hoi lakou i hookolokolo ai ia Maiuli (kokua) no ka ona ma ka la 26 o Aug., oe ka ona ole iho la paha ia la?  A pehea la hoi i kipaku ai ka bosi o ua o Geo K., i ka wahiae ana, i ka ike ana ua hele a sahio i ka bia a ke keiki kauianu o Waihanau?  E uhi wale no oe aole e nalo, oiai ua ike na kini o ka aina i ka haua kapakahi a onkou.  Pehea la koia aole anei i lawa iho la ia puupuu?  No kahi wa aku, ke oni mai oe, pa ko lae.

Ua lawa kaua maanei, a me oe ke aloha, a me na keiki ouiu hua metala ka anoi.

C.K. Makai. 

Kalawao, Aug. 31, 1893.

 

Kuu Pua Lalana

 

Kilakila Hilo i ka liko o ka lehua

I ka noe a ka ua kanilehua

Hoopulu ana i ke aho o ka palai

I hoa pili no Mailekuluhea

O ka hea mai a Panaewa nui

E i ae o Olaa oni mamua

Aia i ka piko o Maunaloa

O ke ahi kaulana a ka wahine

Malamalama i Halemaumau

I ka piko waena o ke Kuahiwi

Haaheo mai Puna i ke onaona

Me ka niu holu a o Kalapana

Aia i ka olu u o Homelani

Kahi a na iwa i nauea ai

I luana Mokuola i Waiakea

Kaana me ka lai a o Punahoa

I hoa i ka lai a o Waia lealo

Me ka nuku o ka men a i Ohole

Hookahi mea hou i @ohea mai

Kuu pua Lalana ua lei ia

I lohe mai au i ka Pigeona

A looa au i ka naxi o Hilo

O ko'u kuleana paa no ia

Ua sila ia me ko Kahikolu

He aku no au@ mai oe

Kuu pua Lalana ua loi ia.