Ka Lei Momi, Volume I, Number 66, 7 September 1893 — KO MAKOU MANAO [ARTICLE]

KO MAKOU MANAO

O ke knlana o ko kakou noho ana maluiia o ka lepo o k«> kakou aina makuahine i ke;a lu, ua like ia uu? kv kulana o ke kanaka malinini mui kahi aiua a i kokahi aiuu, a i kona wa o niulihini aku ai ma ka ip-uka iiale o ka [>oo kauiaaiua, ua ku ]ohalolm ilio ln oia, me ua helelielena ohilahiia e hekau aua nialuna ona, me ke ake ana u lohe aku i ku leo hnokipu o n:i

kaini'nhi.i c uwiilo m.u unn iuia e koiui) liale AVi\le nku nialoko a līouk:i'ii 110 ukn o ka leo.

I'ola makou- e hoununuo ae noi i koia la, o kako'i na kaiuuaina ponoi o ka aina, kn poe hoi nona keia nuu: huna lepo a ku akua i makaua iuhī ui, i wahi uo kukou e ku iho ai ma koia au iueaa hoonani aku i kona iaoa, ust hoolilo ia kakou i poe inalihini e ka poe i makaliehi i ka moimmii o ka kakou mau lepo, i ka ono o ka wai o ko kakou kahawai, a pela hoi mo ka maka hehi. i ka pala luhiehu o ko kakou mau mahiaaai.i hoonuanua ia me na kahiko like 010 o kau, una maluna o na kuniulaau hua.

Ke hoolilo ia nei kakoa i keia ia, rae ho poe lioolimalima la malalo o liai, oiai no i«atj, o kakou ka poe noua ke kuleaan paa uiai kahiko loa mai, ua hoopunipum ia iho la kakou, a un ae wale aku la nn e i ku poo o ka uea malima o ko knleou mau 'wahi moe, une ka hiipoi ana aku iii hikou no ka vn kinohi wale no, a hala ae liu niau in, ku aku la lakou hele 110 ka lakou huakai kaahelo hialihini o ka auwana aua inai. Na malihini kaaholo akakou ī hoo.ki)>a ai a haiiui ai lioi a liewa ka waha, oia no na mikanole a rae ka poai o ka poo piopiole, ua ike aku kakou ia lakou nia ke aiu; i like mo ko kakou, ho uhane ola, i ike i ka ponoa nie ka liewa a ua hanai ai hoi ia hikou mai ko lakou wa hulu ole.a hiki i ku wa i ulu ai ka hulu, ua hoomuiluni ma ka haawo ana niu kfj kuuoko kakou niau kupuna a mo na makua mai, ua hoohainu aku i ka wai me he poe la ua makewai loa, ua pu—a aku i ka ai me ho keiki uuku la, a ua hoonana i ko lakou alala ana uio he mea la, o kakakou poe keiki ponoi loa ia.

Ano la, ua ahai «e nei ua poe keiki hookama nei a ka lahui

Hawaii i ko liakoa kuleana p&n mn ko kakōu walii moe, akipaku inui noi ia kakoU mnwalio ko kiikou lialau hale, a hoolilo ae la i ka iralnhia o ko Uakou man n*nhi laa i mea ole. Tlc mea oiaio loa keia, no ka mea, ke noke mau noi nauupopa i ako e lioolilo ia kakou me he poe kuōwu la, i ke kukala mau .aoai e j>ono ia knkou o liooliui me A'iioril;a, i pnlekana i>a waiwai o ka poe Aiuoi'ika, i 010 e hao wiilo ia ua lua (kla a me na kipapa'.i }xula o ku poe A aorik», n«> ka ineii, wahi u lakou, he poe hiki ole i ka Ilawaii ke loomalu i na waiwai o keia poe hookama a Ilawnii i.malnma ai. Oia ka inukoii i ku ai a. hoike aku iinua o ka lehulehu o ko inakou ili, i\ niekokoko hookahi īna ku nana ana i ka lapuwale o kn iniiiiuo o kekahi nupepa i lioo> puka ia uia ka olelo Hawaii e pili ana: "Aolio koho haloin 111:1 ke Anpuni Hawaii i hoomalu ia," i hoopuka ia ina ka Poalua a me ka Pookolu nei, e kekahi haolo kalauiapule 1 lmnau iamaluna o ko kakou lepo nei, ake koi mai nei e haawi aku knkou i na kokua aua a pau e hiki ai ke hooko ia kona mau mauao dial>olo, anai houluulu ai mai kona -va kamalii mai a hiki i'kona elemakule una, a'ua hina ke poo ua opili na kuli, a ko hele aku la 1 knu wahi 0 ka hapauea. Aka, aia pu no me ia ka mnnao keehi i ka noho Aupuni Moi o Hawaii, k? niea nawa i hanai iaia m'j ka hou o na lae o na kan&kaHawnii, ma ke komo ana aku iloko' o ka poai o ua limahana 0 k'e Koena Aua Aina 0 ke Aupuui, a na 'lii o kakou i haawi aku ai me ka namunamu ole ilio, iloko no 0 ka ike aku 0 na nnika i ka hana ia inai o ka hana a ka lahui, mo ka uhuui ia, aka, aolo nne he nana ia aku, ua poi 4 o

wale iho In no ia mai len muii n iiiki i ka iioi)o.

Knpae la ae la na leanaka akaniai o ku aina, e liiki no kohana «like ino ka keiu poe e lianiinnn, y uu lolio no ka pepoiao o kn laluii i na olelo a kekahi poe alii 0 kukou i pau aku laikahiamoo kau- a hooilo. e ke—u aua in kakou Ifuwaii i ka liiki ole i na Ilawaii ke uinlama i na hana ponoi o ka aina, nolaila ka huliuiiiahi ana e liaawi i ka pono o ka niea lwlena ka u-apae hewa e ni a ono ka pun, alaila hoomaku maoli e hao a hapuku pau loa 1 na aina mai Hawaii a Kauni. Nolaila, ano, e hoouaauao aku kakou i ka punawai laahia, i ka makaha kapu o ko alii aimoku, e maliu mni i ka ualo, i ka ula leo hoi a kona jiiau uiakaainana e nei iloko o ka'piliaikitno 11 a pnknha n na enomi a ko

kakou niau alii i hoopunahele ai mai malama hou i keia poe lioopilikia i koia naha i Uoiuo i ko kakou aian tnaluhia i ka aiua hoi i ki.t-na iu o ko kakou moi pnuwai liena: "15 helo ka elemaknle, ka hiuhine a mo ke keiki liilii iluiui ke nlo a i l<e nla, aoho niea nuuu. e'hoopilikia." Ua oni paa koln olelo me he niea la, he niakia ua paepoe ia nku malalo o ka pohaku uui aoho eu nana i niahiki a i oonee aku mai kono kulana mua aku, ne ka manawi i <«i iiku maiuun o ka hauen in;»lc«Mki, aoli» lo;» h© līawaii, puuw.ii hoopono i na e wawahi i kela makia paa a pololei,a hiki i ka hi l(j o. Innuan 'o keia makaliiki, akalii nn a iko i«, ua hehi ia kela niaieia, ua lioonuo ia ka pohaku naole mni kona kahua paa nku, e ka poo aea haukae, »noe a-la, niakilo alanui, oe-oe uala o tia uopo, a me ka potf moe pipa alanui. Ku mai nei lakou a hooliolike e hoohoka aku ann makou i ka mnluliiii a oukou i kaena ai, a o hoolilo ana mnkou i ko oukou alii a oukou i lia ai, % hooko ana oia i ko oukou makemake, e hoo lilo aku ana makou i kona ihiihi ame kona kapu lani i mea pipika, a e hookau mau aku ana niakou i ka weli iafa i na wa a pau o kona ola aiia, Ua iiooko ia ka manao oka poe omokoko ke inu nei lakōu i ke koko o ke alii me ka hauoli o ko lakou mau noonoo, u o kakou hoi ke uoho nei iloko o na manao noluea o ke kaumaha, e nonoi aua hoi i ke ahonui oke Akun mana, e hoolilo i ka lanakila oka pōe.paknha i mea ole,

a e hooknawale loa aku lioi i na haawina oka ehaeka mai ka puuwai aku a ko makou Moiwaliine i nloha nui i«, ke aliiwahine hookalii hoi iaa o ' hakoko pu me kona mau enemi 110 ka pono o kona laliui a uie ka mau lna o ke ea o kena aina holiau, w oiai, nia no kona leo hoopii ko moe la malalo o ka paepno knpu o ka nolioalii o kekeikihipa, nolaili», '»:i hiki no ia kakou ke um uaoliuiM, aia 110 ka unelu r ko ola ke kali inai ]a o ka loaa o ka wa kupono 6 hooko ia ai ka pule a ka luhui Flnwaii, a e hoolilo m ka wanana aka poe kaeua ho uiau haipule lakou no ka mea Mana Loa i mea ole, 110 ka mea, o ka aahu o ka poe Pārisaio amo knpoe SaclMkaTo kalakouehana noi, aole hoi o ko i ala 15 lilo keia mau oleloao a makou e kamailio aku liei, i momoknahi nana e hoopau aku i na mea iuo, a koe iho ka mea maikai walo no i pakele a i kakou mai ka hlo a;:a n? i p oe :nalihini, eliko me ke ake o keia poe. lapuWbl« e koi noi i ko kakou aina o hoohui aku n, O Amenka, i maluhia na waiwai o lakou.

Mamua oko makou hoopau ana i keia manao, © pono kakou e nana i kalmlu.u na maliUini i kipa mai hē mau *hora wnlwno sa hehi ane ilunn o ka loj»o o Hawaii, ua hiu ia uku la a nalowale na lako i.inkam»c oka Adimarala AmerikLi noho nei ina ka Hotelo llawaii, uo kahi msiu 1a pokole. m> i liala ao noi mo ka palamimo, a oi:i lioi (;ii makou i makemako ol« ai e l.oohui iā leeia aiua maomao, maluhia me Auienka, o lehulehu loa mai na poe ailiue i hele a lehia ma ia hana, komo mai ua popehikanakft weliwoli loii mo ka ike ole ia o ka mea nana i iiana, a pela lioi me na liana ino a pau, nolaila, o ko kakou pono walo no, e kupaa kakou me ka uuue ole, a e loaa no ia kakou ka lanakila.