Ka Lei Momi, Volume I, Number 70, 12 September 1893 — Ka Moeuhane Kupanaha a ke Alii HE AUI NO KA MANAWA [ARTICLE]

Ka Moeuhane Kupanaha a ke Alii

HE AUI NO KA MANAWA

Ua ik<; ih'» makou maloko o ka nnjiena " Kn Lao " o ka Poukalii nei, i ka inoeuhano 'kupanah?\ a ko Alii, i lioo|>uku ia umloko o kona niau kol»tnu i ku la 25 o Maraki 1891, a oiai li«>i ke «))»»!;«n»ako nni " Kh Koo " e iko 1 Miiiuuo o kekulii hapu o ku luhui in» koi:i inoeuliKnw uivo uui i'ia uu knliko ine kan/i i honkuka ui mn konu inau koluiuu i nu lu ninaiiuiUu luiu loa o ka |»uk:i anu o keiu niouuhu'ne. N'» mukou ih.i, aole u,j \ kulike !«j!, ka niukou inuu woliewolio auu nio k.'i ko mukon mua, aka, ho Wiihi uui ue i« uun kaua wehewehe ana n mui liln ,„ l0 j, 0 j k"a makou ht»iko ana no ktsia moeuhane i mesi e i,rio q ai ka noonoo o ko iiiakou huuuu num u houhewa mai tw k» m*kou ■ honloli anu ao i ko niakou maumo no ia nu*.n. | O ka mo-'iilianu :i ke ulii i liool>uka inui ai, oiu iho kma: | "O ke afio o ua mooulmno u<m a ke alii i- ike ponu ni muiloko UiCu u lc;t luilealu, 111-i V>) ( npiu)

ann «e <i '-.a p.uloulou 41 uih ke , kahili u kie-kiu ilauu, mumua pono ui:'i no o ke ulo o ku Imle»hi, 11 m ihnpe iho kolou il»o la lnuu a pili ihilu." i 0 keiailio ia kekahio ria meeuhano kupaualiA loa, i loau \ L<e- | kuhi o īia Aliinimoku o keia | pHOaiua mai na K aineliaiuehn inoi, Luualilo a me Kalakaua, a hof>a wnlo ia Liliuol'aluu.i ku moi boi i kaa ka hooponopono aua o ka aiiui malulo 0 ku poe w*hit)6 a i au hoi o hoolahn ia keia mooukane iloko 0 kekahi nupoj>n o kona «iiiii hanau, mahopo iho o kona kau ana ao i ka Nolioalii ; he kokoke 0 j»iha ka elua mahi- | ns. tJa welieweho "Ka Loo" i ko--1 11 a ike wauaua i na la kinolii loa ' 110, a ua moo malio inai kana | waua tx a hiki i ka la 14 0 [anuI u'i, aua polia inui ka leo o hooia aua i kana ike kilo a ! L'.»hikuhi puuouo no ia nuui | a ua mahalo aku kakou uo kona | noeaii, a oiai hoi, ua mannlo aku 1a ka inaina o ka mee hki o j koua weliewehe ana a hoala hou ! m-'ii nei oia i ka inoe a nOOllOO hou i 1 uolaila, ua pau ka ikaika o ka m 00, :i ua kunihi, a oia hoi ku m kou o wehewehe nei malalo iho, iloko o na mahole nui j elaa: 1 Akahi:— Na Kumukanawui I Klim. | Elua:— Ka Hoomana. j Maluua o keia mau kahua elua J makou i nwnao ai, aia he manaoluan ana no ke ola hou ana 0 ko kakou aiiia mailoko niai o ka lima o na enemi, oiai lakou 0 paa ona i. ka mnna o ko kakou aina iloko o ko lukou mau linm, a oia hoi ka makou i hoiko niuft ao ii'ei, ua ani ka inakou mau wehewene a p-pono makou e hoike i Ka io o ka niauao fiua. Akahi:— Na Kumukanawui Elua. ■ 110 inna ni:,ii», ilok'» t» \<a I ;j na.ua loa o ku Moiwahinu i kau ai iluna 0 ke kalnnnu, lie ehia iuau kumukanawai i aii]c; ūi ily. ko o ka maawe lopi a lilo i hookahi, a oia ko kumnkanawai 0 Ivamcliatnoha Eliinn, a me ko kuimikuiiiiwai plnu pu o 18I»7, i'ia hoi ko Kulakaua au. Ho moa oiaio' aia īloko o keia mihu kumukanawai ke paonion iniu'a ana o na kanaka pono'i o ka aina a mo na malihini mai na Aina E 1 wni, a ua lilo keia i mea e ulu 1 inni ai o na liaunaele, ame na iiniia puwa he lehuloliu wale. \hi ala niai na haunaele kulo- ; ke», n un īko kakon, mamuli o ku | lil' o na kanaka i ka mea nana i | hookalma i koia n mu k.imuka"nawai nhia ■ i moliai j a ai ke o],i «»ftknma« 0 kokuhi man Khnnk.i H.nvaji pinwi, i !/»• n „ „ K'.-ilaka

u&lSkuhi. ka mea nuna i kukuju i kt« kaliuu o keia mau kumu kaimwai. I k» make nua iku o Kulakaun, h kan mui o Liliuokaluni i moi, •Aole \ mnnwlo ka lili o ka. laluii r.o koiti piuu Kuiuukenawui Elun, «iiai c oui mnu ana koia mau uio-i iloko o kn puliwai.o an 1 makaainana a ua kulike no l\oi iu nio ko kn Moiwahine niako--111 hkn o n'oho rH'i, iio ka woa lie hoolohe a lift nloha kai loko o kona puuwwi no konnlahui. Mc konu wiwo ole, a uie ka inaka'n ole, un ku ao la/ kona niau kapuui Alii a kahoa mai lu i kou;i uiiiu uuiknaiuana e komo aku e hoololie muloko o ka ninlu o kona halealii iua ka la 14 o Innuari, 1800, no ka pono o ke Kuinukanuwiii Ana i Imna ai. He oiai p, ua hooko ia keia leo fllii r mnho|)o iho o kena hookuu anaakui kona Ahnolelo kau Knuawai, a ua hoomnka oia o wawahi a okaokaliilii keKumukanawai o Kainehamehu Elima a me Kalakaua Ekahi, oia lioi ke Kumukanawai Klau Pu, a i keia la n kakou e nolio neii aohe o kukou tCumukanawai hana ia a koolahu ia iloko o ko ka'kou mau buke kanawai. Hook&hi wnle no o kakou Kumukannwai i keia la, oia hoi ku leo o ke aiii, i kn pano ana mni poaei: "E hoi oukou me ku malnmn i ka mnluhia." C) ke kumukanawai keia a ka lahwi e noho nei, mai kela la 14 mm o lamiou, i kaknu ia a paā loa iloko o ka puuwai o na kanakn Hawaii, n nolō loa e hiki i kn niana o ke .kunaka ke lioonioni a ke lioao paha o hoohiolo i ko paa o ka inea ake Akna i ki». kulu ni ma o ka loheleh la o ke ulii, i hoopuka »a me ka naau welenin n ku hoi i ka ehaeha. A hoiiha kn kukou nioa o iko nei, ke luiii') nei ka j>o#* koiehe, ka poo uea, ka poe puniwniwai a me kn poe pakaha, e hooliinuinali, o hookauhihi, e hoopaliele aua i kn noouoo o kalnhui aloha o Ilawnii, nie na npana dala, na apanu nina hookuleūna mnkani, a me nn i»an U iiniahnna no leo nupuni noho mnnawa walo iho iio, a maopopo ka mea i pono. Ua ike no kakou, o ka poe luila, oia hoi kn poe kumaknia, kn poe hoi mahopo o ke Vhila, o lnkou no ka i pum « i hihia, a i «Oiiio hei iloko o na pahele o koia au poino. A o ka lalmī holookoa, aia no lakou mnlah, o ko kuinukanawai o ka munao, a he niana hoi e Inki 010 ai i ko ko kauak'a maua ke wawahi, oia ko Liliuoknlnni kuiuukannwni - ku nei i keia la m«i Jfhwaii ;i Knuni, a o kn pu-r

louleii boj, oia k:t m'oluMo inu.> | o kfi i mw, 010 rui un kuiuuknna- ] AVai eiua n Liliu-o-]oloko i ,\vn- i Wulli uku l;i il J»««-l i l<e okHok», | a hookalii :i kak«m m«»a kali, o | kn aponoia. iua» o Ua k-;kou in>o- | j»ii in 11 PiK o ku Mol\vf(hi:w lu, <■ ko Anpuui Auiei'iku, a iii \va kti- : 4vou 0 iko ni i ko k? .-■iu o k-pia wun?uĀ, ko liOf»uiuotuij)o hoi kakou, he moouhnno keia ua lua- j Ji:i!o koua ikniku i na in kiuohi. Aole i pnu.