Ka Lei Momi, Volume I, Number 73, 16 September 1893 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Ka Lei Momi

Poaono Sepatemaba 16, 1893.

KE HOIKE IA HAKU NEI.

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na mea a pau, ma keia la, ua hoopau aku au i ka noho Luna Pepa ana o Sam’l Kaanaana no ka nupepa KA LEI MOMI, a o na poe a pau he aie ko lakou i ka nupepa ke hoike ia aku nei ka loha ia lakou, aole e hookaa aku ma kona lima, aka, e haawi ia ma ka lima o ka mea a’u e apono aku ai ma keia mua koke iho.

            O ka poe i nele i ka lakou mau pepa o ka la inehinei, e hoike koke mai i keia keena me ka hookapulua oie.

            hoolohe i keia e pono ai.

WILLIAM II. KAPO

Ona a Luna Nui o Ka Lui Momi

Sepatemaba 6, 1893

 

MAI HOOLOHE

            O ka hoolaha a Sam’l Kaanaana, i hoopuka ia ma na kolamu o ka nupepa “Ka Leo” o ka la 7 o Sepatemaba, 1893, aole ia i kulike me ka hoolaha a ka Ona a Lunahooponopono o keia pepa i hoopuka ia ma ka la 6 o keia mahina.

            Nolaila, ke hoike hou ia aku nei ka lohe o ka poe e pau e poho nei ua aie i keia pepa mai ka malama mai o Iulai a hiki i Augate, ke papa loa ia aku nei lakou, aole e hookaa hookahi kenela ma ka lima o Sam’l Kaanaana, o poino auanei oukou, oiai, ua hoopau aku au i kona Luna ana no ka pepa, a o na kikoo dala a pau e hana ia ana eia, aohe mana, oiai ua hoopau loa ia kona mana ma ia hana.

            A i mea e maopopo ai ua hookohu aku au ia Samuela Kapu i Luna Lawe Pepa ma ko Kaanaana wahi, a’o na kikoo dala ana a pau no kana poe lawe pepa, ua mana ia elike me ka’u i @pono ai.  A o ka poe i aie ia Kaanaana, e haawi ae ma ka lima o Samuela Kapua, ka Luna i hoomana ia e au.

            Eia hou, o ka poe uku mahina no ka malama o Sepatemaba nei, i uku mua ia Kaanaana e pono lakou e hoike koke me i nabila hookaa a Kaanaana i hana ai i hiki ia makou ke kaana mawaena o ke makou mau makamaka heluhelu i hana apakee ia.

            Ke hoike ia aku nei, o kela hoolaha a Kaanaana i hoopuka ai ma Ka leo, aole ia i lilo i mea mana, a aohe hoi a makou nana no ia mea.  E hoolohe o ko makou poe heluhelu i keia o poino auanei.

Ma ke kauoha.

Kauluwela, Sepatemaba 8 1893

 

POLOLEI KA MAKOU

 

            He mea hoohewahewa ole ia kakou ke koho ana, oia no ka pohai o na Misionari Kalavina i lawe i na haku elua, oia hoi ka waiwai ma kekahi lima a o ke dala na kekahi lima i huipuia me ka poe aeahauka@, makilo, anee alanui hele, moe iloko o na wahi hooleina moka, kaape iloko o na paila papa alunu, pakaha, hao wale, a me na kanaka ano ino no a pau, i manao e loaa ko lakou mau ola mailoko mai o ia mau hana, oia ua hapa ikaika la a ke kahunapule e kalahea nei, aole e hiki ke hoihoi hou ia ke aupuni moi me ka nui ole e na lilo.

            No ka mea, o lakou ka poe a keia poo keiki misionari e hanai nei, a i ko lakou wa e hoouna ia ai e keia poe e hele e hao, a pepehi a luku wale aku paha i na kamaaina elilke me ka lakou i manao ai he pono ia, e hooko koke ana no keia poe, ne ka mea he poe uhane wale no lakou.

            E nana i ka hua e hoike mai ana i ko lakou ano ma ka huakai a na koa o ke aupuni nohe manawa i hoouna ai i Kalalau, aole o lakou minamina i ke ola, na maa i ka hana i na hana ku olo i ke kaulike, heaha ka hope, na pau lakou i ka luku ia a hoi mai me na kine wailua o ko lakou mau hoa i mako mauwale mamuli o ka heokiekie o na manao o na alakai a me na koa.  Aia no na hana a lakou i hoao ai e lawelawe me ka manao e ko ana, uka, aole nae, oia hoi na mea e pili ana i na mea kaua, ua kahakaha ia iho keia mau huaolelo a makou e kapu ae nei, he au pakalaki loa mamua o ke kii ana o na koa ia Koolau, a penei paha e heluhelu ia ai.

            “Ua oi aku ka mana o ke kepau mamua o ke dala a me ke gula.”  Ua kahakahaia keia mau huaolelo me ka manao ole ia e helawai mai ana me na ulia pakalaki o ka manawa, oia hoi, ua hoeia lakou, ua oi aku ka manao ke kupulau, oia hoi ka poka aka e nana nao hoi kakou i ka lilo ana oia mana i mea ole oia hoi ua haawi koke ae la ke aupuni nohe manawa i mau uku kiekie no ka mea a mau mea nana e hopu ia Koolau a lawe pio mai i Honolulu nei ua ike kakou i ka huliamahi o na koa auwana me ka manao nui e loaa ana he mau pomaikai oi loa aku mamua o ka mea e ike ia ana ia wa.

            O keia ke kuhikuhi mua ana o ke Akua o alakai i ka poe hookiekie i ko lakou wahi e make ai mamuli o ko lakou hoole ana i ka mana o ke dala a mahope lawe hou mai, ua ai pono ka huaolelo i ka mea a ka waha i hoole ai, aole e hiki ia kakou ke kanalua no ka oiaio o ia mea.

            Ke olelo hou nei, he nawaliwali ko kakou aupuni, a he lawa ole ke malama me na wahi koa uuku elike me ke au e ku ana ke aupuni mai, a no ia kumu, he mea makehewa ka hoihoi hou ana i ke aupuni moi a like me kona ano mau, no ka mea, “e hoala mau ana lakou i na hana heohaunaele e pioo ai ka neho ana o na kamaaina a hiki i ka wa e lilo ai keia aupuni ia Amerika, alaila pau iho la.”

            O keaia no ka lakou e koi mau nei ia kakou, e haawi aku, e kokua aku, a e hooko hoi i ka makemake o keia poe elike mo ka lakou e hoao mau nei, i wahi e pakele ai ko lakou mau kani ai mai ke kaula li kanaka mai a no ia kumu hookahi wale no, i haawi pau poo pau hiu ai lakou nei i ka aina o na kanaka Hawaii ia Amerika.  Aole no ka pomaikai a me ka holomua o ka aina ke kumu o ka haawi, aole hoi no ka hoala ia o na hana e pau ai ko kakou ale, aka, ne ia k@ hookahi wale no a i hiki ai ke ola loihi maluna o ka aina i manawalea wale ia mai ai o ka lokomaikai o na lani.

            Aole he aupuni kaua mau o Hawaii, nohe ona mau mokukaua nunui i pale ia a manoanoa me na papaa hao kila oolea, a aole hoi he mau ooloku haunaele mau iloko o na kanaka ponoi o ka aina, aka, aia iloko o lakou, he poe iliohae, e omo ana i ke koko o na hipa noho malie, a pela kakou e ike mau nei i na la a pau.

            O ka luau lapaau wale no e lanakila ai ka lahui hawaii mai keia poe iliohae ae, oia ke kipaku ana ia lakou mai ka aina aku, anai ia lakou mailoko aku o ka waonahele a lakou i pee ai, a hoolilo i ko lakou mau luahuna i heana no ka poo make, a me ia wale no e lilo ai ka wanana a Bihopa kahunapule i hooiloile ai i mea ole, a o ka hoeko ia ana hoi ia o ko makou manao he hiki wale no ke malama ia ke aupuni o Hawaii me na wahi koa uuku ke pau lakou i ke kipaku ia o hoi i Amerika e noho ai, a waiho iho no ka aina na ka Hawaii no e malama i ko lakou kuleana paa.

            E lilo ana paha keia i mea e makawelawela ia ai e ke makou hoa kakele makapeni elike me kana e hosana mau nei maloko o kona mau kolanani na la a pau e pili ana i ka anee alii o na kanaka ponoi o ka aina, ina lakou e hoao ana e ku a maloeloe a hoike i ko lakou manao makee alii a aloha aina, aka, aole ia he mea no makou e emi hope ai, a hoopau ae i ko makou mau manaopaa no ka hooko ana i ka pono o ko makou alii o i ke kuokoa mau loa o ko makou aina.  Nolaila, o ka makou i olelo ai i ka nui o na lilo, ua kulike ia elike me ka makou i hoike aku ai, a aole loa hoi e  hiki ia makou ke hoi hope mai ka mea a ko makou wala i hoopouka ai.

 

He wahi Moeuhane

 

            Ma ka po o ka la 13 a ao ae ka Poaha ua loaa ia’u kekahi moeuhane, a oia keia: Ua ike au i kekahi Lina Nui Poepoe me na haole e ku peai ana a puni me ka haa ana o kela a me keia haole i ka hae a puni, o ke ano o ka hae, he hae Ameika i ke kikoa waena o keia Lina Poepoe, ua pii ae nei kekahi hae Hawaii Nui i ike ole ia ma keia ao, a uhi paapuiho nei la maluna o keia poe hae a pau, he manawa pokole na ike aku la au e hele ana kela a me keia haole me kona hae a hiki i kko lakou nalowale ana.  Heaha la ke ano o keia moeuhane?

LINAHU

Honolulu, Sepatemaba 15, 1893.

 

KELA A ME KEIA

           

            Ke hoopuka aku nei makou i ka pane a Makee Alii i ke Kuokoa no ka mea e pili ana i ka make kanu o na Anee Alii, a na kela a me keia e kaana nona iho.

            O kela hihia pepehi Iapana o Ewa, i hopu ia ai he 14 Iapana no ka manao ia na lakou i pepe hi, ma ka pooha nei i noenoe ia ai a ua hoopanee ia ka hoopuka ana mai i ka olelo hooholo no ho okahi pule ka loihi.

            He 380 ka huina nui o na kanaka o luna o ka mokukua Piladelepia a ke lawe nei oia e 3 kauka me e 7 noe ao holomoku