Ka Lei Momi, Volume I, Number 7, 18 September 1893 — Page 4

Ka Lei Momi.

 

4                      HONOLULU, OAHU, POAKAHI, SEPATEMABA 18, 1893.

Ka Lei Momi

Poakahi Sepatemaba 18, 1893

 

KE HOIKE IA AKU NEI.

 

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na @ a paa, ma keia la, no hoopau aku au i ka noho Luna Pepa ana o Sam'l Kaanaana no no ka nupepa Ka Lei Momi, a o ua poe a pau he aie ko lakou i ka nupepa ke hoike ia aku nei ka nupepa ke hoike ia aku nei ka lohe ia lakou, aole e hookaa aku ma kona lima, aka, e haawi ia ma ka lima o ka mea a'u e apono aku ai ma keia mua koke iho.

            Oia po@ le i ia lakou mau pepa o ka la inehinei, o ka ike koke mai i keia keena ma ka hookauluu ole.

            Hoolohe i keia e pono ai.

                        William H. Kapu.

Ona a Luna Nui o ka @         

            Sepatemaba 6, 1893.

 

MAI HOOLOHE.

            O ka hoolaha a Sam'l Kaanaana i hoopuka ia ma na kolamu o ka nupepa "Ka Leo" o ka la 7 o Sepatemaba, 1893, aole ia i kulike me ka hoolaha a ka Ona a Lunahooponopono o keia pepa i hoopuka ia ma ka la 6 o keia mahina.

            Nolaila, ke hoike hou ia kau nei ka lohe o ka poe pau e noho nei ua aie i keia pepa mai ka malama mai o Iulai a hiki i Augate, ke papa loa ia aku nei lakou, aole e hookaa hookahi keneta ma ka lima o Sam'l Kaanaana, o poino auanei oukou, oiai, ua hoopau aku au i kona Luna ana no ka pepa, a o na kikoo dala a pau e hana ia ana eia, aohe mana, oiai ua hoopau loa ia kona mana ma ia hana.

            A i mea e maopopo ai ua hookohu aku au ia Samuela Kapu i Luna Lawe Pepa ma ko Kaanaana wahi, a o na kikoe dala ana a pau no kana poe lawe pepa, ua mana ia elike ma ka'u i apono ai.  A o ka poe i aie ia Kaanaana, e haawi ae ma ka lima o Samuela Kapua, ka Luna i hoomana ia e a'u.

            Eia hou, o ka poe uku mahina no ka malama o Sepatemaba nei, i uku mua ia Kaanaana, e pono lakou e hoike koke ae i na bila hookaa a Kaanaana i hana ai, i hiki ia makou ke kaana mawaena o ko makou mau makamaka heluhelu i hana apakee ia.

            Ke hoike ia aku nei, o keia hoolaha a Kaanaana i hoopuka ai ma Ka Leo, aole ia i lilo i mea mana, a aohe hoi a makou nana no ia mea.  E hoolohe e ko makou poe heluhelu i keia o poino auanei.

                        Ma ke kauoha.

Kauluwela, Sepatemaba 8, 1893

 

POLOLEI KA MAKOU

 

            Ua hoikeike aku makou imua o ko makou mau makamaka heluhelu, he mau la i hala me nei, e pili ana i ua pualikoa o ke Aupuni Noho Manawa o keia wa, e hoike ana i ka nui hewahewa o na lilo i haawi ia aku mailoko aku o ka Waihona o ke Aupuni iloko wale no e ehiku malama o ke ku ana o keia mana hoomalu maluna o ka aina, a e hoike ana hoi i ke kinau nui loa i hoea mai ai keia maa lilo, oia no na mea e pili ana i na mea ai, na aahu o na koa, na lilo waimomona, ua uku kaa o na Aliikoa e hele ai i ka holo hoomaha ma na wahi a lakou e hele ai i na wa kaawale o ka la, na uku mahina koikoi o na aliikoa a me na koa, ka uku manuahi o na pualikoa kuikawa, a me na lilo lehulehu e ae o keia oihana, i emi ole iho ko lakou mau lilo malalo malalo iho o ka huina puu nui o $10,000 a oi aku, no ka mahina.

            Ua hooia ia mai ka makou mau wehewehe ana mamuli o ke ku ana mai o ka loio pale o ka mea hewa, oia hoi ke aupuni i ku iluna o ke kahua one nona ka inoa i keia manawa; "Ke Aupuni Noho Manawa o Hawaii," ma o kou a wahaolelo la, ke Kuokoa puka la, me ka olelo ana; "He waiwai maoli no ka aina ina ua lilo kela $10,000 no ka mahina, i mea e hana ai i na alanui maikai elike me ko Olaa, a i ole ia, no kekahi hana hou e ke o pomaikai ai ka lehulehu.

            O ko makou manao mua no keia i hoike e uku ai i ola honua e hoolilo ia ke dala o ka lehulehu ma ua hana e hiki ai ke hoi hou mai iloko o ka waihona, kahi ona i puka aku ai, a he mea hoi ia e hoike mai ana, he aupuni holomua a maeinae ia o ka lawelawe ia ana e kona mau limahana, a me ke poo o ka Mana Hooko e noho ana e hana no ka pono o ka lehulehu ana e noho hoomalu ana.

            Ua imi anei na poo o ka oihana o ke Aupuni Kuikawa e hooiaaina ia ao keia mau hoolilo koikoi a lakou e uhaai nei?  Ua imi anei lakou i ke kahua e hoiliwai ia ai ka nanao kupikipikio o ka lahui, mai kela a keia kihi o ka aina?  Hookahi wale no haina e loaa ia kakou no keia mau ninau elua, oia hoi, aole loa lakou i hana i kekahi mea e hoomaalili ai i na manao o hakoko ana iloko o kela a me keia kanaka aloha aina, a aloha alii hoi oiai, ua maa loa lakou i ka noho ana lokahi malalo o ke aupuni kumu.

            Aka, ku ae nei lakou a hooi aku la i na hana e wela ai ka umauma o na makaainana noho malie, hoao mau iho la lakou e hoonioni, e hoala i na houpuupu na hoohaunaele kuloko, i wahi e ala mai ai ka lahui a hoomaka i kekahi kaua kuloko nui, nana paha e pulumi aka o ka papalina o ka honua, a i ka wa e lanakila ai ka aoao o ke aupuni e noho nei i keia wa, e hooi mau aku ana lakou i na haawe koikoi maluna o ka poe a lakou i lanakila ai.

            Ke kuhikuhi hou mai nei no ka leo o Iakoba, a maloko aku nae o B--, "pela mau no i ka wa kaua o kekahi aupuni he mahuahua loa na lilo no ka hoomaikai ana a me ka hoolako ana i ka aina, o ke ano no ia o ka wa kaua, o ke pale i na enemi o ko aupuni ka mea nui, e pono ai ko hana ia."

            O Hawaii Aupuni i noho hoomalu ia e ka Moiwahine Liliuokalani, mamua aku o ka la 14 o Ianuari, o keia makahiki, aohe ona mau enemi, a aohe ona mau hoa paio kuwaho, aka, hookahi wale no ona enemi nui, o ka pohai a na haole piepiele aina, a apuka dala o ke aupuni, a oia poe, oia no na lima huluhulu a noho nei iloko o na oihana o ke aupuni noho manawa, ka poe i hoala i na halawai malu ma ka poopoo, a i hoolako hoi i na mea kaua imua o ke akea, me ke pale ae i ka mana o na kanawai o ka aina ia manawa.

            Ua ulu pu mai nohoi iloko o makou ka noonoo, o na pee a ke alii i hookohu aku ai me ka mana piha e lawelawe i na oihana pookela o ka aina, o lakou no na kipi maopopo i ka Moiwahine, a i hapa hoi i ka hanohano ana i papahi aka ai maluna o ko lakou mau poo me kona kuhihewa nui he poe lio laka loa lakou e hiki ole ai ke puiwa a wawahi i ke kaa.

            Aka, ua ike maka o Liliuokalani ia mau mea, "nana i ka pohai o na Lunakanawai Kiekie o ka aina, o lakou na makua nana e alakai nei i keia au hooponopono aupuni ano hou, ma o ka lakou mau kuhikuhi ana o hanaia ai na Kanawai o ka aina e 17 a 18 wale no @ iloko o kekahi hule ahaolelo i kapaia o ke Aha Kuka a Hooko o ke Aupuni.  He mea ole ka noonoo ana i ka pono pilipaa o kela a me keia kanaka a ko Akua i haawi mai ai ia kakou, e noho kakou ma ke ano kuokoa a hoopilimoaai ole, a o ka makou ia o ake nei ina he @ iki i ke au o ka manawa ke hoololi ae, a hoihoi hou ia ae ke kulana o ke alii a Kona mau, ke ake nei makou e pale loa aku ke alii i keia poe i aahu i ka hulu o ke kamelo a hele aku imua o kona puuwai alii e malimali wahi kohaka ai, a e auai loa ia aku keia poe e ai hookano nei i ka luhi o ka hou o ka poe ilihune.

            Ua olelo hou ia ae no hoi penei:  "Ina e hoihoi ia ka Moi, he mea hiki anei ke noho maluhia me kela poe koa uuku elike me mamua?  Ke ike nei kakou, aole e hiki.  Ua enemi loa kekahi hapa ikaika o na kanaka maanei i ke aupuni moi.  E kaena ana no kela poe e hookahuli hou i ka nohoalii," a pela aku.  Me keia mahele manao, o ike ai kakou i ka hoike maoli ana mai o ka mea nana i haku kela manao a hoopuka ia iloko o ka nupepa Kuokoa puka la o ka Poalua nei, ma o kona hoike maoli ana mai no i na e hoololo ana ke aupuni o Amerika Huipuia, e hoihoi hou iluna o Kona nohoalii ma ka halealii i ulupa ia a lilo i heiau hoomana no na koa koa Pi Gi kona pa alii i hoolilo ia i pa hoopaa nona holoholona hele hewa, a i kona halekoa hoi, i wahi hoolakalaka no na ilio, alaila, "e ala mai ana no kekahi hapa ikaika o na kanaka maanei a kue i ke aupuni moi."

            No ka mea, aole loa o lakou makemake e mahalo aku ia hana pono lima nui a lakou i hao iho nei, oiai, ua akaka no ia mea ke koho aku ma ke ano o ka ka Moiwahine mau hana i ka wa i hookuu ai oia i kona Ahaolelo, e ake ana e hoihoi hou ia na hana a pau iloko o ka poholima o na kanaka naauao o kona aina, a no ia kumu ka puiwa e ana o ka manu a lele e ai mailoko aku o ka punana ana e ai hookano ana.

            Nolaila, owai keia hapa ikaika o na kanaka e ake nei e hooulu mau i ka haunale iloko o ka aina oiai na kamaaina e ake ana e hoomau loa ia ka maluhia maluna o ko lakou aina makuahine i noho mana ia e ka Moiwahine ma o ke Amerika haawi kaokoa ana mai nana e hooponopono elike me kona kulana mau?

            He mea hoohewahewa ole ia kakou ke koho ana, oia no ka pohai o na Misionari Kalavina i lawe i na haku elua, oia hoi ka waiwai ma kekahi lima a o ke dala ma kekahi lima i huipuia ma ka poe aeahaukae, makilo,