Ka Lei Momi, Volume I, Number 7, 18 September 1893 — POLOLEI KA MAKOU [ARTICLE]

POLOLEI KA MAKOU

Un iKwki'ike aUu rn:ik-«u inuia O ki> iliaUoil 1X1;:u uuikuHiukH u'-*-l-.ihoui, lio tiuits \n [ |i:ila h« uoi, n P'.i' i u« iiualikuu o kv An-i-iuni No;;o Mi.nnwu o keiu wm. t< liwiUo ;nut i ku uui hewnhowi o n:t \\\n i h:iMwi i.i akn muiU»ko nkll o k:« W:tilj eti u o ke Aupiuu ilok 1 » ual l -: ♦.» eliiku m-iUiu.i k- kv. »iis. o k*ia muna h<'(>;nalu mulunn o u?; niuā/ n t- li'ūko ati.M h<M i kt* kiiiiiu r,ui m»m i )im?h mai :ii kpiti \,n\n o'u: ii" imi nieu i»ili ina ni, nn 4iīiīj 11 u twi koji, HM hlo uku k}ia o na Aliiko t i 9 nele ttt i ka h-ilo hoonmhu uia nn \vqhi a hikou e J»eJe «i i nu wa kaawalo o ka la, na uku inuhina kuikoi o na aliikon a me na koa, ka. uku ninnuahi o na punlikoa kuikawa, u ine nn lilo lehulehu e ao u koia oihana, -i emi ole iho ko lak«>u mau lilo mnlulo mulalo iho o kfi huina puu nui o >$10,000 a oi aku, no ka mahina.

Ua hooia ia nmi ka uiwkeu ibmi \vt*howebo ann mnmuli o ke ku nna mni o ka loio (mle o ku moa hewa, oin h<ii ko aupuni i ku iluua o ko k-uhui ono nonn )c»i ir.i»i i keia mauawn; "Kc Aupuui Nolio Muiiuwa o Ilawaii," in:i o k(»ua wahaulelo la, ke Kuokou puka 1», 1110 kn ole'lo nua; "(U 1 «.aiwui maoli no ka aiua iua ua lilo kela $10,000 no ka maliina, i meu e liHnaai i na «ilunui maikui elike me ku Olua, >>. i ole ia, kekahi h*ua h«u • m « pomaikai ai ka lehuUhu. 0 ko makou ui«,nuo mua no kei» i hr.iko e -iku iii i ola limiua e hooliloi» ko el-ilao ka lehulehu tna ua hana e hiki »i ke hoi hou nini iloko n ka wuihonsi, knhi ona i pukjj nku ai, a he men hoi in e hoike mai ana. he unpuni holomua »* ma<unac ia o ka hiwehr.va ia ana f ko»a umu liinahfina, a ;no ke poo o ka Mana Huoko e noho ana e liuna no ka p«»no o ka loliulehu :ma « n« ho homunlu ana. Ua imi a!iei n;i poo o ka oih'UK' o kv: Aupuui Knik:twu houuiamn is». keia m«»u houHlo

koikoi a lakou e ulinwi uei? Ua iuii nuei lukou i k<j kahua « hoiliwui ia ai ka īumiao kupikipikio o ka lahui, inni kelu u koia kihi « ka aina? Ilookahi nrale no hiiiua e loaa ia kakou uo keia niuu uiunu eluu,oia hoi, aole loa lnkou ī haua i kekahi nae'a e hoouiaalili ai i rwi mnnao o hakoko noa iloko kela :» iu<? keiH k»nakii alolia :iiu», » uloha alii hoi

oiai, ua maA loa lukmi i ka umlio ana lokahi malaio o ko aupum kumu.

Aka, ktt n«i lakou a hooī nku la i na hana e w«lrt ai ka uiuamua o xiu ninkaainunn nului nuilie, hoao ruau iho la lakou o lioonioni, e lioula i na houpuupu iui kuloko, i v«hi uI-4 uini :>i iv!\ hihui «i hooi»'i;kM i iii'k-lii kauu kulok<» uin, ihui.i piihu o pulmm ukui kek.»hi mau olu .ii'ik;nwie ui-uluuh ukv o ki>. papiil.na o ka honuu, a i k».i wa e luniikilu ai ka aoao o ko aupuni « īmho uei i keia wa, e hooi m»u aku niiii lnkou i nn haawe koikoi maluua o ka poe a lakou i laniikila ai.

Kekuhikuhi hou tnai nei no kii fi lakohu, a uialoko aku noe o B , " pela niau 110 i ku wa k»un o keknln aupuni he mahuahua loa na lilo no ka lioo mnikui auo a muka 1\<»o1mko nna i ka uina, o ke huo no ia o ka wa kiiua, o ka pale i na enemi o ko aupuni ka mea nui. e pono ai ko liana ia." 0 Ilawaii Anpuni i uoho heonnlu ia o ka Mo<wahine Lilinokiilam', njamuu aku o ki- t la 14 o lauuuri, d keia makahiki, aohe ona'niHU enenn» & «ohe ona mau hoa paio kuwaho, aka, hookuhi wale uo oua «nemi nui, o ka pohai n na huole piepielo uiu », n apuka elwla v kfi anpuni, a uia poe, oia 110 n;* liina hnluhuhi r. noho nei il<»ko o na oih.-ui#» *> kp anpuni noho nianawa, ka ju>» i hoaln i na halawai malu ivu ku poopoo, a ihoolnko lioi i na mnu kaua imua o ke akea. mo ke pnle ae i ka ma.»a o nn kauavv»i n kn ainu ia manawu. Uu ulu pu mai nohoi iloko o aiakou k» noonoo. o na pee a ke •lii i M'ookohuuku ai me ka mana piH« « l«w*lavf» i na oihana ponkala © ka aina, o lakovi no na kipi maoppoo i ka Moiwahine, a i hap hoi i ka hanohano ana i papahi akn ai uuiluna o ko l:«.kou mau poo uie koim kuhilit'wn niii he po'i lio lnka 1 na lakou e hiki 010 ui ke puiw-A a wnwuhi i ko kaa. Aka, na iko maka o Liliuokaloni īa niuu '• \ ka pohai o na Lunukannwi.i Kiekie o kaaina, o lakou na mukun nann <? alakai nei i keia nu hoopouopono inipuni ann liou, nia o ka lakou inon. kuliikuhi ana o hanain < i i nn o k.'i nīnsv

*» J7 a 18 w«»U> uo l«'-" il«»ko o Vo kn'lii ])nlo :ū)«oleli> i kupniu o «... Alui Kuk« a īlookooke Anpiiiii. ITo inen <»lo ka nooonoo una i ka pnnō pilipMn o kel?i ,t\ keia kan.ik» h ko Akua i liaawi mai ni iu kakou, « nobi> Unkou ma ano a lso'>i>ili:noyoi ole, a i> V..» Minkou ia o ako nel 3iiu u.t i 1 i':i i Ue h\i o kn innmiw.. !;<» !»o ■" »li u*, a lioihoi hou ia ae ko kul;\:iu o ke alii a Kona umi, We »ke nei luukou e pnle loh aku ke alii i keia poe i unhu i kft hulu • ke k«m«lc « hele aku imua o keu» puuwa; Aiii e muiimuli w«hi k«h»ka ai, m <? a»iat U«» i» aku keii* e ai hookmio nt 4 i i ka luhi o ka hou (> U.'i pru* ilihune. Un oh'lo h>"»u- i:i ao no 'nni poisoi: "Ima hi>ih M i i Im Moi, Lu» ineu hii:i Miioi 1.0 noho in«luhia nu» ki'la ku« iniku elike mn umnina? Ko iko \iei kawou, u<>le a hiki. Ua pneuii loa kt»kn;ii hapa ikaika o na kannkn inaanei i ke auiiuni nioi. E kaenn »na iu> ktla fioe e hooknliuli hou i ka nohnalii," a pela nku. kein m«liele mnmio, o ike «ii kukou i kn hoīke muoii aua mai 0 ki\ mea iiHua i hakn kela ms« uao a hoopuka iu iloko o kn nupepa Kluokou puka la o ka Poalua nei, ma o kona lioike imoli Mi)i\ mni np i na e hooholo aim ko nupuiii o Amerika Hiiipi'ia, e ht ihoi hou iluna o Kona uohoalii ma ka halealii i ulupa ia a lilo i lieiuu hoomnna no na koa koa Pi Gi kona pj alii i lioolilo i<\ i pn hopan no-nn holoholona helo hewn, a i kona halokoa lioi, 1 ws>hi hoolukaluka no ua ilio, alatlu,"e wla mai ana no kekahi hi'.pa īknikn 0 na knnaka maanei a kue i ke ailpnni moi." N<> ka nioa, noio loa o lakou innkemake e mahilo »ku īa hnivi pouo lirna nui a lakou i hao iho nei, ua aknkn no ia niea ke koho aku ma ke iino o ka ku Aloiwahine mau hana i ka wn i hookuu ai oin i kona Ahaoleio.o ak« % nna f* l'-.i1.0i hou i'a un hana a pau iloko o l:u p<jho]imn o na kanaka nnauao o kona nina, a no ia kumu k;i puiwa e ana » ki manu a kle e ai mailoke aku o ka punana atit\ e ai hookuno aua. Nolaila, g*su keia kapa ikaika 0 ii• kanaka 6 ak« nti • hoeulu m»u i kn haumile iloko o ka ainn oiui nn kamanina e nke ana e lioomnu h»a ia l:a maluhia mnlunn o ko lakou aina Enaknnhine 1 noho mnna ia e ka Moiwahine ma o ko Aiuer'ka haawi kaokoa ■rana mai nuna e hooponopono elike me kona kulhna mnu'' He mea hoohewahewa 010 ia kakou ke koho aua, oia no ka pohai o na Misionari Kalavina i lawe i na haku elna, oia )ioi ka waiwni ma koknhi limn a o ko ihiln ain kekahi linia i huipuia ka »9'.ih«uka«! f mmkilo,

r . i i' 'i 1 MII » ■ w.i'ii <i) s..!i i t t \ . t . <) 11,1 p'iihi p'ipa alunu, ■ paknii.i, h»o w:*lo, a nio nii knnulen ano ino no a p:\ii, i niann>» o lona ko i kou m:iu ola m:uloko in u o ia ti'.nu nu mt hnp:t ik:iika 1»\ n ko kulian.ipuh' r nei. aole e ltiki kv> li'iilnn !..«u i t kc au)>uni nioi ni." kit nvi >•!:■ e nrt li!o. No ki» iwoft, o Inkoo ka poo a koiu poo keiki misi<tnari t; hutiai nei, a i kolnkou vr-.i e ho">uim iu ui o koia. poe e liolo e hao, apepehi a luku wulo *ku paliA i na kumnaiwa elike me ka Ukou i mmmo ai he pono iu, t» hooko kokf nna no kein p»io, iu»k-i mea ha poo u!iu:,l' Wnk* u.» ! ikm. E nuna i ku huu t? lioik? ntui ana i ko lnkon «no mu k«t h lakui u nu kou o ko aupuni noho mannwa i hoounei af i Kulahiu, «ole <» lakou ttiina««iin.i i ke t?la, ua nnn i kn hanu i n:i hum; ku <«lo i ke kaulike, heuha ku liopf, nu pun Ukou i k-t luku ia u lioi mui me na kino wuilua o ko lnkon muu hoa i mnke muuwulo mamuli o ku heokinkie o nu maīiao o n:i uhikui a me na kou. Aiu ii'i nu huna a lukou i l.ono ai e hiweluwo :nc ku niana»» <• ko ann, uku, uole nap, oi* hoi nu mea e pl* ana i na meu kanu, uu kuhakuha ia iho koia miiii liuaolelo a mukou e nupu ne uei, lie au pukaluki lou maniua o ke kii aua o uu kou ia Koolan, a penei palia o holuhelu ia ai. "Ua oi aku kn inann o ke leopau muniua o ko fl.ilu a me ko gu)a." Ua kahuknhuia koiu mnu huaolelo me ka mmimi 010 iu e hulawui inai an:i nio ua ulia pukulaki o ku munuwu, o'ih h«i, ua hoeia lukou, ua oi aku ku uihnao ke kupuluu, oiu iioi ku pokn, nkn, e ihuia nao hoi kukou i ku lilo ana oiu nmna i mea ole oiu hoi uu hauwi kok'i ue; lu ko iinpuni nolie manuwa i nnni uku kiekie im ku meu u muu m(m nunu o hopu iu lvooluu a luv.e pio niai i līonolulu noi ua ikn kakou i ka hulinmuhi o uu kou nuwana ino ka niunao nni o luun »ua he mau poinaikai oi lwa aku mamua o ka moa e ike la ana ia wn. O keia ko kuhikuhī mua ana o ke A.kua o alukai i ka poo hookiokie i sco lakou wuhi e mako ai mumuli o ko luk'm hoolo una i ka mnna o ke (lalu u mahopo lawe hou mai, ua ui pono ka huaololo i ka meu n ka walia i lioole ai, aole b hiki iu kukou ke kanuhia no ka oiaio o ia niou. Ko olelo hou noi, ho nnwali■wuli ko kakou aupuui, a ho. luwa ola ke niulama mo nu wahi leoii uuku eliko me ko uu o ku aiin k<s

•» \. h • ■> iV! i U!i.t 1 Kl' : .. llkl lill' konu inu/ m iu, no ku mou, "o houhi ninii uuu lukou i nu hunu lK'ohnnnuolo u pioo ui ka nolio unu o n:t kuiuuuiiia u iiiki i ku h*h « lilo'ui k;»iii 'inpuni i.-i Aiih*rika f uhiila puu iho h»." koiu no ki la<ki.'i . ->i i."! u noi i,H knkt»M, o ir.:i'.\ i m'-< i. o |;u---kun aku, n o I'.ooko i».oi i k\ ī-ia-k(»Mlykf ;» '„H,i 111.» !;.t Ikkou e houo mau nei,i wahi e r»akele ai ko lakou iuuu kuni-ui mai ke kuu!a li kanuku inai a 110 ia kumu hookahi wal« no, i hakwi pau poo puu hiu Jii lukou nei i ku uinn o tiu kiiiiuku īīuwaii ia t\ nionka. Aole n■# k.i poinuihui a nii- kn holomua o ku uinu ke kun.u o ku !::uwi, uok !ioi no i:u lioahi i i o nu h tna e pnu ai ko kak'.u ;ilo, iikn, no i:i knu.u liook'ihi wulo 110 n i hiki :«i ko t>lu huhi malnnu o k:t «inu i ninnawuU'u wule ia nuii ai o ka lokomaikui o 11:1 luni. Aole he Hupuni kaua inau « līuwaii, nohe onu niau mokukuua uunui i nulo in a munouuon 1110 na p.ipnu hno kilu oolon, a h«!h hoi lio mnu ooloku iiuuniiole mau iloleo o 1111 kunnku ponoi o ku aina, aku, aiu iloko o h;kou, he P f >e iliohHe, eomo umi i k«- koko 0 nn hipn n<-ho malie, u polu kukou e iko muu nei 1 na la u pau. 0 ka luau h.pnnu wule no e lunukila ai ku luhui llawuii 111:11 keia poo iiiohue ae, oiu ko kipnku ana ia lukou mai ka ainu uku, atrii ia Inkou mailoko aku o ku Wiiouiiliolo u !:ikou i poe ni. n hoolilo i ko lakon mau luahuna 1 lioiiuu n.> k-» puo ni.-ike, ii me iu wulo !:■> 1* lilo ui ku wununii u Bi ho|»:* 1 . hnunpulo i liooiloilo ui i 'iie,". .;o, a o kn ia una hoi i,i o ko mukou i'iuuho he hiki wule no ke mnlumu iu ke aupuui o Hnwuii me nu wahi koa uuku ke pnu liikou i kr- kip.'iku iu " hoi i Amoriku 0 noho ni, a w.iiho iho ho ku uiun iri k-i li iwiiii no 0 tlliil;iitt;i i ko 1.1 kl:.'« »ii: 10 lih» :;nu ]>;ih.( 'ioi'i i mo:i «■ inakuwol:i\vuhi in ui 0 ko muknn hoa knkolo mal»upeni oliko me kana e honann muu nei muloko o kona mau kolumn i na la a pau epili oiia i ka anee alii o 111 kanaka pon<)i o ka aina, ina lakou e hoao ana e leu n maloeloe a hoiko i ko lnkou inun.io inukeo nlii n nlohn ninu, aka, nole iu ho nien no niakou e emi hopu ui, »t h«o---puu uo i ko makou 111:111 uiuumopua 110 ku hooko huu i k» pouo 0 ko ma' ou ulii o i ko kuokoa mau lou oko makou ainn. Nolailo, okn mukou i 01010 ai i kn nui » na lilo, ua kulike ia elike nie ka makou i hoike aku ai, u aolo loa hoi e hiki iu makou ko lioi hopo- mui ku men u ko' mukou wuhii i hoopuku >ō.