Ka Lei Momi, Volume I, Number 8, 25 September 1893 — Page 1

Ka Lei Momi.

E Mau Kou Olino Ana

BUKE 1              HONOLULU, OAHU, POAKAHI,                     SEPATEMABA 25, 1893.        HELU 8

 

Keneturia Iwakalua.

   O keia maluna ae ka inoa o ka Iapana hou loa e hoopuka ia aku ana ma keia kulanakauhale, e kekahi poe Iapana.  He ekolu puka ana i ka pule, a e hoopiha ia ana kona mau kolamu me na mea hou o kela a me keia ano.  He hana maikai keia a keia poe e hoala nei no ka pomaikai a me ka holomua o ka lakou olelo makuahine ma Hawaii nei.

 

Kakoo Kina ia Siama

   Ua kauoha awiwi ia aku ke Kuhina Elele o Kina e noho la ma Parisa, e papa koke aku i na Kuhina o Farani aole e hehiku wale aku ia Siama, aka e hooponopono ia me ke akahele na mea a pau.  Ua hoike aku hoi ua makaukau na mokukaua Kina e holo no Siama e haawi ai i ua kokua ana iaia i ka wa e ulu ae ai he onene kaua.  Hookelakela no hoi keia wahi aupuni.

 

HE MA'I PUUPUU ULALII.

   Ua puka ae he ma'i puupuu iwaena o na ohua o ka mokuahi Mariposa i keia holo ana mai nei mai Kikane mai, a ua hoolele ia aku ka mea ma'i i Aukalana he kaikamahine o 8 makahiki.  Ma ka la 14, ua puku hou ae la he ma'i iwaena moana, he keikikane 6 makahiki, a mahope mai ua puka hou no he ma'i, a ua malama kaawale ia lakou e ke kauka o ka moku.  I ka wa i ike ia ai ka aina nei, ua puka hou ae la no he ma'i iwaena o na ohua, a na ke kauka i malama kupono ia lakou.  Aole i ae ia na poe o uka nei o pii aku iluna o ka moku i ka wa i pili mai ai ka moku i ka uwapo, a ua papa ia hoi na ohua oneki aole e lele iuka o ka aina mamuli o ke kauoha a ke kapena o ka moku.  Ua hoike ae nae ke kauka o ka moku, aohe nui o ka pilikia, he mau la wale no a pau ae.

 

Ka Waiu a me ka Meli

   Ua pa'i mua ia ka Alemanaka ma Hunagari i ka 1740.

   Eia ko malama nei kekahi negero ma Madisona, i kekahi ilio nui he ekolu ona mau maka, hookahi maka aia iwaena konu o ka lae.

   He ahiu loa ka ulu ana o ka @ineti ma Aferika.

   I ka wa o ke kaua mawaena o Peresia me Helena, e kahiko mau ana na kanaka Helena me na lauoho loloa i hoop@a ia maluna o ko lakou mau poo me kekahi laau a me ke kui pin@.

 

He Pauahi ma Hilo.

Mr. Lunahooponopono:

   He ahi ka i holapu ae i ka hale o J.R. Wilson i ka la Sabati nei, e ku nei ma ka huina o na alanui Waianuenue a me Kula ma Hilo, ma ka hora 1 25 o ka auwina la.  Ua hoomaka ke ahi mai ka ohe kapuahi ae a hiki i ka mahuahua loa ana.  Ua eleu ae na lima kokua no ke kinai ana i ke ahi, a ua pio me ka nui ole o kana wahi e hamu aku ai.

   Na ka bele o ka halepule Katolika i hoike ae ka lono o keia pauahi i na mea a pau, a nui na poe i hele aku e makaikai i ka hana mao ole a ke ahi.

        Me ke aloha,

                              MAKAIKAI.

     Hilo, Sept. 18, 1893.

 

HOI I KE EHU ME HE MOI LA KE AKULE.

Mr. Lunahooponopono:

   Kaawale ie ke Akule i ka hohonu me ka manao aole e ike ia kona kino maoli, aka i keia wa ua ike ia no, oia hoi he ekolu mea kino kamahao, he hoohuiaina, hoohui mokuaina a he hoohuiaina kuikawa malalo ekekahi aupuni me ka manao e loaa ka lanakila i na mea a lakou i manao ai o ka hana ana i Hawaii nei, ua lilo ia i koko Hawaii a Amelika paha, nolaila ua ike ia keia mau kumu a lakou i hele huluhulu ai me ka iko ole ia Malio,

   A heaha na mea i ike ia?  Ua haule loa o Hoohuiaina ke moe nei oia ma kahi moe kapu o niolopua, aohe kau e ala hou ai, no ka mea ua hana ia ko ia mea me ka manao alunu a puni waiwai maoli, A o kona hopena oiaio e pono i ka lahui ke nana i keia mea nui, mai kanalua a emi hope no kou kulana e Hawaii.

       Me ka mahalo.

                     KAMAHALO.

    Honolulu, Sept. 16, 1893.

 

E MA KAALA KA LAHUI.

E Mr. LUNAHOOPONOPONO:

   Oiai na wa olelo e nunua nei iwaena o kakou i keia mau la no na mea e pili ana no ke Koho Balota o ke aupuni a kakou e make @ako ai.  Nolaila, ina pela na kokoina o ka manawa, alaila ua ili iho maluna o kakou na haawi@a  onip@a i ka lahui nona ka aina, a no kakou hoi ka Moi mai luna e lalo me ka anoi nui i ke poomanao e kau ae la maluna "E makaala ka lahui."

   Nolaila, e kuu mau hea o ka ili hookahi e noho ana ma na mokupuui o Hawaii, Maui, Molokai, Lanai, Oahu a me Kauai, eia ka manawa no kakou a pau mai ke kiekie a ka haahaa, e lokahi me ka manaopaa, i hookahi puuwai, e huki like kakou na kane, na wahine me na hapa i hanau ia ma Hawaii nei, i hookahi manao ma ka lokahi no ke aloha pilipaa i ko kakou Moiwahine Liliuokalani, ka hiwahiwa a ka lahui.

   Ma keia manao o lohe nui ia nei, aole no i maopopo loa, aka, he mea pono no nae no kakou e ku me ka makaala loa, malia paha he oiaio no e koho io aku ana no kakou ma ka balota.

   Nolaila, o ka balota he oi aku kona manao ole ia he mea waiwai imua o na poe i loaa ole ka manao iwaena o kekahi hapa o keia lahui, aka, iwaena o na poe naauao maoli o ka lahui Hawaii, ua manao ia ka balota he mea waiwai nui.  Pela no ma aina naauao a hiki mai i o kakou nei.

   O ka balota he wahi apana pep@ wale iho no ia i kakau ia penei:

             Aupuni Moi,

             Aupuni hoohuiaina,

   A ianei kakou la e na hea kanaka e loaa ai ia kakou he lanakila, a ina no hoi e hopu i ka i'a maka ole he loii, e papapau auanei kakou he aa ko ka halo.  Nolaila o ka balota he oi aku kona ikaika i ko ka pahikaua oilua me na aumokukaua i huipu ia me na miliona o na koa.

   Ano ka manawa e kuu lahui aloha, e ku kela a me keia me ka manao kupaa me ka luli ole i na hoowalewalo ia mai ma na ano a pau.  Malia i na iho ka wai a me ka a-la a kahe mai, ho mau mea nae ia e hoopilikia, mai ai ia oe iho a me kakou a pau.  No ka mea, ua ike no kakou i na wa koho balota i hala, Nolaila ina ho mea oiaio na kakou e koho no kakou iho, alaila ua hiki mai ka wa e pao ai kakou ma kela aoao o ke kai Ula.

   A e pule nui kela a me keia i ka Haku e kokua mai oia ia kakou, oiai na luuluu a me na haawe o ka pilihua e kau ana maluna o ka lahui a me ko kakou Moiwahine, a nana no e wohe ae i na pilikia i kau iho maluna o kona poe kanaka.  A ma keia' ke papa loa ia aku nei mai noho a puni a lawe i kekahi mea ma ke ano he kipe a ano e ae paha, no ka mea, i ka wa au e lawe ai i kekahi mea o ia ano e manao iho oe ua lilo kou Kuokoa me kou mana kaokoa i mea ole.

   A no ka mea hoi ka'u e noi aku nei imua o kuu lahui oiwi oiaio i hanau ia maluna iho e ko kakou aina hanau, e kupaa kakou me ka naue ole ma ke alanui hele o ka pilipaa o ke aloha no ko kakou aina me ko kakou Moiwahine a loaa ia kakou ka lanakila kamahao mai luna mai, a'u hoi e hoomanao ae ai i keia mau hua mele Lila Hawaii, penei:

"Paa kuu manao aloha

Paa mau paa mau

Paa kuu manao aloha

I kuu aina hanau e."

   Oiai ka wa hope loa no ko kakou aina, he manao ko'u e kulu ana na waimaka o kela me keia ke hoomanao ae i kela himeni i paanaau i waena o na haipule oiaio a puni ka paeaina nona ke poo, "Paa kuu manao aloha."  Aole ne ka poe haipule man@o haawi a kumakaia ana aka no ka poe i aloha oiaio maoli i ka aina, ka poe i hanau ia e like me kakou iloko o keia wa kupilikii.  Aole no hoi no ka noho kupilikii e o'u mau hoa o ka pupuu hookahi' a manao ae o lawe i ke dala kipe, aka e kupaa me ka manaoio maoli no ke aloha i ka aina hanau.

   He mea oiaio, ua kaulana ke kakou iahui no ka puni wale aka, ua manao au me ke kanalua ole ke hoike ae, ua hiki mai ka manawa e ku ai na kanaka Hawaii me ka makaala loa no ka pono o ka aina kulaiwi.

           Me ke aloha,

                                   M. PALAU.

       Honolulu, Sept. 20, 1893.