Ka Lei Momi, Volume I, Number 10, 9 October 1893 — Page 5

Page PDF (480.18 KB)

This text was transcribed by:  Bart Antista
This work is dedicated to:  Mikey and Cindy

Ka Lei Momi.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 9, 1893

 

KA LIMANUI.

 

            Mai ka wa kahiko lea mai, mawaena o na lahui naauao a pau, aole loa i auhau papalua ia na makaainana: I ke au o ka mana aupuni o Rusia i hoao ai ia hana , ua ala mai la ka lahui kanaka a kue me ka ikaika, a ua lilo ia i kumu a’o i ko na lahui puni kaua o Europa a hiki i keia la.

           

Ia kakou nei hoi o Hawaii nei mamuli o ka noho ana ae nei o ka mana aupuni Kuikawa ke koi ia mai nei na kanaka e uku i ka auhau alanui elike me ka ke kanawai i kauoha ai a me ka uku hou aku i kekahi mau kala kaulele i manaoia a i ike maoli ia iho no hoi.

           

I ka manawa i hana ia ai ke alanui Beritania o waho o Kulaokahua ua hana hou ia na ala aoao o kela a me keia pa hale, a na ke aupuni ponoi i uku na lilo a pau. Aka, aia i ka manawa i hana ia iho nei ke alanui PiGi ma o ka luna alanui ala i na lilo o na alanui aoao maluna o ka poe inea keuleana e pili ana i ke alauui. O na lilo o kekahi poe no na kapuai he kanalima wale no, aia ma kahi o ke $50 a oi aku. Ua lile me $1 a oi iki ne ke kapuai, a ao ka mea oi loa aku o ke ano e oia no ke kau i a ana okeia auhau alanui kaumaha maluna o na poe ilihune o ke alanui Ema a hookuu ia aku la hoi ka poe waiwai o ke alanui Beritania. E hoomanao ia, o keia mau ahau, he @@au uku kaulele iho la ia a ke aupuni i kau iho ai maluna o na kanaka Hawaii ilihune o ke alanui Ema, a ua aupuni hookahi nei no i hana ai me ka uku ole i ke alanui o ka poai waiwai o ke alanui Beritania.  O kekahi mau wahi apana aina kumukuai ano nui o ke alanui Ema  mamua aku nei, ua hoolilo ia i mea ole mamuli o keia mau hana hoopoine i ka waiwai o kanaka Hawaii.

           

He mea ku i ka mahaloia ka hana ana i na alanui a maikai aka aia iloko o ia hana maikai ana i na alanui, he mea pono e noono pu ia me ka pono o ka poe waiwai ma kela a me keia aoao o ke alanui. Ke maikai ke alanui a kupeno ka waihe ana a ka aina he kumu ia e mahuahua ai ka auhau a e waiwai hoi ke aupuni.

           

O kahi ninau nae ma keia wahi, ma ke ano mea ku i ke aloha-pehea la i uku ole ai na haole wiwai o ke alanui Beritania i ka hana ia ana o ke lakou mau alanui aoao a hoouku ia mai la hoi na kanaka Hawaii ilihune o ka alanui Ema no ia ano hana hookahi no. He mea ku no keia i ke kahaha, koe wale iho no paha o like me ka hopena o ka ninau lahui i keia mau la-he lio lakou la a he kekake kakou.  Aka, aole paha lakou i poina i kela mea oiaio a ka Haku i hana ai-o ka ikaika o ka miula mailoko mai o ke Kekake, aole hoi iloko o ka lio.

 

HE NINAU.

            Maloko o na nupepea o ka poai hoohui aina iloko o na la hala, a ma ka hoolohe aku no hoiki na kaka olelo a ua poe nei ua kaena ae lakou aole kna ka moku kaua Bosetona i hookahuli ke Aupuni Aliiaimoku mamuli o na kauoha a Kivini i ka hoolele ia ana mai o na koa a me na lako kaua e kokua i na hana kipi hoakahuli aupuni.

           

O ka lakou kalekale na lakou penoi maeli ne ia mau hana me ka haawi pio ana aku o ke aupuni Kumu, aole hoi mamuli o na hana a Kivini.

           

Eia nae ka mea apiki. aia i ko lakou manawa i hoahaaina ihe nei a i haawi ai hoi i aha hulahula hoohanohano i na Alii a me na Kela o luna o ua Besetona nei ua loli ae la ke ano o lakou mele, a olelo iho la he hoohiwahiwa i na kanaka o ka Bosetona  no ka lakou mau hana anao nui ma ka hookahua ana i ke aupuni Pi Gi. Ua poina paha lakou i ka lakou mau olelo mua,a no ka piha haakei loa, ua pukamaka ka oiaio elike me ka olelo a ka poai aloho a makee aina , oia hoi na Kivini mamuli o kana mauj hana pakaha a kue maluhia i hookahuli ke Aupuui Allaimoku. O ke kumu nui o kela mau hoohiwahiwa i na kanaka o ka Bosetona, oia no ka pakaha aupuni.

           

Ma keia o hoomaopopo ia ai ka oiale nele loa i lele mai na kanaka o ka Bosetona me ko lakou mau laka kaua iuka neino ka malama ana i ka maluhia o ke ola a me na waiwai o na ku pa Amerika, aka no ka hooko wale  no i na kauoha a Kivini elike me ka mea i ike ia ma ua la pakaha nei, oia no ka hoululu ia ana o ua poe koa nei ma kealo iho o ka Malealii maloko hoi o Ariena Hale, me ke ku ole o hookahi koa kiai maloko o ke kulanakauhale; kahi o na waiwai o na Amerika, a ma na kauhale hoi o na kupa Amerika, ne ka malama aku i ko lakoi ola.

           

Ke hoike maoli mai nei ua poe nei i ka mea oiaio olike me kela olelo kanlana-“na ka pepehi kanaka no o hoike ao iaia iho.”

 

Ka Leta a Alapaki Kauka.

 

            Eia malalo  iho pei he leta i pai ia a hoolaha maloke o ka nupepa “Troy Buget” ma i a Lunakanawai Kiekie Alabati Kauka aku o Honolulu nei ke Poo hoi o ka Mana Hookolokolo o ka Aha Kiekie e ke Aupuni Hawaii nei a e hoike  ana hoi ua lota ka i ke ano io o ua keinimana la oia hoi ua hawahawa pu kona mau lima ma na mea pil@ kal@iaiana @ ku noi i keia mau la iloke o ka aina. Mamua aku. nei ua hoopohihi@a kekahi poe no kana aeao i ku ai o keia mau aoaoelua e  paio ne mawaena o ka aina nei aka nae o ka no a i huna ia na puka lea aenei i ke akea; a no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu’ ke hoopuka aku nei makou i ua leta la. Aole a makeu mau olelo wehewehe o no kana leta malalo o keia poo; aka ke makemake ne makou e ao’ku iaia ma ke ano makamaka he pono iaia ke akahele ma ka uhaai wale ana i na kanana pili oihana i pa’ hakahakaia o ke keena Aha Kiekieka mea hoi i leaa mai ma ka uku ia ana o ke dala a ka poe hookaa auhau-i kona wa i kakau ai i kana mau leta pili kino mai Kualoa ae a eia ke ane nui o ua leta la.

 

Keena o ka

Oihana Hookolokolo

Kualoa, H.I. Aug. 8 189@

Konela C.L. Mc Arthur-

            E ke Konela aloha- Eia au ke hoomaha nei no kekahi mau pule polole  ma kuaaina nei e wahi he iwakalua mile ke kaawale mai Honolulu mai ma keia huli o ka pali a oiai au maanei ua ike iho la au i ke ole e ka nupepa Troy Budget au i hoouna manawalea mai nei na’u. Ua hoohaubli nui loa ia ke’u heluhelu ana ia pepa a ua koi ia mai hoi au e kakau koke aku ia ee no ka hoike ana aku i ko’u hoapono ana no ia kokua ana mai au.  O ka nupepa Budget, ne mea maopope loa he nupepa holomua ia he hohonu a kuliu hoi kona mau manao kalai maluna o na ninau kalaiaina ano nui a pau aole hoi kona mau kolamu i hoopiha  wale ia me na mea pepehi kanaka a me na karaima e like me ia i ike ia ma na wahi a pau o Anerika Huipuia a o ka mea hoi a kekahi poe heluhelu e ae i pakui loa ai ke ike iho.  A ke hoike pu aku nei no hoi au i ko’u hauoli no kau mau leta i hoouna mai nei e pili aoa ia Hawaii nei. Ma  kekahi mau kinaunau liilii he hiki no ke hooponopono ia, ua pelelei loa kau mau leta aole wale ma ko lakou hai ana e pili ana ia Hawaii nei aka o kau hoomaopopo ana kekahi ua pili loa ia maluna o ko makou kahua kalaiaina ano nui e pili ana me Ameika Huipuia, a me ke@ kohoo ana mai i ko makou kulana kupilikii e ku nei. He manaelana ko’u, aole o Noadofa a me Sepekela e hoopilikia a nua mai ana ia makou. Ua ike @@@@ua kamaaina i na kanaka ka po@ hoi lilo i mau kakoo ikaika ne keia hiilile ana i keia mau mekupuni mai ke kulana popopa mai o ke Aupuni Moi a ke ko@ aku nei i ka hoohuiaina ana me Amerika i loaa ia makou he aupuni kupaa naue ole a ma @@ane auanei e hiki ke koi aku a e kaomi aku hoi i na poe waiwai kumupaa no ka hoohana aku e hoolaupai i na pomaikai ma kahi o ka makou mau hana e hoopalaleha wale ia mei me ka hoohana ole ia.

           

Ua loaa ia oe ileko o lakou ma ko’u manao he poe kanaka  hoopono, he hookamani ole a ha aloha aina oiaio; aole no makou ko lakou mau pone pilikino ihe, aka, ne ka pono a me ka pomaikai holookoa oa ka lehalehu mai e a o. Ua ike pu ne hoi  me Neadofa ia mea- aka, no ka hooko ana i kana mea i hooholo m@@ ai mamua oia hoi ke kue ana @ no ano a pau hoolauwili a @ hoano e i mea e haule wale@@makou kai hopena a makou e hooikaika nei.

 

            Ua noho ka Ahaolelo inehin@@ a eia au ke kahaha loa nei no ka hana e pili ana i na mea sileva hooweli e hoopau loke ia ana ka noonoo ana  o na hoa me ka kalepa ole, a mamuli o kekahi mau kumu e haawi ana ka Aha i ka neonoe ana no na mea e pili ana ia Hawaii uuku.  Ale i lawa lea ko makou noho anailoko o ka pilihua. Eia ke Aupuni Kuikawa ke hooponopono uei i na hana a pau ma Hawaii ma Hawaii neima ke ane i oi aku ka maikai mamua o ko Iakou hoohana ia ana no kekahi mau makahiki loihi i hala ae nei. Aole o’u manao e hoihoi hou ae ana ka Peresidena a Amerika Hulpuia i ka Moiwahine Liliuokalani aka aia a hiki mai ka manawa no kekahi kauoha mana a ka Peresidena a na ia mea a kuaile mai aole iloko ona ka manao pela he nui na uhane  pihoihoi o ka oi aku nae mawaena o na kanaka Hawaii, he maka’u loa lakou i ka hoohuiaina, e houle wale auanei a heihoi hou ia ae ka Moiwahine, o ke kau koke mai no ia o ka hoopai nui maluna o lakou ne ia hana ana ! Eia au ma kei@ wahi maikai o Kualo, me Mrs. Alapaki a me ehiku kamaiki oiai ka’u mau keike hiapo elua ua haalele mai miamua koke aku ne no ka Hikina , no ke komo ana i ke Kulanui e Iale.

Kou oiaio, A.F. Judd;