Ka Lei Momi, Volume I, Number 10, 9 October 1893 — Page 6
This text was transcribed by: | Betty Yang Green |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Lei Momi.
HONOLULU , OAHU, POAKAHI, OKATOBA 9, 1893,
Hi ia ma ka po Poakahi ma Puuiki.
Ma ka pe Poakahi o ka pule i hala, oiai ka mokuahi Miowera e hookokoke mai ana i ka aina nei me ke kali ana i ke pailala o ke kau aku iluna, aia hoi ua ili iho la oia a paa loa ma Puuiki, a malaila oia kahi i mo-ku ai a hiki i ke ae ana.
Ua hoao ia na hoopakele ana iaia e na mokuahi Kalaudina, Maki a me Eleu a he ole nae ka heme. A ua ku oia ma ia wahi me he la ua kakia iho i ke kuinao. Ma ka po Poalua mai ua hoomau hou aku la no ka huki ana o na mokuahi Kalaudina a me Eleu, aole no i hemo.
Ma ka Poakolu mai ua holo aku ka Likelike me Hawaii e kokua i ka huki ana, a pe la pu me ka manuwa Adamu, aka o ka manao-ana e hemo mai ka umii paa ana a na puu akoakoa o Puaiki, he ole ka hiki.
Ua nee ae nae kona ihu a kau pono i ka hema. A ua hookuu ia aku kona heleuma ma kahi e paa ai i ole ai e loli ae mai kna kulana ae e ku nei.
O na ukana o ka moku ua pau i ka hue ia mai i kula, a ke ku nei oia iwaho me ka ukana ole, koe wale no he wahi pakaukau i wahi e paina ai ke kapena a me kekahi poe e iho. A o na ohua eia ken oho nei ma ka Hotele Hawaii a me ka Arlington.
PIHOLO ILOKO O KE KAI.
Ma ka auwina la Sabati nei, Okatoba 8, ua hele holoholo aku o Makaio, he kanaka Hawaii e noho hana ana malale o H. May makai o ka uwapo hou i hana ia iho nei i kai o Kakaako, a iaia e ku ana me ka nana ana i ka moku poino Miowera, ua puhi ia aku la kona papale e ka maka ni a lele aku la iloko o kek ai.
Nolaila. wehe koke ae la oia i kona mau wahi aahu a lele aku la iloko o ke kai a au aku la e loaa kona papaple, oiai no nae ka makani e puhi ana me ka ikaika. No ka manawa loihi o kona au ana, ua loaa aku kona papale a huli hoi mai la oia
A oiai oia ka makani mamua aku nei ona me ke kupikipikio oke kai, nolaila ua hiki pono ole oia ke au mai iuka.
Ua ike ia aku oia e au ana e kekahi poe maluna o ka waapa, nolaila ua hoe awiwi aku la lakou a loaa koke oia, aku nae aole oia i loaa mai a hiki i kona piholo ana. Ua ike ia aku oia e huli ana kea lo iluna, me ka pihopiho ana iho a hiki i ka nalowale ana me ka ike hou ole ia a hiki i keia la.
He 50 ka nui o kona mau makahiki, a he wahine kana e ola nei, noho u aka nona ma keia ao.
Aia ma ke alanui Ema kona wahi noho. He iwakaluakumamakolu ka nui o kona mau makahiki o ka neho naua ana me H. May kuai mea ai.
Hoopauia na Paalalo.
Iloko o ka pule i hala iho la, ua kaiehu ia aku la kekahi mau makai kiu haole a me kekahi mau koa kiai o ka Pi Gi. O ka hapanni o keia poe, he auna o na manu kolea kau ahua wale iho no. he mau la pokole wale iho no ka pokaa haukae ana ae maloko nei o ke kulanakauhale o ka auwana malihini ana mai i Hawaii nei, me ka maopopo ole kulana, oia hoi ua hoonoho koko ia aku la lakou ma ka oihana a ua piha kekahi mau oihana me na haukae awelu. Ua hauoli lakou i ka hiki ana mai i Hawaii nei, no ka mea, maanoi lakou i hoaahu ia ai a i hanai ia ai e ka Pi Gi mailoko mai o ka waihona o ka lehulehu, ua maemae na aahu a ua leholeho na opu, ka mea hoi a lakou i ike mua ole ai ma ko lakou aina.
Aole makou i hoehalahala no ka hoopau ia o keia poe, he makemake ko makou ia hana, a o ka hoopau ae no a pau loa ka maikai. Aka, eia ka makou e nana nei, aia ma ka hoopau ia ana ae nei o keia poe, e lilo ana lakou i poe aea wale ma na alanui, a heaha aka ana la ka lakou e hana ai. Ua hoopunahele ka Pi Gi ia lakou ma, a ano iho ne ua kaiehu ae nei, nolaila he mea pono e nana ia ina e loaa ele ka hana ia lakou, alaila e kipaku ia lakou e hoi mamua o ka hoopiha loa ana mai i ka aina nei me na aeahaukao.
Eia nae kahi mea pauaka, i ka hoepau ia ana iho nei o ua poe nei, ua loli ae nein a lepe o lakou a ke hoino nei i ke aupuni Pi Gi a he poe kue hoohuiaina ae nei ka. Aka pehea la lakou I manao ai e hilinai ia lakou, oiai ua kuai mua lakou ia lokou iho no ka papaa herena me ko lakou ike no ua hewa ka aoao a lakou i paa lalo aku ai. Nolaila o ka pulumi ana i keia apala main a kapakai aku o Hawaii nei, he hoomaemae ana ia i ka aina main a kumu hoopilikia a hoopoino paha ma keia mua aku.
Me he mea la e pau nui aku ana i ka hoi maluna o ka mokuahi Auseteralia i keia Poaono iho na ohua o ka mokuahi Miowera i lawa ia mai nei mai Kikane mai.
KA HEIHEI WAAPA.
Laukanaka o Manana i na Poe Makaikai
Ua lilo i mea makahehi nui ia ka mea e pili ana i kela heihei waapa i malamaia ma Manana Ewa i ka auwina la Poaono nei, Oct, 7, 1803. ua unu ia aku mai ke kaona aku nein a lede a me na koonimana e na kaa ahi o ka Hui Alahao me Aiua o Oahu, u ahu alala kukui ana ilalo o Manaua.
O na ouli o ka hoihoi a me ka makahehi i na hana o ia la, aia maluna o kela a me keia pakahi o na keonimaua a me na lede. Aia i ka waha o kela a me keia na inoa o na moho heihei o ia la kahi i hoopaanaau ai.
Ka Heihei.
Ma ka hora 4, ua hoomaka aku la na waapa e holo mai kahi i hookaawale ia no lakou, a iloko o ia manawa i lul like iho ai na hoe a kela a me keia iloko o ke kai, a no kekahi mau minute pokole wale no ua puka aku la ka Matula mamua, a pela ka hoomau ana a hiki wale no i ke eo ana ia lakou iloke o 20.23.
Ua lilo i moa kahaha loa i na poe makaikai keia haule ana o ka Healani, oiai o ko lakou hole i ka wa i hoomaamaa ai he 19.07, eia nae he hoekahi minute wale no ka oi o ka Makala mamua o lakou ii ka wa i hoea ai i ka pahu hopu.
Ma ka oleloia aia he wahi hana ano e iwaena o na poe hoe o ka Healani, aole nae i maopopo ke kumu i ulu mai ai o keia mau hana.
O ka manawa holo i hoe ia e na poe hoe o ka matale he 19 minute me 53 sekona me ekolu hapa. O ka manawa i hoe ia e ka Healani i kela makahiki aku nei he 19 minute me 40 sekona. Nelaila, aole i lona ka manawa holo o ka Healani i kela makahiki ii haha i ka Matala.
Ka Pau Ana
Mahope ka pau ana o na lealea, ua hoi mai la na kaa ahi i ua ohua a pau me ka piha makolukolu. Ua hoi mai kekahi poe me ka alamihi, a ua hoi mai hoi kahi me ka hauoli.
Ma kohi o ke ola a ka lahoi e pane mai ai no makou, e hoomaopopo ia no hoi me ko makou puuku hookahi wale no e lawelawe ia ai na mea pili dala a pau a iaia e hookaaia ai, a o kana palapala hookaa dala wale no ka mea hookahi ia makou.
HE PALAPALA AKEA
(Hoomanuia.)
O keia ae ka manao o ke nupepa kaulana a ikaika nui wale o Amerika Huipuia, a wahi a Mr. Davies – “he keu keia o ke kumuhoopii weliweli,” he mea hiki ole hoi ke pale wale ia ma kea no he manao pepa wale iho ne; no ka mea, o kela mau huaolelo, oia no na leo a me na manao kupinai o ka poe kaulike a manao maikai a pau e noho ana ma ka aoao hikina a me ka aoao komohana o ka moana Atelanika, a o ka hapanui hoi o ke na aupuni kristiano a pau. O ke kulana a me ka inoa maikai o na kanaka, a o ka oi loa aku hoi na kanaka kristiano, ke koi. mai nei e halawai ia keia kumu hoopii weliweli he alo a he alo, a oiai ua puka ae o Mr. Laiana me na hoakaka no na mahele elua o ke kulana, wahi Mr. Davies, ua manaolana ia e lawelawe a e ku ka pono ia me ka laelae a me ka moakaka.
Ma ka hoomau ana o Mr. Davies i kana kamailio maleko o keia palapala ano nui, ua hoike ae oia i ka olelo a Mr. Laiana opio maloko o kona kukulu manao, e olalo ana penei: “Ka panai aku nei o Hawaii e haawi a hoolilo i kona mana Aliiaimoku malale o kekahi mana okoa i oi ae ka ikaika i kona.”
Malale o keia mau olelo a ua o Laiana, ua pane mai o Mr. Davies, penei: “Aole loa he mea oiaio e ae ii hoomaopopo ia i oi aku mamua o ko Hawaii panai ole ana i kekahi mea Heaha a owai o Hawaii? Aole loa i pane o Hawaii ma o kona poe koho balota, aole hoi ma o kona ahaolelo la a he ole loa aku hoi ma o kona lahuikanaka; a o ka mea wale no i manaoio ia, hole loa e na ana na poe hoohuiaina e noi ku ia Hawaii e pane nona iho. O ke aupuni e ku noi i keia manawa aole ia he aupuni no ka lahui, a aole no hoi ma o ke Kumukanawai la. Aole paha au e koho wale ne i kona ano a me kona kulana, aka e mau aku ana no pela a hiki i ka manawaa a Hawaii e ekemu ae ai.
“He nui na kumu i oleloia mailoko mai olaila ka ulu ana mai o ke kipi hookahuli aupuni, he mau kumu ahewa ikaika kekahi i ke Aliiaimoku a me kekahi poe kakkaikahi o ka ma kaainaua. Aole au e hoao ana e hole a hooia paha i keia mau kumu ahewa, aka, i kumu e kamailio ia ai ma na aoao elua, e manao wale iho kakou he oiaio; a me he me he la ua komo
(Koena nana ma ka nono 8.)