Ka Lei Momi, Volume I, Number 10, 9 October 1893 — He Moolelo NO LAUOMIDIHAE KA UI I MOHAI IA I KE KOKO KA NANI I ALANA IA I KA OI O KA PAHIKUA. [ARTICLE]

He Moolelo NO LAUOMIDIHAE KA UI I MOHAI IA I KE KOKO KA NANI I ALANA IA I KA OI O KA PAHIKUA.

Ka Mea Huna iloko o ke Kiaha "W aina. Ka Mea Pehihihi i ka Maka o ke Kuikele. —a o xx— Keiki Alii Nuinaredina. —KE Komo. Lima Maka Popoki.

MOKUNA 111. Ka Wahine Hana Gula Kamaīiao o Olelo Hoopaa a ka Moi Aroinozeda—Ke Komo-lima Maka Popoki—Ka Makana a ke Kaikamahiue Alii Ware miere o Peresia—Ka Huakai huli hoi a ke Keiki Alii.

"E kuu makuakane, heaha ke ano e ka olua olelo i kamailio ae nei?" Ia m&n&wa i bnli mui o.i konp. naekualiine a hoomau uaai e hai i ka moolelo o kela wahine, eiike mo ka moa i lioike ia ma ka mokuna mua o keia kaao, a i ka hiki anu mai o na kamuilio au» a ka Moiwahine i kahi a laua i hoohiki &i iinua o ua wahine lu, huna ilio la oia me ka hoike ole aku i kana keiki, akikoi aku lu kana olelo ana imua, a ia ma»awa i kaalo iho ai ua wabi -,vaapa la ma kealo o ka Moi, a hoopili mai la oia ina kapa o ka muli. wai, a hnli uaai la oia a nana mai la i na Moi me kā liaawi mai i na kunou noomaikai ana, aia manawa i pane aku ai ka M<ai,— "Eia liou no oe/' i niai la ua wahine la,, —''A#, i lioemanao mm la no aa i na mea a kakou i knniailio ai iloke o na makahiki he umiknmainawalu i hala aku la i hope, uo ko'u ike ana u& hooko ia ia ko olua manaola-

na ma o ka loaa ana o ka oluji jnatt keiki, a e llke hol me kaa i heohiki mai ai imua e'u, na'u e imi i wahiae nana, a oia v ka'wi hele mai la e hoomapopo." Ia manawa i pane aku ai ka Moi,-Ua loaa ka wahine a ka'a keiki, oia ke kaikamahine Weremierē a ka Moiwahine Deiauzia 0 P«resia. Ia manawa i akaaka ae ai-xra vahine la a i mai la. "Knpauaha maoli oe e ka Moi Aroinozeda, ua poina iho la no ka paha oe i ka aelike a kaua i hana ai, i ae aku ai oe e mare ia kan keiki me ka mea nona ka ui 1 hanle iho malalo onaona laau a nona hoi ka i haule malalo o na pua o ka uaheleh&le." Ina oe i hooko pono i ka kaua olelo aelike, alaila, e loaa auanei i kau keiki he wahine nona ka nani o na helehelena i oi aku mamua o na kukuna o ka lai kona wa e hoea mai ai f a i pakela aku hoi imua o ke alohilohi« aa hoka hele iloko o na ao kaalelewa o ka luui, a nona hoi na owili lauoho i oi aku ka pouiponi mamua o ka po pouli o ka hooilo. A, e ka Moi ua manao au ua kupoao ka nam o kau keiki mc ia wāhine. Iloko o ia manawa i pane aku ai ke keiki alii ine ke kali ole iho a pane aku kona aaakuakane a 1 ka nana aku ua haupu ao īa paha kona noonoo no kela me* huna iloko o ke kiaha walna,«o ia pHha kela mea a ka wahiue e ho ke mai nei, nolaila, pai» awiwi aku la oia,— E ka wa'niuo maikai, e hiki anei ia oe ke hoike mai i ke kii o un wahine la, a i ole ia o kona inou paha, kona aupuni kahi ona noho ai?" 1 mai la ua wahine la, o kona inoa i maa i ka poe naua e inalama la i kona maluhia, ua puana inau ae lakoa me ka olelo ana, 'O ka Pua—aala o ke Kihapai pua o Numere," a ia'u iho, ua lohe niahui wale aku no nu i b hea aku u konā mukuakane I kona inoa o Lauomihiliae, ka ka meu huna il.oko o ke kialia waina, ao ka inea pohihi'hi i ka maka o ke kuikele. I ka wu.i hiki mai «i.ka olek a ua wahine la i kahi o ka 'moe. huna iloko o kiaha waina, ia. manawa i kikilele ae ai kq keiki alii oiai ua leulike loa ia ine k«

mea ana e ike mau nei iloko o lo kiaha waina, ana hoi e lia »au noi i ua manawa a pau, a ao i a. Dooa i lalau mai ai kona, laikuahine i kona mau lima a i "E N\imaroilina, ka moa pohi&ihi i ka makn o ko knikele," a puana maila kona kaikunane —"ka aieu huua iloko o ke. kiu&a waina," a nana maila ko laua a>au makua me na holohelena o ke pahaohao, a me he m»a la i ka laua hoomaopoopo aku, ua iike mua no ka paha keia mau %eiki i kela kaikamuhine a ka *ahine holo waapa o Muzine o &ai m'ai nei, i -hauoli loa ai na lehelehe o ka laua mau keiki i jfca nuna mai, a no ia inea i aui ae ai ka Moi a nana aku la i ka yahine holo waapa o a ike aku h oia i na minoaka maluna o kona mau papalina, me he mea h e i iho ana.ua wahine Ia nana ao Ke eo', eia uo ka nana io no. īloko o keia manaw i pane aku ai ke keiki alii me ka hiki•sawe, — "Ua ae aku la au e male iue ia luikaiuuiiine, u aole au e inale aie Woi'emioie." I'* niaii.iWa i naua ae ai kona makuakii iv »in- nn helehelena o %a inuiuii, :i pane iuai la, — "E kuu koiki, e pale ana anoi »e i ka mukemake o kou inakua > e lioolilo iho ana i kau ae i ioole? A, ke aupuni o ?crosia a me kona Moiwahine iunoiiiino i lioole iho ai oee kuu xeiki, e liookomo'aku i ko kaua •aiua iloko o ke kaua no keia TH(?a au e lioule nei? E Nuinajebina e pono oe e noonoo pono. Pane aku Ia kana keiki, e kuu aiakuakano' hi» oi aku ka pono f kipaku mai oe ia'u mai kou ilo mai, unu.iua o kuu ae hou jna aku «.* inaie ino ke kaikamaiiue alii \Veremieri», no ka tnea aa alulu- au i ka mea huna iloko »ko kialia waina, ai ka mea pohiliilii i ka maka o k« kuikelo Iloko o keia inanawa i hooki ilio kona makuakano i kona paao ana niai, oiai ua ike mai la #ia a«le e hiki ke hoohuli ia ka manao n leana keiki, a nolaila, ulii ao la ka uoouoo iloko ona e kooko aku i ka makemake o ,kaaa keiki i pono ai, a no ia uaea i »inava aku ai oia i ka wahine lielo Waapa. "Aia i liea keia wahine au i liai inai nei? I mai la ua wahi»e la, uia iloko o ka aina i kupaia o '-Ke Ao-ohno," iloko o ke kihapui pua o Xumere." Kahaha! w.-ihi o ka Moi une aa helehelena o ke pahai»hao, sole anei ho walii nolie no n*c anelu o Nnmera, a.i wahino anēla anei kuii i ilianao na kuu keiki, ka mea i kulike ole me me koua kino? Aolo au e ae, no ka mea, he like no ia rae ka maVani e pa nei, aoie he ike ia ko-

na kino, a oia wahir 3 m.akyni anei kau i manao ai na kuu keiki? ' T mai la ua wahine la, ua kuhihewa oe e ka Moi, o ke kino o kela wahino lio kino kanaka kon'a e liko nio kou, a ua hanan ia no ia iluua o keia lionua [mahilo 0 ka mauna Gilcba. lloko o kela manawa i pane hou aku ai ka Moi, ke ae aku nei au i ka makemake o kuu keiki iua io he oi«io kau, lieaha hoi ka hewa ina e kii mai ke aupuni o Peresi e kaua ia'u u me ko'a aupuni, a he mea ia e puka : ae ai ka olelo ana,"iaa alana ia kau wahine e olelo nei me ka maka o ka pahikaua, a ua mohai ia hoi me koko o ke kanaka iluna o ke kaliuakaua." A pela iho la i loaa ai ka wahino a ke kelke a ka Moi o oiaina. Ta manawa i pane mai ai uu wahiue la, ina pela e ae aiai oe 1 kau mau keiki elua e hele pu me a'u i ua aina la. "Auwe!" walii a ka Moikane a me ka Moiwahine, e kuhi ana au nau e kii a hooma.ic mai i ka'n keiki, eia ka o rfa'u no ke liele aku ilaila, aole au e ae e hele knu keiki, o oe no ke kii i ua wahine la. I mai la ua wahiue la, heaha hoi owav» ke hele mua, a e noho oukou e kali ia'u i ekolu mahina mai keia la akn, a i lioea raai au ua pomaikai kakou, a i hoea ole mai a'u pomaikai ho kakou. Ia manawa, ninau aku la ka Moiwahine, owai kou inoa? I mai la ua wahine la, o kahea mau mai olna ia'u i na manawa a pau ma ka inoa "Ka Wahinō holo waapa q Mnzino," a ina he niakomuko ko olua e lohe poho i ko'u inoa inaoli, alaila, o ko'u inoa maoli, "Ka Mf\goi Wahine 0 Huholo a o ko kilnkilo Wahine lmi o ttubi'lo." ī ka [iuu ana o na 01010 a uu wuhine lu, lahiu ilio la oiu i na hoe o koii!' w.iapa, a hoo aku la no ka hoi :ma ma kelu aoao, n ia manuwa iiookahi no i ku ao al iin Moi a me ka lauu mau keiki a hei aku la no ka lialealii me na nune ana iwaena o laua iho, a o ka laua mau keiki aia laua ke hoi la īnamua me ku hauoli, a e kmnuilie; ana laua no ka niea poliihihi i ka maka o ke knikele. E ka moa heluiw'lu, e lioakaka aku uu ia oe no kalii o Lauomi<liha«? o noho nei a me ka mea uunu i hookumu ia aina. O ka ainukahi o Lauomiilihne 1 nolio i\i, oir fc no ke aupuni o Ko Ao-oiino, a o ka meu nana i hookumu ia aupuni, oiu no ke kupuii Ilal)uku«lera, a i kupaia hoi iloko o ke kaao Leinaala o Mari-oro-flo, aka, Uii hookahuli ao ua kupuu la i kona inoa mua a kaj a ilio lu ma kela inoa a ka-

u.<j o ike ae ln, a pola no kona aina uti lioololi ao oia i ka inoa i mea e nalowale ae oi i ka māka o na kupua a pau. 0 ke kupua wahine i kapaia o Tabelo oia hookahi no ko moa i iko e i hauina aku i na palena o ua aina hou'ala o ko kupua ITahakuilele, a oia 110 keia o hookikina ala i ke keiki alii Numai'edina a kaua e iko aku ai ma keia hope aku. 1 ka liiki ana aku o ka Moi i ka halealii, kakau iho la oia i kekalii ]>alapal& na ka Moiwahine Delauzia o Peresia* a najaloko oia pulapala e hoike aku ana ua Moi nei ua hoole liou kana keiki aele e marc me ke kaikamahine alii Wcremicre, lio keia kumia, ua aloha oia i kekahi waliino okoa, i ike ole ia kena aina Ika hiki ana aku o ka palapala imua o ka Moiwahine Dolauzia, ua hoike aku la oia i kana kane, oia koiki alii Zahamana, a lilo iho ia he mea inaina nui no kana kane, a o ka liopena oia inaina ua hoouna ia aku la ka palapala i Siama i ka Mt>i J\ramozeda, a mahope loa o ia palapala he olelo'kukala kaua niawaena o na aupuni elua. I ka hiki ana aku o ka palapala a i ka pau ana o kana heluhelu aua, puili ae la oia i ua palapala ala iloko oka poho o kona lima a lulilnli iho !a kuna pipo ino ka helelei ana ilio o kona waimuka, mo ke kuhikuhi pu iho o kona manamanalima i ka welelau aope o ka palapala a pane mai la i kana keiki e noho aku aua'"E kuu keiki' eia ka hopena 0 ka niea au i hoole ai, ke koi īn'ni uiei ke anpani 'o reresia e kauT? i kou aiipuni e kuu Voiki no ke kuniu no kou hoole a kue 1 ka hoopalau, nolaihi, aoh» o'u koko e ao i inanao ai o inohui i lunu o ke kahuakauu i nianalo ai keia inea au i hoole ui, hookahi walo iho no o kou kokō ponoi wale no u kuu koiki, oiai, iij\u no i nni koia hewn, a nau no o palo ke ola o ka aina." la mauawa i ku ae ai ke keiki Numare«liua iluna a i aku la,— "1C kuu makuakano, ke ao aku noi uumo ka hanoli, a i t?lua wale iho no a'u moa o noi aku nei ia oe a mai hoolo mai oe; o ka mua, 0 haawi mui «o i ekolu lianeri kanakn, ao aku nei au ia naea wahi a ka Moi, a lieaha ka elua?" Pane hou maila kana keiki, o ae :wai oe o kuu leaikuliine pu no kekani o hele pu i ke kahua kiina. I mui la kona inakuakano aolo au e ae* ai-ia ia nioa, aole o'u makfiinaku e hoonole n-iai ohia i:».'u 1 kft la liookahi, a paha aole no e au mai aua kou kaikūaliino e holu pu nie oo i k« kahua kaua.