Ka Lei Momi, Volume I, Number 11, 16 October 1893 — Page 2

Page PDF (433.09 KB)

This text was transcribed by:  Daniel Mcsweeney
This work is dedicated to:  Ohana Kane o Kailua

Ka Lei Momi.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 16, 1893

 

Ke Aloha iloko o ka Wa Popilikia.

 

     Maluna o kekahi moku kekahi sela nana i kakau i ka moolelo o kekahi kapena huhu a hana aloha ole hoi; a i ka wa o ka pilikia akahi no a loaa ke aloha iaia, a hoomaikai aku la i ka mea ana i huhu loa ai.

     Mawaena o na papalina lepo a me na lima eka o luna o ua moku nei, elua mau mea papalina rose me na lima palupalu, oia ka wahine a me ke kaikamahine a na kapena piipiikai nei.

     O ua kaikamahine la, oia kekahi o r@ @uu i hana ia ma ke ano nani lua ole.  Aole mea i nana aku iaia i nele i ke aihue pu ia aku o ka naau, me he mea la he mau maka mageneti kona, no ka mea, ua huki mau ia aku na maka o ka lehulehu e ake e ike i ua mau onohi momi la.

     I na wa a apu a kahi sela i ike aku ai, aohe oia i hoonele ia i ke komo ana mai a na manao imi a me ka mahalo no ua Punohu la o ka moana.  ua hoohalike aku oia i kona mau maka me na kulu ale i hulali ae, a o ka limu pahee hoi e maewa ana iloko o ke kai, o ka like ia o kona lauoho. Ae! He nani. Oia ka nani o ka moana, e hoomanao ia ana e na ale. He milimili oia na ka moana, e naea ana i ka hooluliluli ia e na ale, e peahi mau ia ana hoi e na ea olu o ke kai.

     He oiaio, ua moe ino ka po o kahi sela; ua li’a, a ua mahalo no ka nani o ka helehelena a me ka maikai o ka olelo a ua kaikamahine nei. Aka, inahope iho pau kona manaolana nona.

     No ka mea, aole i hala hookahi pule o lakou ma ka moana, ike aku la oia i ke ano o ka hana a ke mawaena o ua Iwa nei me Toma Horuholu, a i kona hoomaopopo pono loa ana aku, ua paa io laua iloko o na apana a ke aleha.

     I kekahi ahiahi, i ua wahi sela nei e holoholo ana maluna o ka oneki, pii ino aku la o Toma ma ke aue hi-o a me ka haalulu a olelo aku la, “ua kipaku ia mai nei au e ke kapena o hope Ninau mai la kahi sela i ke kumu, a hoike aku la o Toma i ka i ana!

     “ Ua loihi anei na wa o ka hooluaiele ana a ke aloha mawaena o’u a me ke kaikamahine a ke kapena.”

     O ka’u mea hoi ia i hele aku nei e noi i ua kapena nei, e mare ia maua me ke kaikamahine ke ku aku kakou i ke awa. I ka lohe ana nae o ua kapena nei i Ka’u mau olelo, nana aku pii ka lena o ua kapeoa nei.  A o kipaku mai nei no ia ia’u.”

     Mahope iho o ko Toma holo ana iluna o ka oneki, kahea aku la ke kapena i kana aku la ke kapena i kana kaikamahine e hele mai ma ke keena hope, a nuku aku la me olelo aku, aole au e ae ia oe e hui a kamailio pu me Loma, aia a owau pu kekahi, i mea e oluolu ai ka manao o ka makua, ua hoolohe no ua kaikamahine la; aka, no kekahi manawa pokole wale no a hoolalao hou aku la.

     I ko lakou mahina mua i ka moana, aole nalo iki o ke kauoha ehaeha a ka makua kapena ia Toma me ke kaikamahine, ua hoomanao mau laua ia mea, aole no hoi he nalo iki o kona huhu.  Ia mau wa pale ka hi-o o ua kaikamahine nei, pale ka eleeleu mai, a nona paha keia mau hooheno:

“Ahi wela mai nei loko I ka hana a ke aloha”

     Aole i liuliu mahope mai, ike ia aku la ka hana hoohihi kino a kona puuwai.  Mae moi la ka mohaha ana o na rose o kona papalina, a ano nawaliwali kona kino.

     Aole mea pono e ae a ka makua e hana ai, o ka hooluolu wake aku no i kana kaikamahine ma na mea e oluolu ai, ua wela loa ke aloha o ka makuakane i ke kaikamahine, aole mae hoi o na manao iho, no kona huhu ana a hoopau hoi i ke hui aloha ana o Toma me kana milimili, ke kumu i nawiliwali ai kana kaikamahine.  Kekahi po, i ka apu ana o ka wati a kahi sela, pii mai la o Toma e ku i kana wati. Holoholo wale iho la no ua wahi sela nei iluna o ka oneki, e nanea ana i ka nani o na poai-hoku maluna iho ana, a e kamakamailio ana hoi me Toma, a hala kekahi mau minute, aloha aku la kahi sela ia Toma a hoi aku la no kona keena. A no ka hia-a loa o ua wahi sela nei, lalau aku la oia i ka nepepa a heluhelu iho la.

     Aole paha i 20 minute o kona heluhelu ana, me he mea la ua lohe aku la ia he nehe me he wehe ana la no ka puka.  hoolohe loa aku la oia no kekahi mau eskena, aole nae he lohe hou aku, nolaila; hoi hou iho la no oia e heluhelu. elima minute mahope iho o ia wa hikilele hou ae la oia i ka lohe hou ana i ka uiui ana mai e kekahi puka, me he mea la, ma ko ke kapena keena mai.

     Pihoihoi mai la ka manao o ua wahi sela nei, a kapae ae la i ke kukui me ka paia i ike ole ia mai oia, a hoolohe aku la.  Lohe aku la oia i ka halulu o kapuai wawae e hele ana no ke keena hope o ka mohu a hiki aku i ke alapii, a me he mea la e pii ana iluna o ka oneki. Haalele iho la oia i kona keena, a nihi malie aku la mahope.

     I kona wa i hiki aku ai ma ke alapii, ike aku la oia i ke kapena e pupue a e pee ana hoi ma ka hale mahope.  A liuliu iki, lele aku la ua kapena nei a kahea ae la:

     “ A loaa oe ia’u e kena kanaka kolohe nui wale i kuu kaikamahine.”

     Pii ino aku la ua wahi sela nei a hiki i ka oneki, a ike aku la i ke kapena e paa ana ma ka a-i O Toma, a e kupaka ana hoi ke kaikamahine ma ka kuli o ka makuakane me ka naau ehaeha a me ka makau.

E hoomania aku ana.

 

Anoai o Kohala

 

Nuika wala ma Kohala nei i keia mau la, a ke maloo mai nei ke ko o na mahiko.  Ke hoomaka mai nei hoi na nihoniho o ka palai-huila o Hawi Mill e nau i na ko opiopio no ka makau o emi mai na paona kopaa, a poho wale no hoi ka luhi ana.

     He wa nele loa mai nei hoi keia i ka hana o ua aina haaheo nei, a ka noho nei kahi poe me nele i keia manawa, oiai ua emi mai ka hana e ola’i kahi e pono ai ka noho ana kuaanina nei o keia mau la nele.  Ke noho nei ko makou kau kiure iloko o keia manawa, a ua emi mai ka luhi o ko KOhala nei poe i ka hele ana aku hoi i Waimea, a aole hoi e like me mamua ke kekoe loa i Waimea no ke kiure.

     He ma’u wahi mea hou ia o ka aina haaheo nei, a no kahi wa aku, huai hou aku au ia oe e kuu milimili.

 

Hawi, Kohala, Hawaii.

 

Ke eili aku nei ma ko makou pepa he eloku mau mele hoonaue puuwai, nolaila e hoomanao ia lakou o nanea auanei i ka Eono-elima

     Aole o makou wa e aa ai e ku ae a e keehi aku me ko makou kuekue wawae no na mapuna lepo a pau e kanu ia mai ana maluna o makou, aka o ko makou hele malie wale no ka pono me ka haahaa.

 

OWAI KE AKAA I NA WEPA O “KA LEI MOMI”

 

1.   Ua hoike ia mai, ua hoonohonoho ia ko ke aAkua puali anela ma na papa, a me ka helu o kela a me keia papa, a eia iho ka hamare, no ka papa hea mai la ke diabolo i kipaku ia mai ai a owai la hoi kona inoa ponoi i kona wa aole i kipi i ka Mea Kiekie Loa?

 

2.   Hana iho la ke Akua i na mea a pau, a ua mahalo ae la i ka maikai, aka, i ka malamalama, aole loa oia i pane ae i kahi mea e pili ana no ia mea ana i hana ponoi ai me kona mana iho, a eia iho ke kikoni ana, no ke aha hoi oia i hoomaikai ole ai ia mea?

 

3.   O ke Kai Make i olelo nui ia ma ke Kauoha Kahiko, a o ke Kai Paakai hoi, ua olelo nui ia kona awaawa a me kona mue loa i ko na wai e ae a pau ma ka ili o ke ao nei, a eia iho ke koele ana e ne ai ka pua a Pikoiakaalala, ehia ka nui o na huna awi minerale o ia kai i hui puia ai, a heaha hoi ke kaupaona ana o kela a me keia huna wai ma ke ana wai?

 

4.    I ka hele ana ae o ka lahui Hebera mai ka muliwai o Nile mai ma ka aina o Aigupita, ai ka aina o Palesetina ma ke alanui Kikeekike a inea no na makahiki he kanaha, i na mile he 347,698,501, a eia mai na huna olapa uwala ana, ina lakou e hele ma ka avariga ie ono mile i ka la, alaila ma ka laina pololei, pehea ka nui o ka manawa e pau i ka hele ia, a ahea hoi ka loa a komo iloko o Ierusalema?

Me keia mau wahi huna uuku i uwepa ia , a n ak mea no nana e alaa ae e uweke ae i kona mau keena kamahao a pau, a e loaa no he makana o ka palapalaaina o ka Aina Hikina, Asia Uuku a me Italia, i kapa holookoa ia o ka Emepaea o Roma, iloko o na pule ekolu mai keia la aku, me ka hoakaka pono ana hoi i kona mau kii onohi a pau mai ka nui a ka iki.  Me ka manaolana no nae o ka hauoli, e ueueke io ia mai ana no kona mau wepa e na loaa o ke kahua maika.

 

     Ua aie nui ka Lei Momi i ka Hawaii holomua no kela palapula a Mr. Makale, ma o ka ae oluolu ia ana mai o makou e hookomo i ua palapala la ma ka lakou mau pono a pau, a me ko makou luhi ole hoi, koe wale no makou mau kolamu.   Mahalo a nui- eia aku no paha he wa a panai pu’aku.