Ka Lei Momi, Volume I, Number 11, 16 October 1893 — Page 6

Page PDF (429.43 KB)

This text was transcribed by:  Kimberly Narimatsu
This work is dedicated to:  Treston Narimatsu

Ka Lei Momi.

 

Moolelo Kaao

NO

LAUOMIDIHAE

KA

UI @ MOHAI IA I KE KOKO

KA

NANI I ALANA IA I KA OI O

KA PAHIKUA

 

Ka Mea Huna iloko o ke Kiaha Waina.

Ka Mea Pohihihi i ka Maka o ke Kuikele.

 

A O KE

 

Keiki Alii Numaredina

KE

Komo Lima Maka Popoki.

 

MOKUNA IV.

 

Ileko o keia manawa i komo mai ai ke kaikamahine alii Murisedela a ninau koke aku la ke laua makuakane,

“E kuu kaikamahine, he ne no anei oe e hele pu me kou kaikunane i ke kahua kaua?”

            I aku la ke kaikamahine alii me ka puili ana ae o kona mau lima i ka umauma.

            “E kuu makuakane, ina e hele ana kuu kaikunane i ke kahua kaua no ka make, alaila owau no kekahi e hele pu, a ma kahi e haule ai kuu kaikunane i ka pahikaua a ka enemi, malaila no au e moe ai, i mai la kona makuakane, e kuu kaikamahine, e hoomanao oe, o ke kahua kaua he wahi ia e hookahe ia ai ke koko a he wahi hoi e lohe ia ai ka leo kaniuhu o ka poe e haule ana i ka make, a he wahi hoi no na hooho weliweli ana, a o kau wahi anei ia e kuu kaikamahine e manao ai e hele?”  Aa aku la kana kaikamahine me ka makau ole.

            Iloko o keia manawa i kauoha ae ai ka Moi i na koa he ekolu haneri e hoakoakoa mai, iloko o ka @anawa pokole wale no ua akoakoa ae la na koa he ekolu haneri i ke alo o ka Moi, a no ia mea i huli ae ai ua Moi la a kamailio aku la’i kana keiki,-

            “E keiki, eia na koa me na mea kaua, a e ae oe e kuu keiki a e alakai ia lakou, a e hele aku me ka awiwi, no ka mea, ke hookokoke mai la na koa Peresia i ko kaua palena aina.

            Ia manawa i ku ae ai ke keiki alii iluna a i aku la, na’u no e @ana i ko’u poe koa e hele pu ai i ke kaua mailoko mai o ekolu haneri.

            Ia manawa i lalau iho ai ua keiki la i ke kiaha aniani a ninini iho la oia mau kulu waina iloko, a kaikai ae la ia i ke kiaha i kona lima a kamailio aku la i kona mau koa,-

            “E na koa, eia ka wai iloko o keia kiaha, ke haawi aku nei au e inu oukou i keia wahi wai uuku, a ina he mea hiki ia oukou ke kaana like iwaena o oukou, alaila, o ko’u olioli nui ia.

            Pane mai la kekahi poe koa hookahi no paha kanaka nana e inu o ka pau no ia, haawi aku la ua keiki la i ke kiaha waina a hopu maila ke kanaka mua a inu ae la, a i kona hookuu ana iho i ke kiaha haawi aku la oia i kona kokoolua me ka hoopuka ae i ka huaolelo, “he ono keia waina.”

            Pane aku la ke keike alii, e hele ae oe i ka akau a e ku iho malaila, inu ae la ke kanaka elua a puana ae la ia i kana olelo, he awaawa keia waina.”

            I aku la ke keiki alii, e hele ae oe ma ka aoao hema a e ku malaila.

            O keia huaolelo i hoopuka ia e keia mau kanaka elua, oia mau hualoelo no kai puana ia e na kanaka a pau loa, a i ka helu ia ana o na koa i ku ma ka aoao akau, he hookahi haneli me kanalima lakou, a pela no hoi na koa ma ka aoao hema, a no ia mea i huli ae ai ke keiki alii a pane aku la i kona makuakane,

            “E kuu makuakane, o na koa e ku nei ma ka aoao akau i hoopuka ae nei i ka huaolelo he ono ka wai o keia kiaha o lakou ko’u poe kanaka e hele ai i ke kahua kaua, a o kela poe hoi e noho no lakou.”

            I mai la kona makuakane, pehea oe e kuu keiki i waiho ai i keia poe, no ka mea, he poe keia i maa i ke kaua, mai ko lakou mau kupuna mai, a he mamo hoi na ia poe.

            I aku la kana keiki, na inu keia poe ma ka aoao akau i ka wai awahia o keia kiaha, a ua i mai lakou he ono, e like me ka lakou kapa ana i ka wai awahia o keia kiaha he ono, pela auanei lakou e kapa aku ai i ka make a ka enemi he ono, a @ like me ke kapa ana o kela poe he awaawa ka wai o keia kiaha, pela auanei lakou e makau ai i ka make.

            I ka makaukau ana o ka puali kaua o ua keiki la, ua ku ae la ia a hele aka la me kona poe koa, i ukali ia e kona kaikuahine maluna o ka lio.

            I ka hiki ana aku o ua keiki alii la i ka apana aina o Heredine, @a loaa mai la iaia ka lono aia na puali koa e Peresia ke hookokoke mai la i na palena aina o Siama, a no ia mea i hele awiwi aku ai ke keiki alii me kene mau wahi koa uuku, a i ka hiki ana i kahi i lohe ia mai ai ua halawai ae la na puali kaua o na oaoa a i elua, a iloko o ua hooho weliweli ana o ka leo o ka poe e haule make ana i ka maka o ka pahikaua i komo kukonukonu aku iloko o ka houpo o na koa, a ia manawa i komo pono aku ai ke keiki alii iwaena e ka enemi, a iloko eia aluka o ke kaua i haule iho ai ke keiki alii a me kona kaikuahine ma ka aoao o kekahi kumulaau, ua eha i ka pahuna pahi a ka enemi, a ale aku la kona mau wahi koa kakaikahi e kue ana i na tausani koa Peresia.

            Iloko o keia wa a ke kaua e haluku ana me ka ikaika i hiki iho ai kekahi wahine ma ka aoao o ke keiki alii me ka aahu keokeo o ka poe Numa, (he poe mare ole i ke kane) a i haawi ia lakou i poe hoopakele i ka poe i haule iloko o na ehaeha o ke kahua kaua, a hapai ae la i ke poo o ke keiki alii, a ia manawa i kaakaa ae ai na maka o ke keiki alii a ike ae la ia’ o ka wahine e noho ana ma kona aoao oia ponoi no ka wahine holo waapa o ka muliwai o Muzine, no ia mea i puana ae ai ua keiki alii la,-

            “O ka mea huna iloko o ke kiaha waina auhea ia?  Pane iho la ua wahine la, ua mohai oe i kona ui i kou koko ponoi, a ua alana hoi oe i kona nani i ka maka o ka pahikaua, nolaila, e hiki aku ana oe i kona mau puka, a e lilo no ia ia oe no ka manawa mau loa, a me ia mau huaolelo i kaikai ia ae ai ua keiki alii ala me kona kaikuahine a lawe ia aku la e ua wahine la me kana mau kauwa no kekahi aina loihi i kapaia kona inoa’ “ka Aina hoomaha o ka mea kaahele.

            A maloko o kekahi hale i wahi ia i na pohaku ula o Simalanala, nona hoi na ipuka pahaohao a ka malihini e hoohewahewa ai, a maloko o keia hale i waiho ia iho ai ke keiki alii Numaredina a me kona kaikuahine a no ka po hookahi waie no ua loaa ae la ia laua ke ola kino maikai, me ka ike ole ia o na moali a ka maka o ka pahikaua maluna o ko lau mau helehelena.

            Iloko o ka manawa i loaa ae ai ke ola i ua keiki alii ala, o ka ninau mua loa i kona kamaaina no kahi i noho ai o ka mea huna iloko o ke kiaha waina, ua hahai mai la ua wahine la, aia ilua i ke aouli, a i na he makemake kou e ike aku, alaila, e wehe ae oe i kou komolima maka popoki a e haawi mai ia’u.

            Ia manawa i wehe ae ai ua keiki alii la i ke komo a haawi mai la i ua wahine la, lalau aku la ua wahine la a owili ae la i kekahi hainaka eleele a kau iho la iluna o kono poholima hema, a paipai iho la kona lima akau, a ia manawa no i wehe koke ae ai oia i ka hainaka, a ike aku la ke keiki alii ua lilo ua komo la ona he, ‘ohenana i like ka loihi me ka hailima, a haawi mai la ua wahine la i ka ohenana i ua keiki la, a i mai la,-

            “E nana pono oe i kela hoku hele e imoimo mai la maluna aku o ke aouli, a e ike auanei oe i ua aina la.”

            Ia manawa i lawe koke ae ai ua keiki alii i ka ohenana a nana aku la oia i kahi i kuhikuhi ia mai ai, a ike aku la oia i kekahi aina nani lua ole e pohai ia ana e na ae kaalelewa o ka lani, a iwaena konu ona e ku ana kekahi kulanakauhale i paa i ka pa pohaku gula a nona hoi na ipuka kamahao he umikumamalua, a e kiai ia ana e na kiai @e umikumamalua, a oloko aku o ua kulanakauhale la aohe ike aku o ke keikialii.

 

EONO-ELIMA.

 

Auhea wale oe e ka Vabine,

Kuu pua i ka hikima a ka la,

Loaa oe ia’u i ka la nui,

I ka hora umi o ke kuluaumoe,

Hoolono aku kaua o na manu,

I ke kani hone i ka pili o ke ao,

Ua ao kaua e kuu aloha,

Ua hiki ae nei ka Hoku Loa,

Loa ka imi’na i kuu aloha,

A loaa i ka luna a o Kilohana,

Olelo kauoha ka kuu aloha,

“Naue mai ae a hui kaua,

Loaa mai au i ka rumi hookipa,

I ka rumi kapu o Ehakamanao.”

Mea ole ke anu me ke koekoe,

I ka hue koni a kuu manao,

Elua maua me kuu aloha,

I kolu i ke kono a ka makemake,

Makemake no ae a e ike la,

I ka nani o ka lau Vabine,

Hiaai ka manao li’a ia nani,

E hooheno aku me Anoipua,

He pua oe na’u wale no-ea,

Aole na ka nui na ka lehulehu,

Lilo oe i ka holo a ke kaa pi’o,

Haalele ke aloha la i hopo nei,

Kiei iho au ma ka palekai,

Peahi na lima o Hualalai.

            Puana aku au o mai oe,

            Eono-elima, lawa kuu lei.

            Poni Moi.

 

            Ma ke kakahiaka o ka Poaono nei i paikau hookahakaha ae ai na koa a pau o ke aupuni manawa iloko o ko lakou mau aahu pi ha

 

            Aole i kanamai ka haiamu ia o ko makou keena e na makamaka me na nunu make onaona o na kakai mauna like ole, me na lau oliva pu mai no o ke aloha a lu kehau wale iho la no me na kulu kehau o ka lokomaikai. Nui kela.