Ka Lei Momi, Volume I, Number 12, 23 October 1893 — KE KULANA PILI DALA [ARTICLE]

KE KULANA PILI DALA

Mn 11 ft manawa a pnu a na wahuololo aihemu oka Pi Oi o niania ai me ka lialelu una no ka hoemi lilo o na hooponopono ana o keia mau la, ua lilo ia i iuea no makou c kahalia ai nio ko ku kuliao iho a kilohi aku no kahi a lakou e liiki ai ke hoonani ae ia lakou. Ua kaena ao ke poo nui iaia e paa uei ka waha oka "eko kalena" ua pau aku na bona aupuni ika liooliloia 2io ko kumu waiwai io ma kona alo. Makemake makou i ke Kuhinn Waiwai e hoike tuai i ua inoa o na poe i \ ooliloia aku ai o ua mau hona lu a me kekahi mau hoakaka e ae i pili i ka hooliloia ana o ua mau bonala. Mai liuna iho i koia mau mea, oiai he kuleuua ia no ka lahui.

l T a kahaha nae hoi makou i ka iko ana īho i kekahi itamu iloko o ka hoike hcbo(loiuu mau a ua kuhiua la imua o ka Aliaolelo Pi Gi, ina he mau hona i hooliloia, e hookomoia ana la tnca ma kalii o ua loaa, a ma ka aoao hoi o na lioolilo e okuku ae ai ua itamu hookahaha la, iilo no ka waiho aua aku iua luau houa la i hiki ai ke kuaiia mai. Ua 'maopopo loa, mamuli o keia ae la, ua hooliloia aku ua mau bnna la no ka huina 098 pa keneta, aole hoi no ka waiwai io maoli. Iloko o ke au mamua aku oko lakou nei &e, ua hooliloia ua hona no ke kumu waiwai io maoli, a i kahi wa, ua kau hou ilio he uku kaulele.

Ano iho la no i īke ai ua Jvuhina la i ke kupono o hoakaka iuai i ke ano o kahi a me na mea i hooliloia ai o ka huina nui o $347,134.32. O ka huioa koin, o na lilo laulalin, a oia ko pi'hu m iu iiot. fJa aleia aku <? ku oihunu kon ho $131,041.08, a o iu pahu ku kuiuu i lauluha oi 0 iu hiMlilo ilulu ana. Ua pau i u i uhu oluu o ka Ahaolelo I'i Mi lie Mulia palia ua lilo ku hapunui o koiu itumu i kalii kuuka, ke kakuuolelo o uu niau aha la, no kana lawelawe i ka liuna koikoi no hookahi mannwa i ka pule. Pokookoo no ! Ile $1 •1,9i0-1.32 i alapolio ia e na Xomisinu i Wasinotoiia. {Ja palanaiki »nai no ia ke mahelohele ia ae iwaena o elima mau komisina. . lna pnha lakoia i lu 1 ke dala. Ua loli ae la hoi ua kahoaka, aka no ke ake no no ko lakou pono ilio, pau nui ole ai a koe mailuilu ole iho. Aole lakou i hnnai ai iki, nolailu no i | liewa ole ai ka walia, a aloha ia mai la hoi. Aka j ftUa nui iho hoi koia, aohe no hoi a kaemai o ka lohe i ke ao, o ka make loa uo ka ia, make kanu loa ia a po-

populu, aoho e liiki ana ko oa hou ae.

Ke noi liou aku nei ko Aupuni no ona haawina liou o kanaiwa tausani okolu haneri dala. Oiai no hoi, eia no ia lakou ka hoomalu kaokoa ana ika Waihona, ho mea makehowa loa ko noi dala hou ana. E ahe 110 e hana aku o like me ka makumake, oiai, aole iio lie poe i lioomanaia o ka laliui, aka, he poe paknha a kipi lakou, mamuli hoi o ke kokua ana a kahi aupuni okoa aku. Lawe ae no a hoolilo, aoho moa nana ,e olole aku, aka, o hoea mai ana no ka la ona poe hooks? auhau e koi mai ai no keiu mau haawina, a malia o hoakakaia aku ame ke pani pu ia aku hoi i kahi oka "Wailiona i olohaka ae.

Eia nuo iloko no o keiu mt«u hoouui lik» pulena ole a ua poe uoi me ko kuloann 010, koo wale uo, un kaa ia lakou ka hoomalu ana oke Aupuui uaa ko lakou am» kameliai, ko lioopoliu nui hou ae nei no i ko ke Aupuni haiiw r e. Ma kahi hoi a lakou i kaona ae ai. no ka lioopakikoia ona lioolilo malalo o ka hooponopono ana a "ke Aupuni oi loa aku oka maikai a keia mau pae moku i ike ai," ke kuapnpanui hou ae nei 110 ka laaawe a nui hewahewa loa. Aka, ma ka lioike helu a ke Kuhina Waiwai i waiho ae ai-imwa o ka Ahaolelo Pi Gi ika Poaha i hala iho la, he $8,374.80 ka oi aku o ka keia Aupuni aie a ka la 19 aeoei mamua o ka haina aie o ke Aupuni Moi a ka la 17 o laiuian, 1803. Ma ka lioomaopopo iho, aole o keia ae la ka aie uiaio.no ka mea, ua liaaleleia aku kekahi mau iLamu aie e ae, e laa na loaa o na Aina Loialii, na elala i hoolilo kuloana ole ia, a pela aku. Iluko no nae o keia kulaua pili kupekepoko o ka lukou niau lawolawo aua, ua wini hou ao la no ka Loio Kuhina, ka lnoa kanawai, a nui ī haawina hou o no kona keena. () ko pookoi keia, oiai oia iloko o ku Kau Ahaolelo o 1802, i hoao e poke iho i na haawina dala no ka eihana ana o laweUwe nei. Nana na 01010 i j)akoii ae ina e lawelawe pono ia ia oihnnu o ke Aupuni (e ia pahu), e hiki no ko hoohanaia me na haawina <lala palanaiki iho. Ilealia keia a kakou e ike nei ? īloko ona la pekole- ana e lawelawe nei iua oihana la, ua nui howahewa aku na ilala i hooliloia mainua ae o na inea i hooliloia e na wahaololo o ka lahui iloko o ka Ahaololo ku' i ke kanawai, a uu halahu loa aku ua pookoi la mawaho o na palena kupouo.

A eia ht>« no,c —o hnomnnpopo iho kakou i kei». Ma<ka holke helu 110 ka hoi)ctlomu i pau i Okntobii U.. hc $3,410,022.74 ka hnina aie nui, a ma ka hoiko no ka pnlo i pnu o Okaiolia IS, ho $8,423.343.79, ho kou o $12,821,.05 iloko o k.; pulo liookahi wale no. Aka, ma kekahi holu okoa ae no a ua Kuhina Waiwai la he $3,37 !,80 ko lakou nie iloko oeiwa malama o ku lu.omaka ana iko Aupuui. l'ohoa hoi koia li».o 010 ? Malia o weliewoheia mai ka pnla oko makou mau maka, i hiki ai hoi la makou ke ike lea aku i keia uiau loina powehiwehi ku iko kamaliao. E. kalu ia mai makou no ka hiki oloiamakou ke hiliuai i kela mau huahelu. Nwi no paha raa hana pahaohao ia lakou nei, a i ka wa 'hea la o pau ai ia mau ano o lakou, koe wale no paha a e hoea aku i ke /ala polikua a Kano,'' ao ka alamihi nu> ka īa.

Kia malalo iho ka hoiko paliaoluio hopo loa u ko Kuhina Waiwai 110 ko kulana oka aio laliui: lanunri 17, Na bona L lioipkaa ole ia $ 2,400,200,00 Aio o ka lianeko lliinalmna Halo Leta i na poe hoahu »>75,4(31.1 :i JNa nola Waihona Aul>uai 57,00(5.00 Na nota a ka Luna ]jota Nni 140,000.00 Aie i ua loaa mau nmi k i waihona aie 125,812.1'4 $ U,398,473.37 Okatoba Na bona i hookaa ulu'.o $ 2,054,300.00 Aie o ka Banako llule Lola i na poe hoahu, $540,143.79; ho. lawe ao na dala maoU o waiho nei, $26,003.40 5L4,077.:i!> Nn uota Waihona Aupuni 40,0011.00 Na »ota a ka Luna Nui Leta Nui 1 «P.000.00 Aio i na loaa niau mai ka waihona ain 4,570.74 $ 3,401,«4f1.17 < >i i»ilia $ :',,374.50 lla unuhi inakou i keia maiun.'i ae i moa r akaka ioa ai i ka liihui ua ma«i huaholu pahaohao li», ana ka lahui j»d hoi i:« o koho inai no 1 iknu iUo. A.ohe oh' lo ana no inakou, ua akaka ae la no hoi ka nnkou ina ia. Aolr, aolo lon na iinikou ka halaaka. na lakou l'i <ii nu.