Ka Lei Momi, Volume I, Number 12, 23 October 1893 — KA PAIO HAHANA. Ka Huakai Moewaa a Kamahi Ike ole i ka Helu Po. [ARTICLE]

KA PAIO HAHANA.

Ka Huakai Moewaa a Kamahi Ike ole i ka Helu Po.

HOOD HAINA MOEMOE!

O ka palepaī.i uiulaīo iho nei, ain kekahi o na. palnpala ekoiu e pili ana i nu weliewuhe kuliu i ulele its ma 'i-elu paio,maw:iena o nn haumana o ke Kula Nui o Kaleponi a mii ko Eula Nui o £>elana Sui:afoda, malunaoke kuimihana e iiili an:i i kaihoohui ia tfawaii nei iko Anierika Huipuia, u-ua lawe no ua h:iunmna n Sanafoila i ka aoao kne. Ua hooloheia keia £:aio e kekc.hi mau lunnkanawai okolu, e liLo me ka makou i hoiUe mua aku ai nia ka pule i hala. O k*eia pwlapal i mna na Mt. liobatn L. Garuwela: iU Ma. liuna.i!oomalu: O ko'u hoa o ka aoae kue, eia ke liomai nei no ka ponjaikai nui e loa» ana i ka Pneaina Ilawaii mai ka hoohui aina mai. Me he mea la, o ke alanui ]jololei maoli no ka paio ana i keia oinau, oia lea iiooiaio.ana mai maemua i ka loaa ia Ameeiika Huipuia o ke kuleana e hoohui mai ai i kela mau mokupuni, £ mahope aku hooiaio ko lakou pennaikai mamuli o ka hoohui aina. Loa o na lina niahi o Jlawaii e like ka momona osc ke a\Y£«va o ka Nile; ina hoi oia mau mok-apuni ponoi he mau l»a gula o uu. ano waiwai makamae & pau, a o ka hoohui ama he īnea kue i ki> pono a ine ke kauiike, he mea maikai ia Amerika ke boole aku i V.a paku'i ann. mai i ka P&eaina Uawaii i • panalaau nona. 55 noonoo m«a kakou i ke kaulike o ka ninau. Eea ma knu iimii kalii i paa ai o mahele 0 ka leta a Peresi(lena Hunnona i ka Ahaolelo o Aineriira Uuipuia e hoike aku ana i kn nif;i hou malnna o ka ninau llnw. iii huipuia 010 ka Kuiiina Kiwini iiiau palapaLa malu. , I ka wa mua 0 keia palapala hoikn i hooiiniiia aku ai imua o ku. Ahaolelo, ua hauoli lou ia aha i ka hoohui aina. Uii ike kakou u lilo ana ia i puohiwi puaniiunu i hooleahuli koke ia aku imua o ke knikahi. Ehelu-lu-lu kukou mai na lcta malu ae a Mr. Kiwini i ke aupuni o Amtrika Huipuia, malia palia o loaa ia kakou maloko o laila na kuuiu nui nana i hoala mai keia loli ano e ana o ka manao. Ka Mua. Ho manaolana ko'u e hooiaio aku mai ka Mr. Kiwini paiupala helu 74 aku, mamua aku o ka hookahuli ia ana o keaupuni, o ua Kuhina la, i huipuia e na kupa Aiuerika nmlaila, ua hoala lakou he poai kipi e hooknhulii ka Paeaina ilawaii, a o hoohui mai

h»i i:i iu:iu piiemnlin nu' Anu>rika lluiimia nei. E ln'luhi'lu knkou mai koia U>t:\ iuhlu a«, :» c ike ln.i 110 kakou ilio, :i i ol<\ uolo p:iha hu h- m ki]»i raaolī i lawi'laweio. Mnhopii o ko Kuliiiiii Kiwini kamnilio hiiii 110 kc poho o nn Amerika nm ia man paomoku .mamuli o ka Jlila Kanawai a Mukiuilo a iuo kona auhaukaulole, ua olelo ac oia, "he harwi naauao a wiwo ole na Amerika Huipuia ku hoopakele ana mai 1 ua mau ona waiwai la mai ko lakou Poho nm ana, ma ka hnawi aua i ke AupuMi o Hawaii i aupuni nana e hoopau na hoolilo wai wai ole o kekahi hapanui o na loaa aupuni." Ua īuanao maoli o Mr. Kiwinī ma keia e liookahuli i he aupuni, a "e hoopaleele i na ona waiwai." A ua hooniau aku no hoi oia ma ka hoike ana i kona manao "wiwo ole a me kona mak'aala i ka hooikaika ana 110 ka hoohui aina.' Aia niamua iki aku o keia leta, uaolēloae oia., "no kekalii mau iehulehu o ko ake ana i lima kokna no ka Paeaina a no ka hoohoihoi ar,» i na kupa Amerika—he mea ; > JLM>le ia makou i keia inanawa ke hoole mai ko kokua ana aku ia lakou me ka ikaika. "He mea hiki ole ia kakou ke hoole i ke kokua una i na kupa Amerika iloko nei o ka Paeaina, he hoike a ia aku hoi ia i ka wa a na Ameriia e manao ai e hana i kekr.hi meii, ua makaukau oia e kokua ia lakou me kona "ikaika a pau." Heaha ia mea? e hoohanaiaai "me kai naauio a me ka wiwoole," oka hookahuli sinei i ke aupuni? Alaila, heaha? ka mea e hoohana iaai "me ka wiwo ole a me ka ikaika a pau no ka hoohui- aina." A ua halihali pu mai tio hoi o Mr. Kiwini he kau o ka manawa ma ka hoike ana L ka manao, "o ka hora gul«i ua kokoke mai mamua." K hoomanao ua kakania kuia leta aneano *s kun.ilinia la mamua aku o kona kokua ana i nn kupa Amerika nie kona "ikniku a pau." Maloko o koia lcta o Mv. Kiwini hoiko ae ai iniuao ko ao holookoa, oia ko alakai mawaona o ka poe kij i, a ma na oielomaopopo o hoike wip, 1 konn mnnao o liookahuli i ko Aupuui Hawaii a me ka hoopakelo ana 1 na ona waiwai. Aolo anei o hiki ia Amcrika Huipuia iloko o kona ano kupaa malunao kela uulp kumu nui mua o kali ka hoohui aku i keia uau mokupuni a niki i ka manawa ana e hoike laelae ai imua. o ke'ao aole oia i Jiana i ka mea a keia Kuliinai hana ai? E ao ana anei o Amerika Huipuia o lawe 1 ka hoohui aina ana mo ka Paeaina Hawaii e kakauia īloko o kona uioolelo, rua ke ano ua komo pu ma kipi ana ke Kuhina o Amerika Huipuia mu na kupa Auieriku? Ka Lua. 11 o kuo au i ka hoohni ana mai o ka Paeaina ILawaii

«nalalo «i ki> kn!:,na o ku nn i keia wa, ih) ka aolo ia mawaho ae o ka haawipio ana no na koa. .0 kw palapal-i no a'u i holuhelu mua iho nei lie; manawa pokole i hsija ae nei, ua hoouna ia mai Hawaii mai he knnalima la mamna aku o ka hookahuli aupuni. Maloko 0 laila, i koi mai ai o Mr. Kiwini no ka hana naauao a me ka wiwo ole," no ka hookahuli ana i ke Aupuni Moi a me ka hoopakele ana i ka poe ona waiwai. Ano, e heluhelu kakou ina palapala i hoouna ia e Mr. Kiwiui uaahope iho o ka la hookahuli aupurii. i ike kakou o ka mahele hea la o ka hana kana i lawelawe ai ma ka hookahuli ana 1 ke Aupuni Moi ame ka hoopakele ana ika poe waiwai. Ile mea oiaio apono ia, ina ke Aupuni o Amerika Huipuia ma o kona Kuiiina la a me na ieoa manuwa i komo pn ma kahooKahuli ana ika Moiwahine a kukulu aei Aupuni Kuikawa, alaila, aole he pono o Ainerika Huipuii o hoohui mai i kela mau mokupuni a hiki i ka manawa o ka mea ana i hani ai e hoopau ia ai. £ nana kakou ia lakou; ina ua komo pu a 1 ole aole paha kakou i hana i kekahi mea no ka hookahuli ana ike Aupuni Hawaii.

Ma ka la 14 o la'iiuari i hala, 1 kulike ai me ka Afr. Kiwini mau palapala, "o ke kulanakauhale (o Honoluiu) ua hoohikilele ia aemamuli oka lohe ia ana ae e kukala mai ana ka Moiwahine Liliuokaiani i kumukanawai hou, ahe ekoluo na knhina hou o ka Aha Kuhma i koho ia iho nei i haalele no ia kumu. Ma ka pane no ke kahea ake Komite Maluhia o ka Lehulehu ; ua malama ia he lialawai makaaiuana nui ma ka Ia 16." Ke ike nei kakou ma keiu, he elua la okoa mamua ae o ke kahea ana i na mea a pau no keia halawai makaainana, a i ka la nao o ka halawai ho hookahi tausani wale no me na haneri keu ekolu ka poe i liiki kino ae, mailoko ae o aneane e hookahi haneri tausam kanaka. lJa kapa o o JVIr. Kiwiui i keia moloko okana palapala, "he :»koakoa knmahao nna mai oka lehulehu." Ma ia la huokahi 110 he mannwa loihi loa mumua ae o ua halawai makaainana Ja, ua hoouna aku la ka Moiwahine ame kona mau kuhina i ke kuahaua malalo iho noi:

"Ua manao na Kuhina o ka Moiwahine e hoike nku i ko lakou makemake no ka maluhia a me !'a hoololio o na mea a pau e liko me ia e ike ia nei make ku.lanakauhalo nei mahone mai 0 ka Poaono i hala, a kekukalu akunei maka hoike ana, o ke kulana a ka Moiwahine i iawe ai e pili ana i ko kukala liou aua mai i kumukanawai hou o like me «re koi a mo ka makemako o kona laluii. Ko hoike ia stku noi uia kuia e ku no ia lehi, ao na hoololi i nmnaoia il'oko o na kana-

wai "kuimi o ka aina e liooponopono \v!\l«' ia no ja c like m(i iis\ mea i hoikeia maloko o ke Kumukanawai. Ua makemake 110 hoi na Kuhina o ka Moiwahine i na makaainana apau e apono lokahi i keia manao o fea Moiwahine, me !v uhane hookahi e ]ike toe ia i} ■ -sia." 0 keia olek i ahana aole wale i kakauinoa ia e ka. Moiwahine, akn, e na kuhina pu kekahi o ka "wahine, ka poe hoi a Mr. Kiwini e hahai īaai 'nei ia kaku'u he poe "nana ole i ka j>ono o ka poe Amerika." Ua hoopukaia aku keia ol«?Io kuahaua i Jco kakahiaka a lu it ma kela a me keia wahi o ke kulanakauhale, aka nae, imua ponoi no oia ua hoouna aku la o Mr. Kiwini i keia leta malalo nei ia Kapena V. r ilise: "Me ke* Mahalo: Mamuli o ka ikeiao keia mau hppena hoopihoihoi ma Honoluīu nei, e awili pu ana me ka lawa pono p!e o ka ikaika hoomalu ona koa maoli, ke kaaoh'a aku nei au ia r>e e hoolele mai i na marina a aae na koa mai ka mokukaua mai maluloo kan kauoha no ka malama ana ike Keena Oihana o ka Elele Aupunlo Amenka Huipuia a me ke Kai/kola Amerika, a nae ka hoooialu v»na ika lanakila oke ola o na Amenka a me ko lakou man wai." [U hoomauia aku ana,~]

He mau heihei waape ana na lealea a na luina o ka raoV* lt kaua Amerika Piladelepia, ke hoea aku iko lakou la lioomaikai.'i Novemaba 30.

Ua aneaue e pau loa i ka h&i& ia he alanui kaa a hiki iuka o ko Lua-o-Pele, Hawaii. He kookahi uo noe kaa e hiki i ka wa hookahi. E aho ia mamua ae o ka luluia e na lio a eha ko kino.

M nu maknmaka, mai poijna iho, lie liapalua «laln wale no «. pnu keia mau malama ekolu o keia iuakahiki no Ka Lei Moiai nfii. R alu mai no me na hapalua pu mai. Ma Piiannin, līamakuo, Hawaii, i ka la 14 ibo lu 110, i kuu mai ai ka luhi a liaalelo mai la, i keia ola ano, o Ilnrriet Luuk'ia kawahine a. Mr. Charles Williams, iloko o ke 35 o kona mau makahiki. Ua haolele mui oia"i ke kano a me na keiki elwa e w aku uona, a pela pu no hoi c?o leonn pokii, Keola Aylott, wahine a William Aylett, o Honoliilu nei, amo ka ohannno a oau. Alolui no īa maknahine llawaii ō kahole kohana ana aku 10.