Ka Lei Momi, Volume I, Number 13, 30 October 1893 — Page 1

Page PDF (387.54 KB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Samuel M. Kamakau

KA LEI MOMI

E MAU KOU OLINA ANA.

BUKE 1          HONOLULU, OAHU, POAKAHI, OKATOBA 30, 1893.            HELU 13

 

MAI POINA OE IA'U.

O oe no ka'u i haupu ae nei,

E ka opua hiki ahiahi,

A hiki mai la no hoi oe,

Maha ae la nei puuwai.

            Hui

            Mai poina oe ia'u,

            E ka'u mea la e lia nei,

            E hoomaumau i ka ikena,

            I mau ae ke koii a loko.

O haoha wale hoi,

Ko aloha i o'u nei,

Me oe pu aku no ia upu,

I lei mau no na kau a kau.

            FATIMA.

 

AINA MAMAO.

Na Lono Hope Loa mai nei no na Wahi Lehulehu o ke Ao nei.

 

(Ma ka Mokuahi Mariposa mai, Oct. 27.)

 

Ka Heihei Mokupea.

 

            O kela heihei mai nei i kamailio nui ia mawaena o na mokupea Vizilant (Mikiala), o Amerika Huipuia, a me Valkyrie (Valakiri he koa wahine nunui), mahope o na heihei ana no na la lehulehu no ka mea oi e lilo ai o ke Kiaha Amerika, ua kaa ka eo i ka moku Amerika ma ka oi ana no ekolu manawa mai loko mai o elima.  Ma ka la I3 iho nei i akaku ai ka eo a ana iho la no o Amerika i ua kiaha la i lilo mai ai ia lakou mai Enelani mai he kanaha a keu na makahiki i hala ae.  He 2 minute a 13 sekona ka oi ma ka pahu eo.

            Iloko o na hoohana lehulehu ana mawaena o keia mau aina mai ka wa mai i lilo ai o kela kiaha ma ka huli komohana o ka Moana Atelanika, aole loa i loaa iki ia Enelani he moku e hiki ai ke kaili aku i ka makana i kailiia mai ia lakou aku.  Ua hoike ae o Haku Duneravene, ka ona o ka Valakiri, aole o keia eo ana iho la ka hoike oiaio no na moku a elua, oiai nae ua halawai mau kona moku me na kuia, a ma ka heihei hope loa ua puhiia kekahi o ka pea o kona moku a weluwelu, mamua o ia wa, he ulia hoi i kakaikahi ka ikeia ma Enelani.  Ua aa ae no ua Pelekane la e heihei hou, ina no me kona hoa aloalo ehukai a mau moku e ae paha.

 

He Pi Gi ana ko Berezila.

            Na lono hopo loa ua ki poka mau ia o Rio de Ianeiro mai kakahiaka a po o ka la 18 nei.  Aohe mau palapu i loaa i ke aumokukaua kipi.  Nui na kanaka e holo la ma ka aoao o na kipi malalo o ke alakai ana a Adimarala Nelo.  E kukulu aku ana ka aoao kipi i aupuni kuikawa ma Detero.

 

Make o Ilamuku Makemahone.

            Ua kuu ka luhi o Ilamuku Makemahone ma ka la 17 nei.  E haawiia ana iaia he hoolewa hiwahiwa malalo o na hooponopono ana a ke aupuni.  Ua hanauia oia ma Sule, Iulai 13 1808.  He mamo oia mai kekahi ohana Ailiki mai, i haalele aku ia Enelani mahope iho o ka pau ana aku o ka lakou paio ana ma ka aoao o kekahi o ko Enelani Moi o na au i hala kahiko.  Ua kaulana oia me kona ano he koa, he kalaiaina a he aloha aina oiaio.  Oia aku ka Peresidena o ka Repubalika o Farani iloko o 1873, mahope aku o Thiers "Tiere," a waiho aku ia oihana iloko o 1879.

 

            Na Aumokukaua Rusia ma Farani.

            Ua kukai ae na kipa ike ana mawaena o Adimarala Avelana o na aumokukaua Rukini a me Ilamuku Kanarobeta ma ka la 19 nei.  Ma ka pane ana aku i ka hookipa ohaoha a ke aliimoku Rukini, ua olelo ae ka Ilamuku ua hiki ole i na aliikoa Farani ke uumi iho i ko lakou mahalo eehia no ka wiwo ole o na Rukini ma kela kaua o Karaimea.

            Ua hookipa hiwahiwa ia na Rukini, a ua inuia na hoomaikai ana no Farani a me Rusia iloko o ka hauoli nui launa ole mai.  He ahaaina kai haawiia e ka Peresidena ia ahiahi, a ua hele ka hale a pihakui me na poe piha ohohia.

            Ke manao la ko Toul@na poe e kapa aku i ka inoa o ka Adimarala Rukini i kekahi wahi hoolulu o ia wahi.  A ua hoomaoeia ae no hoi e kapaia kekahi mokukaua hao hou o Farani e hoolanaia ana i ka la 27 ae me kekahi inoa Rukini.

            He hopena no ko keia mau hookipa a hoohiwahiwa ana ia Rusia, me ka manao paha o Farani e hoonauluulu aku ia Enelani, a i ole ia, ia Geremania Auseturia a me Italia.  Mai ka hoea ana aku o na Rukini ua paiakuli a oehuehu mau o Parisa.  Lehulehu na poe i hoehaia no ka ae ole e wehe i ko lakou mau papale i na malihini Rukini, a o kekahi poe hoi ua pau i ka hopuhopuia no ka uwa leo nui ae "Ilalo me Rusia"

 

Hookahi no Hawaii.

 

            Ua pihakui ae ke kahua o ka Hoikeike Nui ma Kikako me na opio hele kula i ka la 19 nei, a ua hoomahuahua loa ia ae me na haumana mai na kulanakauhale kokoke mai a me na kae lehulehu i piha me kamalii hali nupepa a balaki kamaa.  Ia awakea ua hookaniia ka Bele Lanakila hou ma ke ano hoomanao no ka haawi pio ana mai o Haku Cornwallis, me ka haawi ana hoi i ka hoailona kahiko o 51 ke ana o ka bele, he hookahi no kela a me keia Mokuaina a me Okanaaina, a he hookahi ma ke ano heahea aloha i ko Hawaii Paeaina.

 

Manawa Holo Moana.

 

            E like me ka mea i hoikeia ma kekahi wahi okoa o ko makou helu o ka pule i hala, no ka manawa holo o ka mokuahi Lucania o ka Hui Kunada, eia hou no keia manawa holo loa ona o 5 la 10½ hora mai Nu Ioka aku a ka aekai o Irelani, hora 1:30 a.m. manawa Pelekane ma ka la 19 nei.  Mamuli o keia ae la, ua haule kona manawa holo loa i kona holo elua ana i ke komohana o 5 la, 13 hora a me 25 minute

 

Geremania a me Auseturia.

 

            Ua ae o Emepera Wiliama i ka waiho aku o kona Kuhina Kaua i ka oihana, mamuli hoi o kekahi like ole o na manao e pili ana i na hoololi ana ae i na hana hookahakaha o na pualikoa lio, mahope koke iho hoi o ka ike ana i ko Auseturia hookahakaha koke ana mai nei no.

            Aole ko Auseturia Emepera i ae i ka haalele aku o ka Peresidena o ka Hale Ahaolelo Makaainana.  O na kumu no ka bila haawi pono kaokoa i kekahi poe  Ua olelo aku ka Emepera e hookuuia ka Hale ke haule ua bila la.

 

Na Hunahuna Laulaha.

 

            Ua olelo ae ka Meia o Burukelina aole oia e ae ana i ka hakaka mawaena o Kimo Kobeta a me Kale Mikila e hookoia ma Mokupuni Kone

            Ua wawa waleia ae ma ke kahua aumokukaua o Mea Ailana ua inoino kekahi o na pukuniahi ewalu iniha oluna o ka mokukaua Bosetona, a e kapaeia aku ana ia mea ino.

            Me he la e kueia mai ana e Bolivia o Charles H. J. Taylor, ko Amerika Huipuia Kuhina ilaila, no ka mea, he paele oia.

            He lono kai hoolahaia ae ua hoohui ae nei o Serevia, Helene a me Montenegero, aia lakou a pau malalo o na hookikina ana a Rusia, e kue aku lakou ia Bulegaria hookahi.  Ua manao ia keia he lanakila no Rusia, a he pale maopopo aku hoi ia Geremania ma me Auseturia laua o Italia.

            Ua pau mai nei i ke ahi ka hale hana pulupulu Pake nui ma Sanahai, i onaia Li Hune Kana, a he $500,000 ke poho i panihakahaka ole ia.

            He mau palapala i loaa ae iwaena o na poai pili oihana ma Berelina mai Apia aku i Samoa, e olelo ana ua hoopioia na hoeueu hoohaunaele ano koke mai nei na Jutilia e na aumokukaua Geremania i huiia me na aumokukaua Beritania.  Aohe ola i poino ma ia hana ana a ua hoi hou mai ka maluhia maluna o ka aina mai o a o

            He kanawai kai hooholoia mai nei e ka Ahaolelo o Bolivia e hoopau loa ana i ka noho kauwa kuapaa ana,  No kahi wa loihi aenei i hala i noho lanakila ai na kauwa, a he loina wale iho no kela no ka hooko pono ia aku o ia ano noho lanakila ana ma neia mua aku.

 

            I ka po Poakolu i hala, ua paikau hookahakaha ae na koa Pi Gi, a ua kai hele nui ae ma na alanui.

            O Mele (w), ua hoopaiia imua o ka aha apana i ka Poakolu i hala, no ke kuai waiona me ka laikini ole, he $150 me na koina.

            Aohe mau kahoaka no ka ae ia mai o ka aa heihei ou a ka Hui waapaa Healani.  Ua hala aku nei ko lakou kapena i Hawaii.

            He wahi waapa mahu o 24 kapuai ka loa ke hoea mai ana mai Kapalakiko no Mr. C. Gay e Makaweli, Kauai, i mea holoholo nona mawaena o Kauai a me Niihau.  Ua hiki ke holo no ewalu mile moana i ka hora, a ua hoolakoia me elua kukui uwila, i mea lawaia.  O keia ana ka waapa mua loa ma ia mokupuni.