Ka Lei Momi, Volume I, Number 13, 30 October 1893 — Page 3

Page PDF (403.31 KB)

This text was transcribed by:  Linda Kaholo
This work is dedicated to:  Awaiaulu

HONOLULU,  OAHU,  POAKAHI,   OKATOBA  31, 1893

 

KA HUAKAI MAKAIKAI A

 

Kauka Talainage

--I KA—

  AINA HOANAO.

__________                                      

 

   He ikaika ko au o ka wai o ka muliwai e kahe ana i kemohana hema, a malalo o ka malumalu o na laau wilou, ua hooluolu iki iho la ka huakai hele wawae a Kauka Talamega malaila, a hoohala hoi i kahi mau minute ma ka auau ana, a hui pu ae lakou ma ke mele olioli ana me ka hauoli.

    Mahope iho o ka pau ana o ko lakou auau ana, na akoakoa ae lu lakou a pau ma ko lakou wahi papaaina, a ke hele loa ae la ka la i ke awakea.

   He mau minute pokole mahope iho o ko lakou hoomaha iki ana, ua hookuu ae la o Kauka Talamega ia lakou a pau e hele holoholo aku ma kela a me keia wahi.

   Hala aku la ka hapanui o lakou i ka nahele me ka hoike pu ia aku o ka manawa a lakou e akoakoa hou ai malaila, a koe wale iho la noua kauka nei me kona hoaaloha pilipaa loa iaia i  na wa a pau.

   Ma kapa o la muliwai, ua maue malie aku la laua me ke kamakamailio aua no na mea a pau e maalo nei imua o laua, a pele laua ia naue malie ai a hiki wale no i ko lana h@ea ana aku i kahi i ano oolowi loa akua ai o ka muliwai, a ma kekahi pali pohaku i paapu i na nahele @oi e ulu nenee ana, i puapuai mai ai na mana wai o ka Ulai, a aia na anetelope ke hoholo ae la ma na kae pali, a maluna o kekahi papa pohaku laumania o ua pa li pohaku la, e kau ana he mau huapalapa o ka olelo Tatare, (Tatars) a me kekahi mau kii o na holohokona a ino na manu, a ku iho la ua kauka nei o pahaohao ana e like no me kona ano mau.  Ma kena ano noeau no nae, @a ike aku la no oia i ke ano o na mea i kakauia, oia hoi,. “Ka Heiau o ka La” a o kekahi hoi, “Aohe o lakou manawa e lanakila ai.”

   Heaha la hoi ke auo keia wahi?  I pane ae ai ua kauka bei i kona kokoolua.

   “Ae, e ka hoaaloha maikai, o keia ke kahua hoomoana o kela Generala kaulana o Roma i kapaia o Gallus, ka mea iholo ma ke Kai Ula i ka B.  C. 23-me na koa ona a punia ai e ka ine ma ke lai, a i kona hoi ana mai, ua hoomoana iho la oia maanei me ka nui o ka pilikia i ka ai, a iloko o ka la hookahi, e pau ana he 20 a oi o na koa i ka pololi, a i ka piha ana o na mahina elua, ua koe wale iho la no he 17 o lakou mailoko mai o 750, a mahopw wale iho, ua auhee aku la lakou a pau me ka waihoihoi na kino make he 733 ma keia wa nahele kanaka ole.”

   “ O Gallus!  O ke kanaka e kui ana e alualu i ke kaulana ma ka ikaika i ka hakaka, aia mau oia iloko o ka moanawai koko kahi i lana hele ai me ka ike ole i kahi ana e pae aku ai, a i ka aleale ana ue, ua poholo koke iho la no oia me ka hakalia ole.

   “Nol@’a o na moolelo a pau o ia ano , i kahakahaia hoi ma ke ao nei, he pulupulu abi ia e moa ai ka mea nana i hana ia mau mea inoi mua i ke alo o ke Akua Kiekie Loa ma ka la hookolokolo hope loa.

   A eia hou hoi, aole au he kanaka huki moolelo kaao , e lawe ai la hoi wau i ka ekueka o keia mau mea a hoolawa ae no ka’u mau mea a pau i hoolala ai ma keia huakai heke inea, a o ka’u wale no, o ka hooiaio i ka Baibala, a ke ohaeha nui nei ko’u naau no keia mau mea a pau a’u e lohe nei mai ia oe mai.”

   U ka pau ana o na olelo hoakaka a ua kauka nei, ua haalele iho la laua ia wahi a hele aku la laua ma kekahi wahi okoa aku o ua pali pohaku la, ma ka aoao e huli hou anaihopw ma ka aoao malalo o ka muliwai, a na pane mai la o Wedena imua o kona hoaaloha me ka i ana;

   “Pehea ana la kaua i keia wa, e huli hoi paha kaua no ko kaua wahi moko kaua mau hoahele i au pu mai ai i kela loa, malia paha, ua hoi ae nei lakou a ke kali nai nei paha lakou a ke kali mai nei paha lakou la ia kaua oko kaua hou aku.”

   Aolo lou he wahi puai loo hou ae o ua kauka nei, aka ua ku malie loa iho la oia mo ka pane leo ole ae, a nana iho la kona mau maka ilalo me ka luli iki ana ae o kona poo a ea ae la kona poo iluna a pane mai la me ka i ana ae.

   “Aina paha kana e hoi aku i keia manawa, a oluolu iki ae hoi ka la, alaila hoi aku kaua, e aho paha e hoohele hou aku kaua ma keia wahi aku a kaa iki aku hoi ma o, alaila, hoi ae kaua ma kekahi aoao o ka muliwai ike ia aku hoi ia wahi.”

   Ua ae mai la kona hoa me ka oluolu, a uhaelo like aku la laua, a a’e aku la laua ma kela aoaoa o ke kahawai me ka maalahi.

   Aole i loihi aku ko laua hele ana, ua ike koke aku la no o Kauka Talamega i ka punoh@ ana mai o ka uwahi ma kahi he okolu mile ka mamao mai a laua aku, ma ko laua aoao hema hoi, a na ia ike ana o ua kauka la i keia punohu uwahi, ua hookuemi ia mai la oia me ka nana pono ana aku i kahi o ke ahi e a mai ana, a ua ku like ihe la laua a elua.

   “He poe kaahele no paha kela o kela wahi e a mai la ke ahi, a i ole paha he poe kamaaina no paha no ia wahi.”  Wahi a ua kauka la i pane ai.

   “Pela io paha, aka aole kaua e pono ke lalau loa aki ilaila, o poeleele auanei kaua a huhewa ke hoi mai.  Ina paha he la okoa aku, alaila paha hiki ke hele aku ilaila.”  Wahi a Wedena e hookaua nei iaia.

   No ke mea no hoi, ua ike e aku la no o Wedena i ko ano koi ae no o kona hoaaloha e uhaele loa aku no laua ilaila, nolaila ua keakea o aku la nae keia.

   Nolaila, ua hoi loa aki la no laua me ke kamakamailio ana, a i ka aneane ana ae i na hora o ka liula, na kokoke aku la laua i kahi hoomoana o lakou, a ua pau mua ka hapauui o lakou i ka hoi mua i ke kahua hoomoana o lakou, a e kau mai ana no maka o ka laua uei hoi aku, a e aa mai ana no ke ahi hoemoa o ka lakou mau mea ai, a ua hooa aku la laua ma kahi e ike pono ia aku ai o na mea a pau, aia hoi, ua lohe aku la laua i  pihe kanikau mai kauhale mai.

 

He Kahaha Ko’u

__________

Mr. unahaooponopono:

   Ua ike iho au ma ke Kuokoa puka la o ka Poakolu Oct 18, i ka ninau a Kaakopua, e pili ana i, ka rula o ka oihana pai palapala a me kekahi mau ninau hawawa e ae.  Ua komo mai iloko o’u ke kahaha, a oia ka’u i ake ai e ike owai la ua mea la i kapaia ma kela inoa?  He kanaka anei oia i ike i na wahi poopoo o ka oihana palapala, a i @@@@ kanaka wale no paha oia @@@@ he hane wale aku no maloko o na keena nupepa ma ke ano pulumi hale a holoi ipukaha paha?  Ino he ake ko kela mea i huna i kona inoa pololei e pane ia ka haina i kana mau ninau, he mea pono iaia ke hoike i kona inoa oiaio, alila hoi paha maopopo i ka lehulehu kona ano a me kona aahu e komo ana, aka, i na aole e hiki iaia ke hoike i kona inoa ponoi, he mea makehewa loa ka pane ana aku i kana mau ninau uo ka mea, ua ike ia kona hawawa ma kela mau ninau.  @@ hiki ia’u ke koho aku, o ua mea la he kanaka oia i noho hana maloko o kekahi keena iloko o kekahi mau makahiki loihi aenei i hala, a i keia wa ke piikoi aku nei imua o keia poe i wahi hana hana ma ke ano hoopilimeaai.  He ae loa au e Mr. Lunahooponopono e kakele me ua makamaka la maluna o kela mau ninau ana i hoike ae ai imua o ke akea ma ua nupepa la, ina hoi oia i hoike pololei ae i kona inoa.  A mamuli no hoi o ko’u ike a me ke kamaaina i keia oihana paipalapala, ua hiki ia’u ke olelo ae, aole he rula nana i papa mai ka hoohui ia ana o na “vv” elua a lilo i “W.”  Aole no mea nana i papa mai ke kau ae ka lunahooponopono a me kona mau paalalo i maka aniani no lakou, aia no i ko lakou manao ana.  He ano hoohenehene paha ke ano o kela mau olelo au e ka makamaka, a malaila i ike ia ai kou ano hawawa a hupo maoli no.  E manao ana paha oe, e loaa mau ana ka maikai o ke pa’i ia ana o ka nupepa i na wa apau aole o ka ino pu kekahi.  Maanei’i maopopo ai kona ano lili a me ka inaina, a ua hiki ke koho ia aku, ua noho oe ma kekahi keena nupepa mamua aku nei, oiai he huaolelo paanaau loa kela i na keiki paipalapala a pau loa, a ua like ia mau huaolelo imua o lakou me he waiu la a me ka meli.  Nolaila e ka makamaka, e hoike i kou inoa pololei i ike mai ai na kini makamaka o kaua ia oe a ine kau ninau.  Aia hoike pololwi oe i kou inoa, alaila ike oe i ko’u inei ponoi.  Ua lawa paha kaua.

Kou oiaio,

                     PONI MO@.

   Honolulu, Oct. 20, 1893.