Ka Lei Momi, Volume I, Number 16, 20 November 1893 — Page 1

Page PDF (388.50 KB)

This text was transcribed by:  Patty Mancini
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Lei Momi.

 

KA LEI MOMI

 

E MAU KOU OLINO ANA.

 

BUKE I          HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 20, 1893.         HELU 16

 

AINA MAMAO.

 

E OLA HOU ANA KE AUPUNI MOI O HAWAII.

 

Na Lono Hope Loa Mai nei no na Wahi Lehulehu o ka Ao nei.

 

            Ua hoea mai ka mokumahu "Alameda," mai ua Panalaau Beritania mai, i ka wehenakaiao o kakahiaka nui poniponi o ka Poaha aho la, a ma ona i loaa mai ai na lono hope o na aina o a ka la 4 o Novemaba nei. Eia iho malalo na mea ano nui:

 

Ke Aupuni Moi o Hawaii

 

            He palapala mai Wasinetona ae o Novemaba 2 ka i olelo ae: Eia o Peresidena Kalivilana ke hoomakaukau nei i palapala i ka Ahaolelo e kokua ana i ka hoihoi hou ia ae o ke Aupuni Moi ma Hawaii.

 

Me he Imihala La.

 

            Ke kuhikuhiia la o Peresidena Kalivilana no ka hoolilo ana aku ka i ke kulana oihana Kakauolelo i ko Amerika Huipuia oihana Elele Kuhina ma Ladana no $50,000 i kekahi hoaloha pili kalaiaina o ke Aupuni.

 

Mihi ia Berazila.

 

            Ua mihi aku ke Aupuni o Amerika Huipuia i ke Aupuni o Berazila no ka Adimerala Stanton mea i hana ai ma ka haawi ana i na ki pu aloha i ka hae o Adimerala Melo, ke alakai o na kipi.

 

Pepehiia ka Meia o Kikako.

 

            Ma ka la 29 o Okaloha i hala i ki pu ia ai o Meia Harisona o Kikako, oiai oia maloko o ke keena aina o kona hale, a meka. Ua manaoia na kekahi kanaka pupule i hana keia karaima.

 

Kiaiia ka Hale Keokeo.

 

            Mamuli o ke ano laulaha o na manao hehena laweola, a me ka make ana o ka Meai o Kikako, ke kiaiia la o Peresidena Kalivilana e na makai kiu, a ua hoomauahuaia ae na kiai ma ka Hale Keokeo.

 

Auseteralia a me Kanada.

 

            Ua olelo ae ka nupepa Manawa e Ladana o ka hoolimalima ana aku i ka mokumahu Arawa e holo ma kahi o ka Miowera, he keehina ano nui a koikoi ia, a he mea no hoi paha e hoomahuahua aku ai i na kukai kalepa ana o na io a me na mea pili ho'oholo ia a pau mawaena o na panalaau.

            Ua makemake na Kuhina Nui o Wale Hema Hou a me Vitoria e malama i aha kukakuka e pili ana no ka hoomoe ana i uweaolelo moana ma ka Pakipika. A ua olelo ae no hoi ko Wale Hema Hou Kuhina Nui ua hiki no ia aha kukakuka ke lawe ae a noonoo no ka mea e pili ana i kekahi huikahi kalepa panailike me Kanada.

 

Hooholia ka Bila Sileva.

 

            Ua olelo ae he palapala mai Wasinetona o Oketoba 28 ua lehulehu na hoololi i ka Bila Hoopau i ke Kanawai Kuai Sileva i hooleia. A ma ia hope mai, ia la hookahi no nae, ua lonoia ae ua apouoia ka bila a Senatoa Vuahi, ma o ka oi o 49, e hoopau loa ana i ke Kanawai Sileva a Senatoa Seremana. Ma ka la 31 mai nae, ua hooholo loa ia kela Bila Hoopau Kanawai Sileva e ka Aha Senate ma o ka koho ana a 43 kue ia 32.

 

Ke Kaua Kipi ma Berazila.

 

            Eia iho na lono mai Rio de Janeiro ae o ka la 1 a me 2 nei:

            Ua peuia aku e ka ihu o ka mokukaua kipi Repubalika kekahi mokumahu lawe kanaka a me na ukana o ke Aupuni, oiai o holo ana no Sanatosa. He 500 mai loko aku o 1,100 poe o luna i pau nui aku i ke piholo. Na ka moku Aupuni ke ki mua i ka moku kipi, a he 40 o na luina i pau i ka make.

            Eia ke Aupuni o Berazila ke hoomakaukau la i aumokukaua ikaika ma ke awa o Ne Ioka. He mau mokumahu Amerika ka ia Aupuni i kuai ae ai a e hooliioia aku ana i mau mikukaua, a ua kuai ae no hoi i na lako ai no $3,000,000. Ua manaoia e loaa aku ana o Adimerala Melo iloko o ke awa o Rio.

            He baluna ke kakali la ma Sana Katerina no ka hoohaule ana iho i na mea hoopahu maluna o na mokukaua kipi.

            Elua hoaoia ana mai nei e lawe i ke ola o Adimerala Melo aole nae i ko ia mau hoao ana. A ua Ionoia ae no hoi ma Rio ua kukala ae ua Adimerala la ia Kapena Lorena, ke kapena o kekahi mokukaua kipi, i Peresidena Kuikawa no ke Aupuni Repubalika.

 

Ke Kaua ma Aferika Hema.

 

            Ua lawe ano nui ia na lono malalo iho mai na lono uweaolelo mai o Kapetona, Aferika Hema, o Okatoba 27 a 29 i hala.

            Ua hoolaha ae na nupepa o Kapetona he 500 poe ili keokeo i lako pono me na mea kaua, aia ke kokua nui la i na kanaka Matabele. O ke kumu okeia hui ana aku o keia poe ilikea, wahi a ka oleloia, mamuli o na mea i oleloia e ka Moi Lobenegula e loaa no na kahua aina i na poe a pau e kokua aku ana. A na manaoia ua oi aku ka ikaika o na Matabele mamua ae o na mea i upu wale ia.

            Elua mau elele o Moi Lobenegula i kiia a make e na koa kiai Pelekane, mamuli o ke kuhihewaia he mau kiu. A ua manaoia e lilo ana ia lono i mea inoino ia ma Enelani. A ua lonoia ae no hoi, Novemaba 1, aia ka Moi ke holo mahuka la ma ka akau.

            Ua haalele aku he pualikoa Beritania o 300 kanaka ia Mafekini no Teti, a ma ka la 2 o Novemaba i malamaia ai he kaua hahana me na Matabele a ua pau nui i ka hoauheeia a kauliilii aku la. O ko lakou lukuia ana, ua like me ke oki mauu ana mamuli o ka pinapinai mau o na ki poka ana, aka, aole no i hopo nui iho ua poe paele la. ua lele nui hou mai no i ka Poaono iho, Okatoba 28, a mahope o ke kaua hahana hou ana, ua ano kuemi hope aku na Matabele, a ua weliweli no hoi ka luku ana a na pu a na Pelekane me ka amaamau o ka lele ana o na poka.

            Ua kuemi hope na paele a ma kekahi wahi i kapaia e Bulaweio, aka, me ka loaa ole o ka manawa no lakou e houluulu nui ai, ua lele kue nui ia aku a lawe pio ia mai la kahi o ka Moi. Aole no i nui loa ka poino o na ilikea, aka, he 3,000 poe Matabele i muu mokaki ma ke kahua kaua.

            Lehulehu na kauhale i pau i ke puhiia i ke ahi, a aohe mau mea i hanaia mahope o na hooili kaua ana o ka Poalima a me ka Poaono, a ma ka la 31 ua hoao hope loa mai la na paele, he 5,600 ka nui, e lawe pio aku i kahi o na ilikea i hoomoana nui ai. Ua kipaku nui ia aku na ilikea i hoomoana nui ai. Ua kipaku nui ia aku na ilikea i hope a hiki i ka manawa o na paele i loaa pono aku ai i na hoolelo poka makawalu ana a na pu a na ilikea. Aole e hiki i na paele ke pale aku i ka hahana o na hoolele poka ana, a ua auhee nui kekahi mahele o na paele iloko o ka ululaau me ka waiho iho he 500 o lakou i make a i eha. Iwaena o na ilikea he hookahi no mea i make a he ehiku i eha.

 

Na Hunahuna Laulaha

 

            Ke holo a kipa like la na aumokukaua Farani a me Rukini i na awa o Sepania.

            Aole i makemake iki na nupepa o Inia i ka hookohuia ana o ka Ela o Elegini i Kiaaina no Inia.

            Ua make o Haku Viviana ka Elele Beritania ma Roma. ma ka la 21 o Okatoba, i ke 5@ o na makahiki.

            E hoomaka aku ana o Beritania Nui e kapili i ekolu mau mokukaua hou a aolhe mau moku e ae ma ke ao nei e hoohalike aku ai.

            Ua hoikeia ae ua olelo ka o Peresidena Peisoto o Berazila ua hooia aku o Amerika Huipuia e kaupale aku i ka hoihoi hou ia ae o ke Aupuni Moi malaila.

            Ma ka la 31 o Okatoba nei i pau ai ka hoikeike nui o Kikako Iloko o na malama eono o ka hemo ana, ua oi aku mamua o iwakalua miliona kanaka i hele makaikai aku.

            Ua hoike manao ae ka Emepera o Auseturia aohe onene kuloko ana a hoonuiia ae paha o na lilo e hiki ke hoololi ae i koua kakoo ana i ke Kuikahi Pakolu.

            Ua hoahewa ae ka Papa Adimerala Pelekaue ia Kapena Charles Johnstone o ka mokukaua Camperdown no kona lohi loa ma ka hooko ana i na kauoha a hookui ai me ka mokukana Vitoria.

            Ke hooikaika la kekahi poi o Parisa e loaa ka huikalaia no ke Kouna o Parisa, ke Duke e Oleana a me Vitoa Bonepate, na alii Farani i pau nui i ke kipakuia, i mea hoomanao hoi no ke kipa ana aku o na uamokukaua Rukini i Farani.

 

 

            Eia no na poe haole kiu ina ka Luakini ina ke alo iho o Wasinetona Hale kahi i hakilo ai ia loko o ka pa o ke Aliiaimoku, a ua ikeia ka puka nui mai o ua poe la i na wanaao i hala iho la. Ka hana no hoi a na ino lapuwale a me na puuwai eleele. Aina aku no hoi ia poe kiu i ikeia ma ka pa aku ma ke kihi Waikiki mai ka pa aku e Kauka Makipine. He keu keia a ke au hilahila ole.