Ka Lei Momi, Volume I, Number 16, 20 November 1893 — Page 3

Page PDF (427.79 KB)

This text was transcribed by:  Melissa Eskaran
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Lei Momi.

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 20, 1893

 

Ke Aloha iloko o ka Wa Popilikia.

[Hoomauia mai.]

            He mau la i hala ae e ka moku i ka moana, a ma kekahi po, oiai ka moku e holo ana ma ka umi mile i k ahora, aia hoi ka ihu o ka moku i kela wa i ke komohana akua, ua loheia aku la ka hu ana mai o kekahi makani me ka ikaika mai ka hikina akau moi (malalo mai o na kuahiwi), ooloku mai la na ale kawahawaha a ke poi mai la hoi maluna o ka moku me ka weliweli, a ke uuina ao @ hoi na likini, a aia hoi ke @ ke holoholo la iluna o ka nana hauki, a iaia i hoi mai ai a hope, ia manawa i upa ino ia aku ai oia e ka humi o hope a lele koheoheo aku la oia iloko o ke kai.

            I kela wa aia o Toma ma ka hoouli o ka moku kahi i paa ai, a i kona wa i ike ai i keia poino o kona haku, ua haalele iho la oia i ka hoeuli o ka moku, holo oku la iluna o ka lana hauki o hope a kahea ae la me ka leo nui, -

“Man over board!  Man over board!  haule aku la ke kapena lelepi iloko o ke kai.”

            Holo koke mai la ka Malamamoku me na sela a ninau mai la ia Toma.

            Pame awiwi aku la o Toma imua o ka malamamoku, -

            “Ua haule ke Kapena iloko o ke kai, nolaila, e hookuu koke aku i ka waapa iloko o ke kai no ka hoopakele ana ae i kona ola.  Wiki e Mr. Malamamoku.  Mai lohi.”

            Mahope iho o keia mau olelo a ua whai Toma nei, ua lele koke aku la oia iloko o ke kai me ke kali ole ae no ka waapa, a au hele aku la oia iloko o ke kai no ka huli ana i kona haku, a e lohe ia aku ana no hoi ka leo o na wahi Toma nei e kahea ana i ke kapena a hiki i ka loaa ana aku iaia e pihopiho iho ana.

            A mamua o ka hoea ana aku o ka waapa no ka hoopakele ana ae ia lana, aia laua ke au mai la a pili ma ka aoao o ka moku.

            Ia laua i pii aku ai a kau iluna o ka moku ua hele ke kapena a naenae, na hoihoi awiwi ia aku la oia no lalo o ka moku, a hookomo ia iho la i mau lole hoo nona me ka hoopumehana ia ana a hiki i ka loaa hou ana iaia o ka ikaika.

            Kamau koke ae la oia he elua mau kiaha waikeke me kahi papaa berena, a pela pu no hoi me kahi Toma.

            Aole i hooki ae ke ino i kana hoopalalewa hele ana i ka moku aia no, ke hoomau la, a ua kohu pauku laau kahi moku i ke kiola hele ia.

            Aia na poe oluna o ka moku ke noho la me ka makau no ka ino o hana mao ole nei.  Ua mau hoi ka pa ana o kela ino a hiki wale no i ke poha ana mai o na kukuna olinolino o ka La maluna o ka ilikai, a ia manawa akahi no a akakuu mai ka pa ana o ka ino.  A i ke kau pono ana ae o ka la i ka lolo, ua mao ae la ua ino nui la, a maha ae la ka manao pilihua o na mea a pau.  Hoi iho la na manao kupilikii a i “ka wai ua lana malie.”

            P@i mai la ke Kapena mai lalo mai o ka moku me kana wahine a me ka laua kaikamahine, a nana ae la oia i na mea a pau o ka mouu, e waiho ana me ka maikai.

            Nolaila, kahea ae la ke kapena ia Toma e hele mai imua ona, oiai ua kolohe la eku ana ma k@ pa ek@ o ka moku, me ka nana kapakahi mai ana i ke kaikamahine a ko kapena.

            Hele awiwi mia la ua wahi Toma nei a ku ana imua o ke kapena a kunou malie aku la.

            “Heaha la ka makemake o kuu kapena maikai?” wahi a wa wahi Tome nei.

            Pane aku la ke kapena: “E hoolohe mai e Toma.  No kou hoopakele ana i ko’u ola mai ka moe ana iloko o ka opu ana ole o ka hohonu, nolaila, na manao au he mea pono ia’u ke hoike aku imua ou i ka’u haua maikai e poina ole ai oe, oia hoi e mare oe me kuu kaikamahine ke ku aku kakou i ka aina.”

            I kela manawa i minoaka ae ai ua kaikamahine la no keia mau olelo a ka makuakane, aol@ iho la hoi kahi Toma, no ka mea, oia no ka mea a kona puuwai o pana mau ana i kela a me keia sekona.

            I kela manawa i hauwi ae ai na lulu lima ana mawaena o lakou pakahi, a hookuu ae la ka lakou kuka olelo ana, a hoi aku la kahi Toma o lawelawe i kana hana.

            A hala ma la elua, ua ike ia aku la ka aina, a aia ke holoke la na mea a pau no ke akenui o ka pili koke aku i ka uwapo alaila haawi ke aloha lulu lima me na makamaka.

            I ka aluna ahiahi o ua la nei pili aku la ka moku i ka uwapo, hoopaa ia kae la ka laina, pau ae la ka hana.  Lele aku la no hoi ke kapena iuka me ka wahine a me ka laua loa aloha.  A o kahi Toma hoi, ua ukali aku la no mahope o lakou a hiki i kauhale.

            He mea oiaio, ia po ua hoohui ia ae la laua e ka bihopa Samaka a paa ae laua a elua.

            Haalelo aku makou ua kani ka aka a kahi Toma i kona manai ana i ua pua la.

                                                                                                            HOPENA.

 

Na Anoai o Hilo

            Mr. Lunahooponopono – Ke mau nei no ka ma’i o ke kaikamahine a ka Ilamuku Hikikoki, eia nae he hui pu no me ka ohana.

            He nui na eepa o keia mau la o Hilo nei ma na hana pili lahui.  Ua ku i ka apiki na hana e ike ia nei, holo malu na poe hoopae opiuma me ka ike ole o na kaiko, mailoko mai no nae keia o ka poe waiwai.

            Ma ka Poakahi nei i ku ai ka pahuhae o ka Hui Aloha Aina o Hilo nei, hora 12 o ka la 6 o Nov. 1893.  A ke kali ia nei o ka la e ike ia ai ua pau na kukuna o ka La i ka haihai i ka upena a Maui.

 

KAINEHE I PAIKAKA.

            He mau la hooma-u mau mai nei hoi keia o kakou, aka no laila aku ao nae ka nui, no ka mea, o ka hoea aku koe i Ikuwa, a he hoohanini wale iho no ka luna i na omaka wai o Kulanihakoi.

            Ma ka Poakolu i hala iho la i ku pono ae ai ka pukauwahi o ka hale uwila ma Huehue, mahope o ka hiuia ana no kekahi mau la a ku aku la ma kahi i manaoia ai nona.  Me he la o ia ke pukauwahi kiekie loa io kakou nei.

            E ole ka lanahu o ka Miowera i kiolaia ai, ola kekahi poe o Honolulu nei i keia mau la.  Aia iwaho o laila kekahi poe lehulehu e luu lanahu nei a pau no i ka hooliloia ke hoea loa mai i kula nei.  Hauoli wale ia pomaikai ili wale mai no iloko o kaia mau la makaponiuniu.  He ola ia!

            Ua halawai ae he opio o ke Kula o Kahehuna me kekahi ulia ehaeha i ka Poaha, Nov. 9 mamuli o ka pa ana o kona ma@ lima waena i ka popo iaia e paanko i kinipopo ana me na hoakula.  Ua maui ae ia manamana, a ma ka Halemai Moiwahine kahi i hooponopono hou ia mai ai, a ua oluolu oia i keia wa.

            Aole anei he mea kupono no Rev. E. @. Bekewita, mamua ae o kona haalele ana mai ia Honolulu noi no Makawao, Maui, e hoolaha ae i ka haiolelo imua o na hoahanau a me na poe e ae maloko o ka luakini ana i noho kahu ai ma ka La Pule mua loa mahope iho o kela la poina ole o keia makahiki nei no, Ianuari 17?  Ina oia o hoolaha, alaila, ke manawalea e aku nei no makou i ko makou luhi e unuhi ae i na haiolelo la no ka pomaikai o na poe heluhelu o KA LEI MOMI nei a me ka lehulehu no a pau.  Eia ka lilo ole o ua hapanea la a me na hoa ona o ka @ aihemu a pakaha aina.  Oia, huai ae i ke akea!

            He wahi paina ka Mr. Kolopana i haawi ae ai i kekahi mau hoaloha ona, maloko o kona keena oihana hou, i ke awakea Poalua i hala iho la, ma ke ano hoau ae i na keena la ona.  Ua kiko kiaha nui ae me ka piha hauoli.

            Ke aneane mai nei e lu na pea a hoohi o na i-a o kekahi moku kuna makou iloko o keia mau la.  No no ko mea, ua ike ia aka oia i kela mau la aku nei o lelepanti mau ana maluna ae o Papawai.  Se-lo!  Olo laita Kapena, kela hulipahu no sawe.

            E ka lima akau o ke aloha, e hoomanao wale iho ia KA LEI MOMI, i mau ai hoi ka maalo ana aku imua o ka oiwi.  Ke aneane aku nei kakou i ka lele ae o keia makahiki, a komo aku kakou i ke ehu kakahiaka e 1894 – Ho mai he leo – a he leo wale no – a.

            Le manununuu loa mai nei ua poe pili dala no ka hoi ae o ka Moiwahine a me ka ole iluna o ka Nohoalii.  I ka Poakolu iho nei i paa ai ka pili o $100 mawaena o D. Keliipio a me D. W. Pua no ka hoi ole ae o ka Moiwahine.  E ninau ana paha auanei kela haneri dala i kahu hou nona iloko o keia mau la.

 

Hale Hoolako Limahana Iapana.

Helu 135 - - - - - Alanui Moi.

            E loaa no na limahana kupono no na ano hana a pau, ke hele mai e ninau ma keia Hale Hoolako Limahana Iapana.  He oluolu loa ka uku hana.  E hele nui mai i ike kumaka i na keiki o Iapana.

Nov. 13. 15-4t.

 

HALE AINA.

SAGAMIYA

Ai poi me aipi                                                              3 keneta.

Ai raiki me aipi                                                            5 keneta.

Mu kope me                                                                5 keneta.

Mu ti                                                                           3 keneta.

            Alanui Moi kokoke i naaliliamanu uwapa.  Helu 6

10 @w.

 

KAUKA YONG KAM PUNG

APANA

HELU 81 - - - - - - Alanui Maunakea.

KAUKA LOEA O KA AINA P@A.

            Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ano mai, mai ko na wahine a me ko na kane a me ko na keiki liilii.  Ua hiki ke hoola ia na ma’i hano, na ma’i a p@ e ke akemama koko ino hu’i o na wahi a pau o ke kino.  N@ ma’i wahine o kela a me keia ano.  Na ma’i lele, oia ka Fiva Lenalena, Hebera, ke Kolela, a me kekahi mau ana i e ae he nui wale.  Ua hiki no hoi ke lawelawe ma na @apa@ oki ana i na palapu o kela a me keia.  O na ma’i koko paa a pehu ua hiki loa ke lapaau ia me ka uku haahaa loa.

            E kipa nui ae e na makamaka, ka poe hoi i loohia me na ehaeha a ka ma’i e loaa no au ia oukou me ka hauoli e kokua aku i na mea a apau me ka auha@ mama loa.

            O na pilikia a pau e pili ana i ka hanau keiki, ua hiki loa ia ia’u ke hanai aku a@ h@hemo, me ka ehaeha ole a me ka oluolu no hoi.

            I na e hemo ke keike e inu hou i ka laau i mea e hoomaikai aku ai ia loko e ka waihona keiki, a me ka hoopau @ no hoi i ka maeela o ke kino.

            Me ka malama pono no nae i na rula a’u e kuhikuhi aku ai a nolaila, e hele mai mai ke nui a ka liilii.  A mai Hawaii ho’i a Kauai.

YOUNG KAM PUNG.

22-3 m