Ka Lei Momi, Volume I, Number 16, 20 November 1893 — Page 8

Page PDF (491.22 KB)

This text was transcribed by:  Cheryl Mokuau
This work is dedicated to:  Lance & Sherri

Ka Lei Momi.

 

HONOLULU, OAHU, POAKAHI, NOVEMABA 20, 1893,

8

Kuapapanui na Hoopii Laibila.

 

            Ua hoopuka ae ka nupepa “hoku” i ka Poakolu i hala iho la he manao na V. V. Akepoka i kakau kahiko a hoolahaia ma Kapalakiko, e pili ana no ka “launa hewa i olelo wale ia” mawaena o ke Aliiaimoku a me Mr. C. B. Wilisona. Mamuli o ia manao ua hoopii ae o Wilisona ia W, G. Kamika, lunahoponopono o ia nubepa no ka laibila i ka Poalima iho la. Na ua lunahooponopono la no ka i hele aku i ka Halewai me ka makai ole, a ua hookuuia mai me ka bela ole. Me ke ana ole no kela hoopii ae la, ua noke hou mai no i kekahi mau hoinoino hou, a pau hou no ka hopuia i ka Poaono nei, a ua hemo mamuli o ka pelaia ana ma ke ku hope ana o Mama emaluka. Ia auwina la iho no, ua hailuka hou ae no i ke ino a me ka lepo, me ke ano hoonauluulu a hooweliweli okoa, a paa hou no i ka hopuia ia melehulehu ana iho, a ua hookuuia ae no hoi malalo o kona inoa maikai.

 

Pioloke Hou na Poe Hoohuiaina

 

            I ka Poakolu i hala iho la i makau honua hou ai na poe Pi Gi, a, wahi ka a ka hoike a ko lakou wau kiu, e lele kaua aku ana na poe aloha aina a aloha Alii i ka hora 8 a e lawe pio ae ia Iolani Hale mamua ae o ka hoihoi hou ia ana o ke Aliiaimoku iluna o ka Nohoalii. Ua kaheaia na koa a me na paalalo e akoakoa aku me na lako kaua, a i Iolani Hale kahi poe, i Aliiolani Hale kahi poe, a ia luna o ka Hale Leta kahi poe kahi i kiai ai ia po a ao wale no, aohe mea i mahinu ae. A ua paikau hele a ua pee hoi kahi poe ma na pipa alanui ia po a ao me ka moe ole. Akahi na poe oehaa, hooluaieleia ka noonoo, moe pono ole k a  po. I na po hoi mahope mai nei ua kiai nui no e like me kela po ae la, aole nae hoi ka hele hoike me na pu a lakou, Malia paha aia i ka wa o ka lehulehu e hooninipo ana me Niolopua. O ko ke kolohe wa eu no nae hoi ia.

 

            Ua makeia kekahi Wahine Geremania o Ferederika ka inoa, ma ke ahiahi Poaono nei, ma ke alanui Moiwahine kokoke i ke alanui Moiwahine kokoke i ke alanui Puoina, ma o ka inu ana i ka laau make i hookomo ia iloko o ke kiaha wiseke Ua make oia i ka wa i loaa aku ai, mamuli o ka noonoo ano e,

 

            No ka nui makau loa o na Pi Gi, ua hoaumoe ae kekahi pualikoa pualu me na lako kaua iloko o ke Keena Kalaunu o Halealii Iolani a ao ka po Poalima iho la. Ua olelo ae he koa no ia puali, ina oia i ike mua e moe ana lakou ilaila, aole oia e ae e hele, oiai, aohe ona hopohopo no kekahi haunaele.

 

KELA ME KEIA

 

            Ina i ola ka Moi Kalakaua a ka la 16 nei, ina la ua piha iaia ke 57 o na makahiki ma keia ola ana. Aloha no paha oia.

 

            Hauoli hou no na keiki Polohuku kahiko la, no ko lakou mahele nui hou ana he $10.75 pakahi i ka po Poalua i hala, a aohe no i pau.

 

            Ua lawe aku o Pele he 230 tona lanahu no Makaweli, Kauai, i ka Poakolu i hala, a maluna ona i kau aku ai kahi waapamahu o Kale Ke.

 

            He ekolu mau kanaka Hawaii i hoopaiia imua o ka Aha Apana i ka Poakolu nei no ka aihue i`a ma Ewa, he hookahi mahina pakahi.

 

            Ua hookohuia ka malamamoku o Malulani i kapena no Kaala no keia mua koke iho, ma kahi o kona kapena mua i hoopauia.

 

            Ua laweia mai ma ka Mokolii he lono no ka nui o ka ua ma Molokai a me Lanai i na la i hala ae. He ola ia no ia mau moku e like no hoi me Oahu nei.

 

            I ka Poakola i hala i welo hou ae ai ko Miowera hae, ka manawa mua loa ia mai kona kau ana iluna o ka ohuku akoakoa o Puuiki i ka Nuku o Mamala.

 

            He oia mau no ka makahehi ia o ka Bana Lahui e ka lehulehu a pau, a pela no i ikeia ai i ka po Poaha nei, ke hele la a “le-i Kohala, i ka nuku na kanaka.”

 

            He 64 ka nui o na kani pu i ki ia i ka Poaha nei mai luna mai o ka mokukaua Piladelepia, no ka hanohano o na luna Aupani i holo pili oihana aku iluna ona.

 

            Lehulehu na haole puhikole a lapuwale i hoolakoia me na pu a me na poka, mai ka Halewai aku a mai ka Halekoa mai. He poe kekahi i kupono ole e lawelawe i kela mau mea eha.

 

            Ua holo ike pili oihana aku ke Komisina o Potugala ia luna o ka Piladelepia i ka auwina la Poalima nei, a ua haawiia mai na ki pu aloha ana nona iaia i huli hoi mai ai.

 

            Ua palahuli ae ka pepe hanaiahuhu a Lowela i ke ahiahi Poakolu i hala iho la, oia hoi ke kao kakia pou uwapo, ma ka uwapo o Burua, kahi i hoopahupahuia iho nei, ua palekana ae no nae me ka poino nui ole.

 

            E malama ia ane he mau anaina haipule ma na Luakini Kuwaena a me Sana Anaru, ke hiki aku i ka Poaha, la 30 ae oiai, oia ka La Hoomaikai o ke Aupuni o Amerika Huipuia i keia makahiki, pela ae ka Kuhina Wilisi hoolaha i na kanaka Amerika a pau ma keia Paeaina.

 

Ua hookuu ia e ke kiure i ka Poaha i hala iho la kela hihia moe pio (Kaikunaue a kaikuahine) o H. Ii a me Mrs. Kehiinulama, mamuli o ka hoopii ana a ke kane a ka wahine. Ua ola laua!

 

            Ua hoonele ia ua kanaka o luna o ka Piledelepia i ko lakou lele ana mai ia uka nei i na la i hala ae mamuli o na poe Pi Gi makau honua wale. Aka, ma ka Poaono nei i lele nui mai ai iuka nei.

 

            Ma ka Alameda i holo loa aku no Kapalakiko i ke ahiahi Poaha i hala i hoihoi hou ia aku ai na pono i lawe ia mai no ke kokua a hoopakele ana i ka Miowera, a ua koe iho nae ka heleuma o 5 tona.

 

            Eia ke lawelaweia nei na hana hoomaemae hou i ka mokumahu Miowera. Aohe no i nui loa na palapu i loaa malalo ae o kona kila o ka ike ia a na mea luu, a e hooholomuaia aku ana ka hana me ka awiwi i hiki i ko kakou poe o nei ke hana aku a maemae hou ae.

 

            I ka auwina la Poakolu i hala iho la i hookolokoloia ai o Marie Hose no ka haalele i kana kane, ia Keoni Hose, o Nawiliwili, Kauai, imua o ka Aha Apana, a ua hookuuia no ka oiaio ole o ka hoopii a kana kane. Me he la he ano imihala, lili a hoomakaukau paha i ka wahine.

 

            Ua paa i ka hopuia ka Pake nana i komo aihue kekahi mau kauhale o uka o Kalihi-kai, a ua hoopaiia imua o ka Aha Apana i kakahiaka Poaono nei no elua makahiki hoopaahao ma ka hana oolea. He mea kahiko oiai i kuluma ma ia hana, pela ka hoomaopopo a na makai, a ua kamaaina hoi ia Kawa.

 

            Ua noi ae o W. A. Kini, ma kahi o ka Loio Kuhina, e kauia ka hihia iaibila o ka lunahooponopono namu o ka “holomua” ma ka papa o na hana o keia kau, a ua aeia e ka Aha Kaapuni. Ua hoohalahala aku ka loie o ka mea hoopiiia, no ka mea. Na waihoia aku kela hihia ma ka la 7 nei, ka la mahope @ho o ka weheia ana o keia kau hookolokolo kiure.

 

            He kaua puupuu ko kai o ka uwapo waapa i ke ahiahi Poalua i hala mawawena o ka makai haole o ia wahi a me kekahi koa marine Amerika a ua hahana no na mana kalo pua. O ke kumu o keia mamuli no o ka olelo ana o ke koa e hoinoi hou ia ae ana ke Aliiaimoku, a pii hoi ke kai o ka uwala Ailiki. Kui ka makai i na maka, aka, ua loaa e mai la no oia i kalo paa o Waiahole ma kona opu, a ua uwaoia laua. Ua hoi aku ke koa no ka moku a na ka makai i uku ka waapa.

 

            He 6 iniha ka hohonu o ka wai ma ke huina o na alauui alanui Papu me Moiwahine i ke kakahiaka onehinei.

 

            E holo aku ana o George Greig no Kapalakiko ma keia mokuahi aku no ka hoolima@ima ana i kekahi mokuahi 300 tona no ka holoholo ana mawaena o Kapalakiko a me Tanina Ailana. Eleu no keia keiki

 

            Mamuli o na olelo @no a kupono ole a kekahi haole i hoopuka ai i ka auwina la Poaha iho la, ma alanui Nuuanu, no ke Aliiaimoku imua o kekahi makaainana haahaa o ke Alii, ua haawiia aku iaiai ka mana ai paa a waiho ana iloko o ka lepo i ukelekele i ka ua. I kau hana!

 

            He ekolu poe kamaiki i loaa i ka mai puupuu ulalii i hoea mai maluna o ka Alameda, he elua i oluolu ae a he hookahi i hahana loa, a ua hoolele ia i ka Moku Akulikuli o Kahakaaulana. E i hala aku no Kapalakiko ma kekahi mokupea i ka Poalima nei, a hookahi i koe mai mahope nei.

 

            Ua holo ike pili oihana aku o Peresidena Dole a me na Kuhin a Damona a me Kamika, a me na ukali koa, ia Adimerala Iwini Iluna o ka Piledelepia i kakahiaka hora 11, o ka Poaha iho la, a ua hekau ae na luina ia luna o na i a a ua haawi mai he 21 pu aloha i ka holo ana aku a me ka hoi ana mai

 

            I kakahiaka Poaha i hala i kipa ike pili oihana aku ai o Mekia J. H. Wudehausi, ko Beritania Nui Kuhina Noho, ia Adimerala Iwini maluna o ka mokuhae Amerika Piladelepia, a i kona huli hoi ana mai mahope o ka hora 11 ua haawiia mai la na ki pu aloha ana nona, he 13 ka nui.

 

            Ma nu Zilani ka mokumahu Ara i Oct. 26, a ma la 10 o keia malama nei i manaoia ai e ku aku i Kikane a haalele aku ia laila ma ka la 18 nei no Vanekoua ma ke ala mai o Honolulu nei, a e ku mai ana paha ia ei i ka la 30 ae. O ia ka moku i hoolimalimaia ma ko Miowera wahi.

 

            Ma na hora like ole o ka auwina la Poaha iho la, ua kipa ike pili oihana aku ia luna o ka Piladelepia ke Komisina Farani, ke Komisina Iapana, a me ke Kanikela Nui a me ka Hope Kanikela o Amerika Huipuia, a ua haawiia mai no na ki pu loha ana no lakou a pau i ka hoi nui ana mai.

 

            Ua ahewaia o E. Devesele imua o ke kiure Hawaii i ka Poakolu i halo iho la, a i kahi la ae i hoopaiia ai he $500 a e hoopaahaoia no eono malama hoopaahao ma ka hana oolea no ka hewa uai opiuma. A i ke ahiahi molehulehu mai hoi o ka Poaha ua hookuuia o Lilia Chapman no ka hewa malama opiuma.

 

            Ma ka Waialeale mai o ka Poalima i lonoia mai ai ua pau aku hapalua o ka hale wiliko o Kukuihaele i ke ahi i ka hora 2 a mahope iki aku paha o ka wanaao o ka Poakolu iho la. He $4,000 paha ke poho a ua paa no i ke panihakahakaia iloko o ekolu hui. Ua holo hou aku no ka Waialeale ia ahiahi iho me na lako hou no ke kukulu ana i ka hale i poino.