Ka Lei Momi, Volume I, Number 19, 11 December 1893 — Page 1

Page PDF (412.91 KB)

This text was transcribed by:  Inger Hojfeldt
This work is dedicated to:  Daughters of Hawaii

Ka Lei Momi.

 

E MAU KOU OLINO ANA.

BUKE I HONOLULU, OAHU, POAKAHI, DEKEMABA 11, 1893. HELU 19

 

AINA MAMAO.

Mau Mokukaua Hou no Beritania.

            Ua olelo ae o Pohakuhauoli iloko o ka Hale Ahaolelo Makaainana e hana hou ia aku ana i mau mokukaua hou no Beritania. Nui ma keia mua koko iho, a e haawiia aku ana na kauoha no ke pale ana ae i na houlolohi ana a e hoawiwi aku hoi i ka hooholomua ana o na hana.

 

Sepania a me Moroko.

            Ua hoole o Sepania i na kumu noi a ke Suletana o Moroko, e noi ana hoi i manawa no kona pualikoa ponoi iho e hoopio ai i na poe kipi, aka, e hoomau aku ana no ano i ke kue aku i na poe Araba, me ka hooili aku hoi i ka hewa maluna o ke Suletana no ke kueia o ke kuikahi o 1860. Ua hooia aku ka hoahanau o ke Suletana i ko Sepania Kenerala aia maluna iho ona ke koikoi o ka hoomalu loa ia o na poe Araba.

 

Pau ko Italia Aha Kuhina.

            Ma kekahi halawai uluaoa a paiakuli o ka Ahaolelo Makaainana ma Roma, Novemaba 24, ua hoike ae o Kuhina Nui Giolihi i ka haalele o ka Aha Kuhina, me ka pakui mai ua hookoo aku ka Moi i kana pane, a e noho aku no hoi na kuhina e malama i na oihana. Ua hoomaka ae he uluaoa mamuli o ke leo nui ana ae o kekahi malihini i ke Kuhina Nui ma ke kapa ana "Powa!" I keia manawa i puoho like ae ai na kuhina, "Owai ka i olelo mai la i kela?" Ua hiki ole loa ke hoomau aku i na kukai  kamailio ana a ua kukala mai ka Peresidena ua hoopanee ka noho ana o ka Ahaolelo, mahope iho o ke kipakuia ana o ka lehulehu iwaho.

            Ma ia halawai no hoi i hoike aku ai ke Kuhina Kaua e pili ana i ke kulana kaua. Ua olelo oia ua aneane e 1,000,000 kanaka ka ikaika a makaukau o ia aupuni, ua hoomiia mai hoi ka manawa no ka hoakoakoa ana a i eono wale no mau la, he 2,625,000 pu raifela ki pinapinai a ka pualikaua, a ua hoomahuahuaia ae hoi ka ikaika o na papukaua me 250 mau pukuniahi ikaika loa.

 

Oehuehu Hahana ke Kaua ma Berazila.

            Ke mau la no ke ano oehuehu hahana o ke kaua ma Berazila, me ke akaka pono ole no o ka aoao hea ana la ke lanakila. Ua unuhiia ke kuahaua akeakea a na Kuhina o na Aupuni e ae i keki poka ia o Rio. Ma ka la 17 o Novemaba, a pela no hoi i ka i ka la 24 mai, i hoolele poka aku ai na waapa topido i na wahi ahuwale o Rio a me Nite roi, ia mau la holookoa, a ua lehulehu na poe i make.

            Ua hoopihelo ia he mokukaua kipi iloko o ke awa o Rio e na pu o ka Papu o Sana Ione, a ua manaoia ua lilo i mea poino loa. Ma ka ihu ke ku ana i kekahi poka a piholo koke iloko o kanakolu minute. Ua pakele na poe a pau o luna.

            Ma ka la 17 o Novemaba i haule ai he poka pahu mai ka Papu o Sana Karuza iloko o ka Papu kipi o Vilegaigona, a ua a aku ke ahi i kekahi mau pena pulupulu lehulehu. Na keia aha hoi i anai aku a loaa kahi hoahu pauda, a ua pahu ae la. Ua nui no na poo i poino.

            Ua haalele aku ka mokukaua dainamaita Niteroi ia Nu Ioka, a aia ma ke ala e hoea aku ai i Berazila, a e ukali koke ia aku ana e ka moku Amerika. Mahope aku hoi kekahi moku ke makaukau. E hoomaemae houi ia ana ka mokukaua hao Bahia, ka moku i kupaa mahope o ka Peresidena, ma Monetevido, a e hoohana pu ia aku ana me na moku hou ke hui pu aku me ko Melo mau aumoku ma ke kai hamama. Ke hoea like aku neia mau moku ae la ma Rio, alaila, o hiki auanei ia Peresidena Peisoto ke hoouka kaua aku ma ka moana.

 

Na Hunahuna Laulaha.

            Ua uwaiia aku la ko Suezelani Kuhina ma Wasinetona i Viena.

            E wawahiia ana na kauhale hoikeike ma Kikako, @ e haawiia ana na laau i mea wahie na na poe ilihune.

            O ka hui ana mai nei o Rusia a me Farani, ua lilo i mea e manaoia ai he kahoaka ano nui ia no keia mua aku e pili ana i ko ka Pope maua hooponopono ma ke ao nei.

            Ua kuka loihi ka Aha Kuhina o Amerika Huipuia ma ka la 24 o Novemaba, a ua manaoia i kuka no ka ka Peresidena palapala i ka Ahaolelo a me na hoike a na kuhina.

            Ua waiho aku ko Farani Kuhina Waiwai i kona hookohu ma ka lima o ke Kuhina Nui, Novemaba 24, a ua hoole ke Kuhina Nui i ka noonoo ana aia a mahope e ka pau ana o ka noonooia ana o ko ke Aupuni kahua alakai hana.

            Ke ano laulaha la ka mai korela ma Tureke, a ua ano pioloke ka lehulehu no na hopena weliweli. Ua hooi loa ia keia mamuli o ka hooko pono ole o na kauka aupuni i ka lakou hana, a mamuli hoi o ka haawi ana i na laau hoopoino i manao ai lakou e mau aku no ma na oihana a me ka ohi mau i na uku nunui.

            Ua kauohaia aku ke Kuhina o Nikaragua ma Wasinetona e hoopii koke aku i ka Hui Alawai Nikaragua. O ka manao nui ma keia hoopii ana, oiai, ua uhakiia ka aelike ma ka pau ole ana o ka hana iloko o ka manawa i aelikeia ai, i mea hoi e hoeueu aku ai i ua hui la e hooholomua koke aku i ka hana.

 

            I kakahiaka Poaono nei i hookuuia mai ai na eemoku Iapana a me Pake, i hoea mai ai ma ka Osianika, mai ka noho hoomalu ia ma ka Moku Akulikuli.

            Ma ka halawai ana o ka Papa Euanelio Hawaii i ka po Poakahi i hala, ua hooholoia e hoopau i ka lawelawe hana ana a Rev. E.S. Timoteo a me Mr. J.H. Wise ma ka laua hana hoomalielie i ka manao o ka lahui.

            Ua ahewaia he wahine, nona ka inoa o Kanamu, no ka hewa kuai wa ona me ka laikini ole ma ka la 26 o Novemaba, imua o ka Aha Apana i ke Poaono nei, a ua hoopaiia he $100. Ua hoohalahala aku imua o keia kau kiure ae.

            Ua halawai ke kaikamahine hanai uuku o eha makahiki o Mr. F. Wilhelm me kekahi ulia, oiai oia e lele kowali ana iloko o ka pa ma Kalakahua, ma ka haule ana ilalo a pa ke poo i ka honua. O ka popilikia no ia a kaa ka lolo a make aku la, a i ka auwina la Poaono nei i nalo ai.

            Oiai ka Auseteralia ma keia awa iho nei, na huli aku na makai i na wahi a pau o luna no ka opiuma, aole nae he mea i loaa. Ua oleloia ua pau oi ka hooleleia ma ka uwapo o ka Hui Kaamahu, a oia kahi e hemo mau nei o ka opiuma. Aia a ua puhu mua aku na kini o ka Auseteralia, hoomeamea wale iho no hoi ka huli ana a na makai.

 

Ka Mokumahu Miowera.

            Ua hololea ka mea hoolana ia hope o ka Miowera a ua eu ae iluna. I ka Poakolu i hala iho la i paumaia ae ai ke kai o loko o ua mea hoolana la, a ia ahiahi iho no i hoomaka koke ia aku ai ka hana pahonohono, pau ka po a me ke ao i ka hanaia malalo o ka malamalama kukui uwila mai ka moku mai. Mamuli o kela lana ana ae la, ua ano kupou aku ka ihu imua, a e  ole nae ia ikeia ua ano owa a makili kekahi papaa hao o lalo o ke kila, ma kahi no e ka poino mamuli o ka haki pu ana o ka pi@awaho ae o ka huila a me ka pou @e. Ua ano manumanu ae no hoi na lihilihi o na epaepa o ka huila. Ke awiwiia nei ka hana pahonohono e ka Hui Hana Hao Honolulu, e like hoi me ka hiki ke hanaia maanei, i hiki ai hoi ke hoi koke aku a kahi kupono a makaukau ma ia ano hana.

 

            Hookulukulu pakaua keia kakahiaka.

            Ua hoihoiia aku e ka Auseteralia kela heleuma nui o elima tona i laweia mai ai no ke kokua ana i ka Miowera. Ua pau ae la no hoi ka hana i manaoia ai no ia heleuma.

            He eha kauna o na makai kuikawa Hawaii e ku kiai nei i ka po a me ke ao ma ke kua iho o ke keena o ka Hope Ilamuku. Ilaila no lakou e ai nui ai, me ka haawiia aku hoi i galani waina a bia paha i na aina awakea ana i kela a me keia wa. O na haole hoi mamua aku nei, ua pau nui aku i ka hoopauia no ka ona mau.

            Ua ahewaia mai nei ma ke kau kiure ma Lahaina o Seki Yasugaro, kela Iapana i pepehi ai i kona hoalahui, a ua hoopaiia e Lunakanawai Kepoikai no 11 makahiki hoopaahao ma ka hana oolea a me $4 koina. Eia oia i Kawa i keia wa, maluna mai o ka Malulani i ka Poalima iho la.

            Ua lohe mai makou aia he ekolu mau kaikamahine e noho nei ma ke Kula o Maunaolu i loohia me na haawina nawaliwali a ka ma'i. A ua lohe pu mai makou aole he aeia o na makua e lawe mai i ka lakou mau keiki iwaho nei ina e kii ia aku. Me ka huna nui i hemo mai ai kekahi kaikamahine iwaho nei i ka wa a kona makua i kii aku ai no kona ma'i.

            Ma ka la Sabati, la 3 iho nei o keia mahina, ua hookuu mai la i keia ola ana o Mr. Edward Kaaloa, ka Luna Makai o Koloa, Kauai, ma ko laua home. Ua haalele iho oia mahope nei he mau makua, ka wahine me na keiki lehulehu a me na makamaka e noho paiauma aku nona. Me ka ohana i hooneleia i ka makua ole ko makou u pu ana. Aloha wale ia makamaka heahea a lokomaikai.