Ka Lei Momi, Volume I, Number 20, 18 December 1893 — Page 8

Page PDF (523.82 KB)

This text was transcribed by:  Lawrence Gersaba
This work is dedicated to:  Judith Nalani Kahoano Gersaba

Ka Lei Momi.

 

8    HONOLULU, OAHU, POAKAHI, DEKEMABA 18, 1893.

 

[Koena mai ka aoao 5]

kela Kenerala Miia, a ua noho ilaila no kahi wa loihi.

  Ua wawaia ae aia o Mr. J. H. Balauna iluna ona, a ua hooia ae a kau iluna o ka Piladelepia, eia nae, ua oiaio ole loa ia lono.  I ka holo ana aku o kekahi mea kakau o ka "Buletina" a kau iluna ona, me kekahi mau kope o kana nupepa, ua ninauia mai la oia e kekahi aliimoku no ka aoao hea la kana nupepa, aoao Alii paha, a i ole, aoao Repubalika paha, a i kona pane ana aku no ka aoao Aalii ua pane hooia mai ua aliimoku la, aia oia ma ka aoao o ka pono a me ka aoao o ka lanakila.

 

Ka Noii Imihala o ka Po.

  Ua paewa ae ka pawa o ka waenakonu po Poalima iho la, hoea ana o Hope Ilamuku Balaunu, Kapena Lolena Anaru, Kapena Waipa a me eiwa poe makai, a hoala ana i ka hiamoe o ia po puanuanu o Mr. Keoni Kolopana a me kona ohana ma Kulaokahua.  O ke kumu mai o keia hele aku e huli i ka po, mamuli no ia o ka hoike ana a kekahi kiu ua ike oia he mau pahu pu raifela o ka laweia ana ia auwina la no ia wahi.  Ua hookipa maikai ia aku na makai, a mahope iho o ka heluheluia ana o ka palapala huli, ua ae oluolu ia lakou e huli, e imi a e noii, mahope iho nae hoi o ka hoike mua ia ana aku o na pu e loaa ana malaila.  Me ka oluolu i hookuuia aku ai lakou e huli, me ko Mr. Kolopana paa hele aku no i ke kukui, aohe wahi mea i loaa mawaho ae o na mea i hoakaka mua ia aku ai, he 3 pu raifela a me 11 poka.

  Aohe mau mea ano e i loaa ae, a ua lawelaweia ka huli ana ma na wahi a pau me ka maikai, koe wale no na hana rula ole a kela keiki uhai bipi o Makawao, aole i wehe i kona papale oiai maloko o ka hale a ua hoao mahaoi aku hoi e pinana aku ma kekahi wahi.  Eia ka o kela mau pahu he mau pahu pohuli hala kahiki o la loaa ana mai nei iaia ma ka Mariposa, ekolu nae i hoounaia iuka o Manoa, a koe hookahi.  I ka ninauia ana o ka Hope Ilamuku ino o na pahu ia a lakou e huli nei, a i ka ae ana mai, ua hoikeia aku a kuhikuhi ia ka pahu hookahi i koe iho, a ua weheia a ua like no me ka mea i hoikeia aku.  Ua minamina ka Ilamuku a ua ano mihi ae no keia mau hana huli o ka po.

  Aole ilaila wale ka huli ana ia po, aka, ma kahi noho ae o Mr. Petesona, ma Alanui Ema, aole nae na kiu i aa e komo aku a ua hoohalua nui wale ae no.  Pau ka hora 1 hoea ae he kaa ilaila me hookahi ohua e hoike ai no kela huliia i ko Kolopana wahi, a i ka huli hoi ana mai o ua kaa la ma hoaoia e hoopaa, aole nae i hooloheia, aka, ua paaia mai ka lio, a kiei ana ke kiu ia loko.  I keia kiei ana, ku ana ka papaauwae i ka manaai puupuu.  Ua laweia ke kahu kaa a me kana ohua no ka Halewai; a no ka loaa wahi mea ole, ua hookuuia mai no.

  Ua laweia ae na pu ka Halewai, a aole i hoihoi hou ia ae i ka ona waiwai, eia nae, ua hooia ae no ka Ilamuku maka kihi a hoihoi ae.  Malia o hoihoi ae i keia awakea, no ka mea, ke noonoo nei ka Ahakuka Hooko no ka pono o ka hoihoi hou ae.  Malia paha na ike nui aku la ua poe huli la i kela ahuimaia maoli ua hele a nunui nepunepu ponopono e ku ana ma ka huli Waikiki o ko Mr. Kolopana hale noho, aole nae lakou i aeia e hoopa aku.

 

            KELA ME KEIA

  Ua lilo kahi o Mr. C. Wilimana ma ke Keena Waiwai, ia Mr. E. A. Makinane.

  Ua loaa ka wai o ka luawai hou i eliia mai nei ma ke awawa o Paauhau, Hamakua, i ka Poaono, Dekemaba 9.

  He aha hulahula ka i haawi ia ae maluna o ka mokukaua Beritania Kamepiona i ka po Poakolu nei.

  Mahope iho o ke ku ana mai a ke Kowini, ua pau na kapena o na mokukaua e aku iluna ona e makaikai ai.

  Ua lawe aku ka Mariposa i ke awakea Poaha iho nei he ahua o na mea ulu Hawaii no ke Hoikeike o ka Hooilo ma Kaleponi.

  He omaimai iho nei ko Kolekaaka, a ua oluolu ae nei ia Kumahumahukole.  Ke kioea nei no na kikoo ana i keia mau la.

  Ke manaoia nei e hooloihi aku i ka uwapo makai iho o ka Hale Dute kahiko i 200 a oi kapuai ka loa a me 100 kapuai ka laula.

  He oaheahe makani ma ka hema mai i ka Poaha nei, i ukaliia e na ao hakumakuma a me ke kuaua pu.  A ua hooma-u ia na alanui o Honolulu nei.

  Ma ke Kinau mai o ka pule i hala iho la i lono ia mai ai no ka nui o ka ua ma Hilo a me Kohala, aka, mau no ko Hamakua malohaha haalele loa.

  Ua wehe ae nei o Kapena Kewiki o Kalaudina i hoopauia iho nei i keena hana nona, no ka lawelawe ana i na hana hoomaemae moku, hana huai ukana, a pela aku.

  Ma Aukalana, Nu Kilana, mai nei i loheia mai ai e hookauia aku ana i dute maluna o ke kopaa ma Amerika Huipuia, a o ia kekahi mea maloko o ka bila kanawai dute hou.

  Ua paa ka pukui hoakea hou o ka uwapo o Burua, ma ka huli Ewa, kahi hoi i hoopahuia iho nei kela puu pohaku akoakoa, a o ka mokupea S. G. Waila ka mua i pili malaila i ka Poalima iho la.

  Ua haule ia kekahi luina o luna o ka moku kalepa Alden Besse iloko o ka lua o ka moku i ke kakahiaka Paoha nei, he hohonu o iwakaluu kapuai, a ua moku ke poo, aole nae i poino loa.

  Ma Kunawai Dekemaba 15, ua hanau mai mai na puuhaka mai o Mr. a me Mrs. Keliiaa, he keikikane nui puipui a o ka umi hoi o ka laua mau hapuu e ola nei.  Pomaikai wale ka Lahui ina pela na opio a pau e hoohua nui mai ai.

  Ua puka hou ae hookahi mai fiva ulaula ma Hilo, aia maluna o kekahi keiki Pukiki ma Wainaku.  O ka mai mua o ia ano ma Kohala, oia no kela haole ana aina, Chas. V. E. Dove, a ua hoomaluia me na kahoaka o ka palekana ae.

  Lehulehu na pu-a ohe mai Hawaii mai i laweia aku no Kapalakiko ma ka Mariposa, i mea ako i mau halepili Hawaii ma ka Hoikeike Hooiio.

  Ua paaia na poe a au o na mokukaua eha e ku ne mawaho ae o kekahi mau alii kakaikahi, ilua no o ko lakou ma, moku like ole i na po i hala ilio la.

  O ka Poalima iho la, la 15 nei, ka la pau no ka hookaa auhau ana, a kuwala aku la hoi mahope mai o ia la ma na apana a pau aupuni ke Aupuni holookoa nei.

  Eia aku a hoea mai ka mokukaua Beritania Rapidi mai ka Hema wai.  A pela no ka hoi me kekahi mokukaua Iapana hou, malalo o kekahi Adimarala.

  He ahakukakuka ka na Luna Kiekie o na Aupuni kuwaho iluna o ka Piladelepia i ke awakea ana ae o ka Poaha, ka la o ke Kowini i ku mai ai, a iluna o laila a aui ka la.  Aoha mea i loheia.

  Eha mau haumana o ke Kula Kamehameha i holo aku no Kapalakiko ma ka Mariposa. He poe himeni leo mele Hawaii lakou no ka Hoikeike Hooilo malaila, e weheia ana ma ka la 1 o Ianuari, 1894.

  Piha kui ka Luakini o Kaukeano i ka mare o ka moopuna wahine a Mrs. Konuwela i ka po Poalua i hala, a makou ho hoi i hoike mua aku ai, a pela no hoi me ke anaina ike a hoolauna.  O ka hana Pi Gi ka i uhene ae malaila.

  Ua lohe mai makou e haalele ana o Mr. a. Fernandez i kona kulana puuku a luna nui no ka "Hawaii Holomua" ke pau keia malama, no ka lawelawe aku i kana oihana "hookuonoono lahui" ma, ka wehe maoli ana ae paha i keena hoahu dala a banako paha nona.  He manaolana ko makou e holomua oia ma ia hana.

  Pioloke o kai o na uwapo i ka hora 9:30 o Poalima nai, mamuli hoi o ka ikeia ana aku o ka liuliu mai o na waapa o na mokukaua Piladelepia a me Adamu.  Ua emoolo no hoi, ua puia ae ka lono e lele nui mai ana iuka nei, a ua lehulehu na poe i hoea ae i kai, eia ka auanei he liuliu hookahakaha paikau, e like me ka mea maa mau.

  Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Kimo Maki i ka Poakolu nei, ua loaa mai la he lono maluna mai ona e hoike ana i ka pa ana o kekahi makani ikaika i ukali pu ia me ke kuaua koikoi ma Kapaa a me Kealia, i ka Poaono, Dekemaba 9.  Mamuli o keia ino nui ua hoowa ia ka pukauwahi loihi i palaina punaia e ku la ma Kapaa.  Iloko o ia manawa hookahi no ua make aku la he elima lio no kekahi Pukiki mamuli o ka loaa pono ana i ka uwila.

  Ua make i ka auwina la Poalima nei o Mrs. Amelia Raiana, ka makuahine aoo o kela poe keiki kapili waapa i kamaaina i o kakou nei, i ke 75 o na makahiki, a ua nalo i ka auwina la Poaono nei.  Ma Wuluwika, Enelani, kela wahi kaulana i ka hana pukuniahi Pelekane, oia i hanau ai a ua houa mai ia nei me kana kane 42 a oi makahiki i hala ae.  Ianei i hapau ai ka hapanui o na keiki, a he elua no i koe iho o Alafareda a me Eduada R. Raiana.

  Ua poino ae na mea hana uwila o ka Hui Uwila Hawaii i ka auwina la Poakolu iho la, a ua nele ae na kauhale i hoolakoia me ka uwila ole.  I keia wa, ua na paa a ua pau ka pilikia.

  O kekahi o na ohua o ka mokupea S. N. Kakela i holo mai nei, o J. F. Keesel ka inoa, ua make a kanuia ma ka moana ma ka la 9 o keia mahina.  He Geremania oia ma ka hanau ana, a he 25 kanui o kona mau makahiki.

  Ua hookauluaia ka noonoo ana i ka hoopii e hoolilo i ka Mea Mahaloia Samuel, Paka i mea i banekarupeia no elua malama a ka la 16 o Feberuari; 1894, me ka manaoia e hiki ana ke hooponoponoia ae mawaho nei mamua ae o ia manawa.

  Ma ka hora 3 paha o ka auwina la Poaha a Poalima nei paha i haalele aku ai ka Alameda ia Kapalakiko no Honolulu nei, a mai ianei aku a na Panalaau Beritania ma ka Hema.  Ua upuia he mau lono no ke hoea mai ana ma ona la.

  Imua o ke kiure Hawaii ma Lahaina mai nei, ua loaa aku ia Miss Alice Ayers (Ea) he $400 poho no ka eha ana o kona puuwai i ko W. Mahuka, o Honolulu nei, ae ole e mare me ia.  Ua manao kona mau loio aole ia olelo hooholo a na kiure i lawa no ia eha, anolaila, ua hoohalahala i ka Aha Kiekie.

  O ka Lunakanawai Apana o Honolulu nei, Mr. A. G. M. Robertson (Lopikana) ka i hookohuia i Komisina Pono.  Wai no Wailuku, Maui, a i ke ahiahi Poalua i hala i holo aku ai no laila ma ke Kalaudine no ka hoolohe ana i na hihia hoopaapaa wai o ia apana.  Ua paniia iho kona makalua e Mr. W. Luka Wilikoki.

  Ua huli hoi mai ina luna o ka mokupea S. N. Kakela i ka Poaha nei o Kanuu Kalamaku, kekahi o na keiki Hawaii i kepa maluna o kekahi moku okohola i kela mau makahiki aku nei.  Ua hoike mai oia i ka laki ole o ko lakou moku me kona ike ana i na kai anu o Alika.  He kino nui maikai kona iaia i kipa mai ai i ko makou keena nei.

  Ma ke kakahiaka nui Poakahi i hala, ua make iho la ke kaikamahine o umi mahina wale no ka loihi o ke ola ana, a J. K. Poepoe, kekahi o ko makou hoaloha o keia oihana hookahi e noho hana nei ma ke keena o ka Holomua, mauka o Kalihi.  Eia na makua ke u nei no ka laua kamalei i laweia aku la.  Aloha wale ia opuu i mohala ae a mae koke no.

  He kaa hali ukana ka kekahi mea no Kauai mai, o Kaaialii ka inoa, ka i kuai ae ai mai kekahi Pake hana kaa, nona ka inoa o Sin Kee, mai no $60, ua palahinu no hoi i ke pena maiau ia, a i ka laweia ana no kai o ka uwapo no ka hooili aku no Kauai i ka Poalua i hala, ua helelei iho la.  Ua koiia aku ke dala e hoihoi pau mai, ua paa mai no ka Pake i ka ole.  Imua o ka Aha Apana i ka Poalima nei i hooloheia ai ka hoopii apuka o ua Pake la, a mamuli hoi o na olelo ike, ua waihoia aku la kona hihia no keia kau kiure ae o ka Aha, Kaapuni o Oahu nei, iloko o Feberuari, 1894.