Ka Lei Momi, Volume I, Number 21, 25 December 1893 — Page 1

Page PDF (398.60 KB)

This text was transcribed by:  Bryson Chun
This work is dedicated to:  Margaret Bright

Ka Lei Momi.

 

E MAU KOU OLINO ANA.

 

BUKE 1 HONOLULU, OAHU, POAKAHI, DEKEMABA 25, 1893. HELU 21

 

E KU A HELE AKU!

 

HOOHANA O KUHINA WILISI I KA MANAO ALAKAI O KONA AUPUNI!!

 

A Noi i ke Aupuni Kuikawa e Waiho mai i ke Kulana no ke Aliiaimoku !!!

 

            Ka i no la hoi ua po'olei ka makou wahi hoohaili a@a o ka Poakahi i hala, eia ka ua koho hewa makou i na ouli o ia manawa. Aole no nae hoi ia he mea @ kulanalana iho ai ka manao, aka, ua mau mai no ka manaolana.

 

OPIKIPIKIO KULANA.

 

            Ua oiaio no nae hoi ua pioloke ae ia kakahiaka, ua hoopauia (aole hoi i waiho aku) no makai, ua auamo hele ia ae na lako kaua, a pela wale aku a ma nuunuu wale. Ma ka hale halawai hoi o ka Hui Amerika, kihi o na Alanui Moi me Nuuanu, oia o Lopikana Hale, ua akoakoa ae na lala o ia hui me ka lakou mau pu, na apoili poka, a ua lono wale ia ae he elua mau pu ki pinapinai malaila. Mahope iho o ka hoopauia ana o na makai, ua kai ae he mau mahele o ia poe haole, me na lako kaua, no ka Halewai, a ilaila kahi i nonoho nui a@ me ka makaukau e hoomalu mai, me ka hoolakoia hoi e ka Hamuku me na kika a kikalika, malalo o na lilo o ke Aupuni. A po wale no ia la, aohe mau mea ano e i okuku ae no ka hoopakele ana.

            Aka, mamuli o na lonolonoia no ka hooleleia mai o na koa mai luna mai o na mokukaua, up piha ae o kai o na uwapo i na kanaka, no ke ake e ike i ka hooleleia mai o na keiki o ke kai no ka hoopapa ae me na ilikea pakaha o kula nei, aole nae i hookoia ia lono. Ua olelo wale ia ae no, ka hooleleia mai na koa Pelekane, ma ka pa o ka Luakini Enelani o Sana Anaru lakou e hoomoana ai.

 

NOI A KE KUHINA AMERIKA.

 

            Ma ka hora 1:30 nae o ka auwina la Poalua, ua hoea kino ae o Kuhina Wilisi ma Iolani Hale, a ua launa ae a hui pu me na Kuhina Pi Gi, a no 12 minute a keu paha ia launa kamakamailio ana. Ua waiho aku oia he palapala, a ma ia palapala, pela ka mea i hoikeia ae, ua noi aku oia i ka e@ ae a ku, alaila, iho mai a hele aku o ke Aupuni Kui@awa, a @a ia makalua e hoihoi aku i ka Moi a ka Nohoalii ona i kaiehuia mai ai. Aole i pane koke ia mai keia noi, aka, ua noi mai i manawa no lakou e noonoo ai a pane mai.

            Ua kaheaia ae he halawai kuikawa no ka Ahaolelo ma ka hora 3, a ua weheia ma ka pule ana o Peresidena Kole. Ilaila ae na hoa a pau, a koe nae hookahi. A mahope iho o ka heluheluia ana o ka moolelo a ka halawai i hala a aponoia, ua hoolilo koke ia ae ia akoakoa ana, mamuli o ke noi, i halawai malu. Ma ia halawai malu o Alapaki Kauka, mamuli o kona aeia ana e noho aku, i hiki ai paha hoi iaia ke ao aku a ke loho hoi i na mea e hanaia ana e pili ana i ka palapala a me ke noi a Kuhina Wilisi. Pela ia Aha i noho ai no ekolu-hapaha hora, ua lilo ka hapanui o ia manawa ma ke kuka ana i ke kupono o ka hoolaha ae i kela palapala, aka, mamuli o ke noi a Kole, ua hookauluaia ka hoolaha ana aia a makaukau pu me ka lakou pane, a i hookahi ka h@opuka like ana. O ka mahui wale no ka i oili ae, aka, ua lilo ia i mea e hookunana ai i ka iini o ka lahui, a ua lilo no hoi ua noi la a ke Kuhina i mea kamailio nui ia.

 

KA KE AUPUNI PI HI @ HANA AI.

 

            Poakolu mai, ua maluhia loa, a ua @ele ae no hoi ka ikeia aku o na poe me na pu ma ka Halewai, eia nae, he hoolaha akea ka ka Hamuku i na poe a pau e kakoo ana i keia au oehaa e ku mau me ka makaukau no ka hoailona, a o ua hoailona la aole i hoikeia ae, aka, ua maopopo no he elua oeoe a me hookahi kani o ka pu. Aohe mau lawehala i hopuia i ka po aku. Ua meha na mea a pau, a hookahi no mea nui o ka loheia ae o ka pane a ke Aupuni i ke noi a ke Kuhina Amerika. E like no hoi me ke ano meha o ke kulanakauhale, pela no hoi ma Iolani Hale, a ua pau hoi ka ikeia aku o na kiai iluna o na puoa. Ua manao wale ia no @ hoole ana ka Ahaolelo Pi Gi i kela noi e haawi pi@ aku me ka maluhia, aole na@ hoi i akaka ina ua haawi manawa aku oia no ka wa e loaa mai ai o ka pane mamua a@ o kona hana aku i kekahi keehina hou. O na houpuupu ana no na mea e hanaia aku ana i ke Aupuni, he mau olelo wale iho no ia. Eia nae, ua manaoia ua makemake na Pi Gi e hookikina aku i ke Aupuni o Amerika Huipuia e hooko mai i kekahi hana e hiki ai ke manaoia aku he ano hooili kaua. Ke hanaia mai pela, alaila, e waiho iho no lakou me kekahi palapala akeakea i ka Peresidena a me ka Ahaolelo o Amerika Hu@puia.

            He mau p@@uhao nunui ka i laweia ae no Iolani Hale a me Aliiolani Hale i ka auwina la, a ua manao wale ia i mea uhao wai no la@ u ke hiki mai i ka wa o ka hana.

 

NA NUNE ANA NO KA PANE.

 

            Hoea mai i ka Poaha, o na loina no o kela la aku, oia mai la no hoi ko keia. Ua ike mau ia ka holo mau mai o na aliimoku o na mokukaua iuka nei, me ka maopopo ole nae o ka lakou hana, oiai no hoi na kanaka o luna e noho mau ana no me ka makaukau a me ka paikau mau.

            Lehulehu na lako mea ai i laweia ae no Iolani a me Aliiolani Hale i keia la, mai nehinei mai no nae hoi ka hoomaka ana mai He eha o na pahuhao nunui aia ilalo o Iolani Hale kahi i ku ai, a ua pau i ka hoopihaia me ka wai. Ua laweia keia ma ke ano he liuliu no ka haawi pio ole a me ka ae ole i ka ke Kuhina Amerika hoi e waiho mai me ka maluhia, a ho kahoaka hoi no ke kue aku ma ka hoouka kaua ana.

            A mamua iki ae o ka halawai ana e ka Ahaolelo Pi Gi, o ka la halawai mau ia, aohe i akaka k@ ano o ka Kole pane. Ua akoakoa ae na lala malalo o ka hoomalu ana a ka Hope-Peresidena, a mahope o ka heluhelu ana ae o k@ Kuhina Waiwai i kana hoike he@edoma, a no ka hoea ole ae o Peresidena Kole, ua hoopaneeia ka halawai mahope o ka noho ana no 20 minute. Aohe uo hoi manao o ke Aupuni e hoawiwi ae i ka lakou pane, a me he mea la no hoi ua makemake k@ Kuhina e loaa ia lakou he manawa kupono e noonoo ai.

            () kekahi ka o na kumu a ke Kuhina Amerika i waiho aku ai ia lakou, oia no ka ae ana o ke Aliiaimoku e huikala laulaha ia lakou a pau a me ka hoapono aku hoi i na hoolilo lala ana a lakou i hana ai malalo o ke kumukanawai a me ka bila haawina. Ua lilo ka hoopaneeneeia o ka hooko ana i ka hana i mea e hoopilihua ai i na mea a pau, a ua luaiele hoi na anoninoni ana o ko ka lehulehu manao. Mau no ko na kanaka haiamu ana ia kai o na uwapo.

 

KE KALI ANA NO KA NU HOU

 

            I ke kakahiaka wale o ka Poalima nei i hoea mai ai ka mokumahu Alameda, mai Kapalakiko mai, a maluna mai ona i hoea mai ai o Kuhina Pi Gi L. A. Kakina a me kekahi poe e iho o ia aluka, e laa o W. N. Limaikaika, H. P. Balauwina, Hanale N. Kakela, H. W. Kevelena, Kauka J. M. Ka@ika me ka wah@ne, a me kekahi hoaloha o ka lahui, ka Mea Hanohano R. R. Haina, kela hapauea o Kohala i ka Makani Apaapaa. Ua luhiehu ae o kai o ka uwapo i ka lehulehu ake e lohe nu hou, a aohe i pili mai, ua hooho mai la o Kakina huakai paoa--ua pono lakou, o ka manao paha ma ia, o na poe Pi Gi hoohuiaina o lakou, a ua waihoie ka hana i ka Ahaolelo. Na keia lono i hoohauoli ae i na poe hoohuiaina o kula nei, ua o mai la no hoi ia haawina iluna o na helehelena, a ua emoole no hoi me he a ana na ke ahi ahiu, ua puni a laulaha loa ae la keia lono. Ua noho malie wale ia aku no e ka aoao Alii, me ka hiki ole hoi ia lakou ke hoomaopopo iho i kahi o ko lakou la hauoli ana.

 

NA LONO ANONINONI O KA MANAWA

 

            Ua meha a malie ke kulanakauhale nei ma ia la, oiai, aohe mau m@a nana i hoonioni ae mawaho ae o kela lono hoeueu maluna ae. O na mokukaua hoi keia, o malamala ana no ka paikau ana iluna o ka Piladelepia a me ke Kamepiona. Ua hookahakaha paikau ae no hoi na waapa o na mokukaua Amerika ia loko nei o ke awa. He uhao lana@u ka ke Kowini me ke akaka ole no nae o kona wa @ huli hoi aku ai. Ma ka hora 1:30 a ka auwina la, ua akoakoa ae ka Aha @ooko me ka Ahaoleloma kekahi halawai kuikawa, a malaila ae o Elele Kuhina Kakina no ka haawi ana ae i kana hoike pilikino no ka@a i hana mai nei ma Amerika Auipuia.

 

[Nana koena ma ka aoao 8.]