Ka Lei Rose o Hawaii, Volume I, Number 4, 1 April 1898 — Page 10
10
KE "EA" A ME KONA MAU
Kumu i Maemae ai.
I ka nana ia ana o ke ano o ke ea a kakou e hanu nei me na aniani hoonui ike, ua ikeia, he nui na huna lepo a me na huna lehu iloko o ia mea he ea, aole makou e wehewehe aku ana no ke ea ma kona ano ano (Chemist) aka, e wehewehe aku ana makou i kona ano maoli no, e like me ia e hoopuni nei i ka honua maluna o kona ili hualala. O keia mau huna lepo a me na huna lehu e olelo ia nei, aole he ike ia e ko kakou mau maka i kekahi wa, a i kekahi wa, he ike no kakou.
Ina e hoomaopopo kakou i kekahi wa, i ka wa a ke kukuna malamalama e komo ai iloko o kekahi wahi omamalu mahope iho o kou pulumi ana, e laa paha o loko o ka rumi, he hiki no oe ke ike ina huna lepo me kou mau maka, aka, o ia mau huna lepo, oia no kekahi mau mahele o na hunalepo a me na huna lehu iloko o ka ea kakou e hanu ai, a kakou hoi e moni nei, aka, mawaho ae o keia mau mahele huna lepo a kakou e ike nei iloko o ke kukuna malamalama i komo nei iloko o kekahi mau wahi malu, e like paha me loko o ka hale a pela aku, oia no kekahi o na mahele o na huna lepo, a huna lehu iloko o ka ka ea maoli e ola nei kakou, a o ua mau huna lepo aeae la, a me kekahi mau huna lepo aeae a maemae e ae, oia ka mea maikai (fine) loa ae, e hiki ole ai i ko kakou mau maka ke ike, oia maoli no ke ke kumu e maikai ai ke ea a kakou e hanu nei, a e ola nei hoi kakou na kanaka, na holoholona, na mea kolo, a me na manu o ka lewa. Pela no hoi me na mea ulu, e laa na laau, na manu, a me na lau nahelehele, a me na mea uliuli a pau maluna o ka ili honua.
Mamuli o ka maikai a me ka oluolu ana o ka ea, oia ke ola, ka ikaika, a me ka ulu ana o na mea a pau, mai ke kanaka, na holoholona, na mea kolo, na ululaau, na lau nahelehele, a me na mea uliuli a pau e ulu ana maluna o ka honua. Nolaila, aia ko kakou ola ana iloko o na huna lepo a me na huna lehu.
Olelo aku la ke Akua ia Adamu penei: "He lepo oe, a e hoi no oe i ka lepo." Ina pela io, alaila, he mau hoomaopopo io ana keia i ko ke Akua hoolilo ana ina huna lepo a me na huna lehu i mea e pili ai kela mau olelo i ke ola hanu o ke kanaka, ma kahi e pili ana i ko kakou ola ana, oia hoi, ina aole keia mau mahele elua iloko o ke ea a kakeu e hanu nei, oia ka huna lepo a me ka huna lehu, alaila, aohe e maemae ana ua ea la, ke kumu e ola ai na mea ola kino honua a pau, a no ko kakou piha i keia mau mahele elua iloko o ke ea a kakou e hanu nei, nolaila, ua lilo ia i kanawai paa i pili pono hoi i kela mau olelo paa loa a ke Akua i olelo aku ai ia Adamu, "he lepo oe a e hoi no oe i ka lepo."
Eia hou no hoi kekahi mau kumu e akaka ai, ma na mea maoli a kakou e ike nei. Ina e kalana ana kakou i ka ai (poi) e pau ana ka lepo, e ike ana kakou i na aa kalo, poo nalo, ka puupuu liilii ka ili kalo, a me ka lepo, he ku no hoi i ka hoopailua ke nana iho, iloko no nae o ia mau mea a kakou i manao ai he mau mea ino, oia iho la no na mea e ono ai ka poi, e mikomiko ai, a e uouo maikai ai, a ono ka puu ke moni aku. Aka, ina e kalana ia ka poi a pau ka lepo a kalana hou aku no oe a kau wahi lepo ole, alaila i kou ai ana aku i ua ai la i noke ia i ke kalana a kaikea, ua pau ka ona o ka ai, ua pau ka mikomiko a me ka mokaekae, e ono ai ka puu ke moni aku, nolaila, i kou ai ana aku ia ano ai, me na i'a ono i loaa ia oe, aohe wahi kohu ike, hele e ka ai a hele e ka i'a, he okaikai a hoopailua mai ka hope. No ke aha mai ke kumu? Eia ka haina, no ka mea, ua pau loa na kumu e ono ai ka poi, oia no na huna lepo, poo-nalo, a-aa a pela aku.
E nana kakou i ka poi palaoa o Wailuku, no ka pau loa o ua mau mea la e ono ai ka ai i ka lawe ia, nolaila, aohe kohu iki o ia ano ai ke ai aku me ka kakou mau i'a ono. Eia hou, ina kakou e pii ma kekahi mau kuahiwi kiekie loa o Hawaii nei, a i ko kakou hiki ana iluna, heaha ka haawina e loaa ana ia kakou? Eia, he naenae, he paupauaho a hiki ole.
Heaha ke kumu i paupauaho ai? Eia, ua mama loa ke ea, aohe kaumaha, eia hoi, aohe nui o na huna lepo me na huna lehu ma na wahi kiekie loa, a ua hiki kupono ole kakou ke ola maikai iloko o ka ea o na wahi kiekie loa.
Nolaila, me keia mau hoakaka ana, e maopopo ai ia kakou, aole he mea maemae ke ea a kakou e hanu nei, aka, o ke ea oia no na huna lepo