Ka Lei Rose o Hawaii, Volume I, Number 9, 15 June 1898 — Page 11
11
KA IPUKA GULA
O NA MEA PILI
Akeakamai
CHEMISTORY—HOIKE KUMU
Elike no me na mea i wehewehe ia e makou ma na mea e pili ana i ke bola hau a me ka paakai i huiia, pela no makou e wehewehe hou aku ai ia kakou ma na mea e pili ana i ke puna dala, [Silve Spoon] a apana piula paha, ina ua huihui, ina e kau ia ana maluna o ka ihoiho kukui a ipu kukui paha e aa ana, alaila, he wa pokole, eike ana kakou ina huina wai elike me ka hou o ke kino kanaka maluna o ke puna dala a apana piula paha, aka, aole e oi aku ka nui o ka wai ma keia ano.
Elike me ko ke bola wai a me ka paakai i huiia, no ka mea, aole i huihui loa ke puna dala a me ka apana piula, aka, o na huna wai wale no ia i lele mai, mai na ula ahi mai o ka ipu kukui a me ka ihoiho kukui, (Candle) aka, ua hiki no ke pani ia ua mau huna wai la iloko o ka ula ahi o ka ipu kukui a me ka ihoiho kukui, mamuli o ko kakou hana ana penei:
E hahao i ka ihoiho kukui malalo ae o kekahi poi aniani, a ho-o aku i mau apana laau liilii malalo ae o ke poi aniani, i mea hoi e loaa ai he wahi ea no ka ihoiho kukui e aa ai iloko o ke poi, a i mea e hopipi ole ai ka a ana a ka ihoiho kukui. I ka wa pokole, e hoomaka no kakou e ike ina huna o ka wai maloko o ke poi aniani mamuli o ka pohina ana o ke poi aniani, a i ka wa e nui loa ai na huna wai i hoiliili ia ai, e hoomaka no kakou e ike i ke kahe ana o ka wai ma na aoao a pau o ke poi aniani, o keia na hana waiwai i loaa mailoko mai o ka ula ahi o ka ihoiho kukui mamuli o ke poi ia ana me ke poi aniani, nolaila, pela iho la e loaa ai, o ka wai, oia ka huina o keia mau ea elua, ke ea maoli a me ka ea mama.
E hoomanao ia , o ka ea mawaho e hoopuni ana ina mea a pau a me ke poi aniani pu, oia na mea nana i hooholo pono ina hana e loaa ai ka wai mailoko mai o ka ula ahi ihoiho kukui maloko o ke poi. Ina e lawe ia ana ka wai a hookaawale ia kekahi o keia mau ea elua mai kekahi mai, alaila, e inoino ana kela wai, he hoololi ana keia mai kekahi a i kekahi ano ae, elike me ka loaa ana o ka wai ia kakou mai ka ula ahi o ka ihoiho kukui a me ka ipu kukui. Pela hoi ke ma helehele ia na apana iloko o ua mau mea kino la i huiia. Nolaila, ua maopopo elua ea iloko o ka wai, aka, i ka wa e hookaawale ia ai keia mau mahele, elike ma ka makou i hoakaka aku ai i ke pohe kakau, (Chelk) alaila, e lilo aaa ke pohe kakau i mea ano ole a waiwai ole ia kakou, ke lawe ia kona mau mahele iloko ona mai kekahi mau mahele mai, alaila, ua lilo ua pohe la i mea waiwai ole.
Ua hoakaka ae nei makou i na mea pili i ka wai, ke pohe a me ke ea, alaila, e lawe hou mai kakok a hoomaopopo no ke ea a kakou e hanu nei. Ma keia mea e hiki ai ia kakou ke hoomaopopo a ninau iho, o ka mahele hea la ka kakou e hanu nei a e Ola nei kakou? E lilo ana paha ia i mea pahaohao i kahi poe o kakou i maopopo ole, ke hai aku nei makou, o ua ea la, a ma ua ea la, oia no kekahi mahele o ko kakou kino, ka io a me ka iwi, a o ua mau kino nei o kakou ua lilo i mau ea, e puka mai ana mai loko mai o kakou a puni ko kakou mau ino.
E wehewehe iki aku makou no ke ea i kapaia ka (Oxygen.) Ina aole keia ea, aole mea hanu Ola, ina wa a pau au e hanu ai ke moni nei kou ake mama ia mea, a e koe ana kekahi i waho, aka, ina e lawe ia ana ia mahele o ke ea mai kekahi mahele ae, alaila, e pau koke ana kakou i ka make me ka hikiwawe loa, me he mea la ua poholo kakou iloko o ka hohonu o ka wai.
O keia ea o ka Oxygen, he mau mahele ia o ka ai a kakou e ai nei. O ka ai a kakou e moni nei, ua hiki ia ke waiho ia ae i kekahi wa, a ua hiki no ke Ola no kekahi mau la me ka ai ole i ka ai, aka, o ka ai o ke ake mama aole ia e hiki ke waiho ia, e moni mau ana oe i kela me keia minute.
Nolaila, o keia mau kuhikuhi ana a pau ma ka oihana e hoakaka ana ina kumu a me ka ano e o na mea kino a pau a me ko lakou mau mahele, aohe hana a ke kanaka e hana ai, me ka nele i ka pili ma ke ano Chemist, elike paha me keia. Ina ho-a oe i ke kukaepele, a ho-a i ke ahi meka puka ana mai o ka mahu, a ihoiho kukui paha koe paha i ke kukaepele ma ke kuekue wawae, ke pili la no i ka i ka oihaaa Chemist ia mau hana au, i na wa a pau e hanu aku ai ke pili la no ilaila, ina oe e ai ke hoohana la no oe i ua hana la iloko o kou opu, me ia mau mea ua hoopumehana ia kou kino, a mamuli o ia mea ua loaa no he ahi aia iloko o kakeu.
[Aole i puehu]