Ka Lei Rose o Hawaii, Volume I, Number 9, 15 June 1898 — Page 8
8
Ka Lei Loke o Hawaii
Ka hoa haihaiolelo no na home
Honolulu, Iune 15, 1898.
He pono e loaa o na Akena a Comisina Kalepa
No na kanaha Hawaii
I KA LEI ROSE O HAWAII.
E oluolu mai e Mr. Lunahooponopono e hiki aku i ko makou manao hoakaka, ma kau pepa ka lei Rose o Hawaii o keia malalo iho uei, He manao hoike aku keia imua o oukou e na makaka Hapaii oiaio a pau. A na oukou a pau e kaana mai i keia manao, a eia ua manao la.
I keia la, eia ma ke kulanakauhale o Honolulu nei he mau akena (agent) a Comisina kalepa iwaena o na haole, na pake, na Japana a me na Pukiki, o na kanaka Hawaii hoi, aohe o lakou Akena a mau Comisina kalepa. Oia ka makou e makemake nei e ninau imua o kakou na kanaka Hawaii, auhea la ko kakou
Mamua o ka pane ana aku i keia ninau, he mea pono ia makou ke hoakaka aku i mua o kakou i ke ano oia mea he Akena (agent) a Comisina kalepa.
O ka Akena a Comisina kalepa, oia no ke kiko waena o na waiwai kalepa a pau o kela keia ano, a kela keia kanaka e makemake ana e hoouna mai, a i ole ia kauoha mai paha ma o keia mau Akena a Comisina la, e hoouna aku ina waiwai a lakou a pau e kauoha mai ai ma o keia Akena a Comisina la paha, e like me ka nui a lakou e makemake ai e kauoha mai, penei makou e hoakaka aku ai, eia kekahi poe o kaou ma na apana kuaaina a puni na mokupuni, ua noho lako a kuonoono, ua mahi ai a ua nui ke kalo, ka uala, ke ko, ka halakahiki, ke kulina, kope, akaakai, ka ipu-pu, ipu haole, a me na ano hua-ai e ae i mahi ia e ka poe mahiai o ka aina, pela hoi na holoholona, manu palahu, puaa, na pua-moa, a me na mea ulu e ae paha a mau hua-ai e ae no o ka aina e ulu nei. Ina pela; eia ka kakou, e pono ke ninau ia kakou iho.
Auhea la ka mateke o keia mau mea kuai a ke kanaka Hawaii e kuai aku ai, imea e loaa mai ai ke dala? Eia ka makou pane ma ko makou aoao, aohe makeke; a wahi hoi e maopopo ai e kuai aku ai ka poe mahiai i ka lakou mau mea kuai, a o ka hopena, e poho ana keia mau waiwai a poho pu me ka luhi o ke kanaka mahiai, mamuli o ka nele ana o na apana kuaaina o kakou i na makeke ole kahi e maopopo ai ka loaa mai o ke dala no keia mau waiwai a ke kanaka mahiai.
Ina aole he makeke no keia mau waiwai e kuai aku ai, i mea e loaa mai ai ke dala, alaila, heaha ka hopena o keia mau waiwai a me ka luhi o ka mea mahiai. Ea ka makou pane me ka moakaka o ka manao.
1—Ua poho wale ka luhi o ka mea mahiai.
2—Ua poho na aaiwai.
3—Ua poho pu me na holoholona a ke kanaka i manao ai e loaa mai ona mau dala malaila, mamuli o ka nele ana i ka makeke ole.
4—Ua make ka manaolana hana iloko o ke kanaka mahiai, a ua kaukai wale no a ma na wahi mea kupono e lawe ae ai no a ai iho. Nolaila, o keia na haawina elua e loaa ana i na kanaka mahiai, a puni na apana o na mokupuni, (koe paha hookahi o Honolulu nei,) mamuli o ka loaa ole ana he makeke a kiko waena hoi no ka kakou mau mea kuai a pau o kela a me keia ano e hoouna aku ai e kuai, a pela no hoi ma kela a me keia wahi, aka, aole paha i keia manawa, oiai, aole i hooulu nui ia mai keia ano kalepa i keia wa.
Aka, e olelo ana makou no keia au e nee nei o ka aina imua, alaila, ua hiki iho la kakou maluna o na hoakaka ana e pili ana i ka hana a ia mea he Akena [agenk] a Comisina kalepa Hawaii, mamuli o ko kakou hemahema no ka nele i ka makeke ole o na apana kuaaina a puni na mokupuni.