Ka Lei Rose o Hawaii, Volume I, Number 10, 30 June 1898 — Page 7

7

KA MOOLELO
O KE
Kulanakauhale o Lahaina
I kakauia e Hon. Daniel Kahaulelio ,
Ka Lunakanawai o ka Malu Ulu o Lele.

                He elua mea nana e hoike maopopo aku imua o na malihini i kipa mai e ike i ka nani a me ka momona o Lahaina ia au o ka aina i hala aku, aia mauka iho o ka hale makeke kuai ia e pili pu la me ka hale ipukukui, he loi kalo nui no na 'lii o Apukaiao ka inoa, a mauka o na hale inu ti, he loikalo nui no ka Moi Lunalilo i hala o Loinui ka inoa, a o ka oi paha keia o ka loi kalo nui hookahi o Hawaii nei; he loi kalo iho no na ke 'lii Lahilahi i pili pu me kahi noho o ko oukou mea kakau ua like ka nui me Opukaiao he mau kapuai mai ke kai mai, aia no hoi na amaama me na anae, na awa, na aholehole, na oopu me na opae e holo ana iloko o keia mau loi ua hele a momona. I ke oo ana o ka ai a manao e ho-a imu, ua makaukau no ka ia , eia imua o ka ipuka hale.

MAHELE 2.

                He mahele ano nui keia o ke kulanakauhale o Lahaina. 1—ma ka makahiki 1830, ua paa ka papu kaua o Lahaina; 2—kukulu ia ke kulanui o Lahainaluna 1831; 3—o ka wa keia i pae nui mai ai na Misionari i Hawaii nei; 4—o keia ka wa i ninini nui ia mai ai ka Uhane Maikai maluna o keia kulanakauhale a hoohuli nui ia na 'lii, na poe koikoi a me na makaainana, e huli i ka pono o Iehova ke Akua nana i hana i ka lani a me ka honua.

Mahele 1—Ka Paa ana o ka Papu.

                I ka paa ana o ka papukaua, ua hoonoho ia kekahi kanaka alii o ka aina o Kalaikoa kona inoa i Luna Nui no ka papu, a o keia ke kupunakane o ke 'lii Albert Kunuiakea Kaleiopapa, ma ka aoao o ka makuakane o Kaeo, ke kane mare a Lahilahi, kaikaina o Kekelaokalani amkuahin  Kaleleonalani, a o Unele k a me ko'u makuakane na kanaka lawelawe a nohopaa maloko o ka papu no ke kiai i ka maluhia me ka hale pauda, a me ka hoomaemae i na pukuniahi e kau ana.
                Mai ka paa ana o ka papu a hiki i ke kau ana o na pukuniahi oia ka 1830, aole i hoohana iki ia na pukuniahi me ka lohe ole ia o ko lakou mau leo nakolokolo e hoopaiakuli ana i na pepeiao, he oki loa no.
                Aia ma ka wehe'na o ke alaula o ke ao o ka la 12 o Feb 1837, oia ka manawa i lohe mua loa ia ai ka leo nakolokolo kuilua o ua mau pukuniahi nei, e hoike mai ana i kela me keia pea o ke kulanakauhale nani o Lahaina, aia maluna o ka moku alii "Kai" ke kino wailua o ka Lani Naahienaena, kaikuahine o Kauikeaouli Kamehameha III Kaleiopapa, no ka hoihoi ana mai no ka hoolewa.
                Ma keia wahi e ka mea heluhelu, e kala mai no ka loaa ana o ke kauoha i ko'u makuakane, no ka hoomakaukau koke ana e hoohana i na pukuniahi, ua haaleleia ihola ko'u mama me ka wahine a kena kokoolua a Unele.
                O ka leo mua o ka pukuniahi a ko'u makuakane i kuni aku ai a kani, na ia leo no i hookuu maikai mai ia'u mai ka puhaka mai o ko'u makuahine a hanu i na ea huihui o ka Malu Ulu o Lele i ka malie.
                Ma ka hai mai a ko'u luaui makuakane, oiai ka hookuu ia ana mai o ka waapa e waiho ana ke kino o ke 'lii, me ka Moi Kauikeaouli a me na 'lii, ua puni ke kulanakauhale i na leo uwe kanikau me kahea inoa, a ua lawe loa ia ke kino make a Hawaii Kaku he halau nui, aia kona kahua i ku ai ma ka lihi kahakai, kokoke no i kahi noho o ka lunahooponopono o keia pepa, makai iho o kahi o J B Jones (Keonikikane), malaila kahi i hoopae ia ai.
Aole i pau.