Ka Malamalama Hawaii, Volume I, Number 11, 15 July 1898 — Page 8
8
Ka Lei Loke o Hawaii
Ka hoa haihaiolelo no na home.
Honolulu, Iune 15, 1898.
Na Hoonee Kaua a
Ke Aupuni Amerika ma ka
Moana Atelanika me
ka Pakipika.
Ma ka nana i na hoonee kaua ana a ke aupuni Amerika i keia manawa ma ka moana Atelanika maluna o Kuba, a me na hoonee kaua e manao ia nei e likeme na mea i loaa mai ia kakou, aia ma ka olelo hooholo hui i lawe ia ae imua o ka hale o na Makaainana, a i apono ia hoi e na hale elua ma ka la 18 o Aperila 1898, e ke komite hui, e ike auanei kakou ma ua olelo hooholo hui la, i ka hoole ana o Amerika i kona manao noho mana maluna o Kuba, aia wale no malalo o ka hana ana i na mea e maluhia ai, a ua hooia hoi i kona manao maluna o ia kumu, a i ka wa e hooko ia ai ia mea o ka maluhia, e waiho aku ana no o Amerika i ka mana aupuni a me ka hoomalu ana i kona mau kanaka ponoi, a me ke kakoo pu ia mai o ko Kuba kuokoa pili lahui.
O keia ka makou hoomaopopo ana i ke ano me ka io maoli o ua olelo hooholo la. Mahope iho o keia kaua ana o Amerika ia Sepania, a kipaku ia aku hoi oia mai Kuba aku, a ku iho ka maluhia maluna o Kuba, alaila, e hoihoi aku ana ke aupuni Amerika i ke kuleana hooponopono aupuni i na kanaka ponoi o ka aina, a o lakou no ka poe kuleana e kukulu ae i aupuni no lakou e like me ka lakou i makemake ai.
Ina o keia ae la na hoonee iliili ana o ka papa konane a ke aupuni manu Aeko o Amerika ma ka moana Atelanika, pehea hoi kana mau hoonee iliili ana ma ka moana Pakipika maluna o ka paemoku o Hawaii?
He ninau no keia i aneane kulike me ka ninau o Kuba maluna o keia olelo hooholo. Ina hoi maluna iho la o keia olelo hooholo na hoonee iliili ana a ke aupuni Manu Aeko o Amerika maluna o kana papa konane ma ka moana Atelanika, alaila, ua ku anei na hana ana a ke aupuni Amerika maluna o ua olelo hooholo la, i hooholo ia ai ma ka la 18 o Aperila, 1898, i apono ia hoi e ka Aha Senate me ka Hale o na makaainana.
O ka hoomaopopo maoli ana i ka mea oiaio, aole ae iki o Amerika e komo ma ke alahele o ka haowale me ka pakaha wale i ka aina o Kuba. Ina pela, pehea hoi ka la poina ole o ka hookahuli aupuni Moi i kakoo ia me ka mana o na mea kaua o ka mokukaua Amerika Boston? Ina e olelo kakou aole ia he hana kolohe, ke ninau nei makou, heaha ka inoa kupono no ia ano hana a ke aupuni Manu Aeko Amerika i hana ai i kahi aupuni kaokoa nawaliwali o Hawaii? Eia ka mea maopopo loa, aole i ku ke aupuni o Amerika maluna o na kahua oiaio o ua olelo hooholo la; ina i ku, aole la e hulihia ke aupuni kumu o Hawaii, a o kela ninau hoohui aina, aole ia he ninau ano nui imua o ka ahaolelo Amerika i keia la.
Ina aole he kaili wale a he pakaha paha, ma ke kakoo ana o na koa o ka manuwa Boston i ka poe hookahuli aupuni Moi, alaila, heaha ka olelo ana o ia ano hana a Amerika i hana mai ai ia kakou? Ma ka nana aku, ke mohai nei o Amerika i ke ola o kona lahuikanaka me kona mau aumoku no ka pono o na kanaka o Kuba, no ka makee i ka pono a kue i ka hewa.