Ka Malamalama Hawaii, Volume I, Number 12, 1 August 1898 — Page 11

Page PDF (368.57 KB)

11

 

Heaha kou Hopena e Hawaii Lahui?
Na Amerika Anei e Hana?

                O ke kumuhana hoohuiaina i kupee ia mai ai o Hawaii paeaina malalo o ka malamalama hoopakele kanawai o Amerika nei, ua haulehia ia a hilahila, e like me na alakai pupule a kue i ka aoao hapa nui o ka lahui Hawaii 98 pakeneta e ku nei i keia la, a i hooiaio ia hoi e like me ka papa hoike a Komisina Balaunu i waiho mua mai ai mahope iho o ka hookahuli ia ana o ke aupuni Hawaii o ko Hawaii Paeaina.
                O na limahana kauwa kuapaa, oia ka ninau lahui nana i hapai mai ia Hawaii e komo iloko o na ale hanupanupa i kona mau aha kanawai, a ua pinepine na manawa i onou poo ia ai kona mau aha manawalea no ka hoala ia ano hana no na limahana.
                O na kaili wale i ko hai pono, oia kekahi o na ninau hiki wale no ke ikeia iloko o na kau a pau o ka manawa, a e hilahilaia ai hoi e na mana lahui naauao a pau o ka honua nei, me ka nana ana aku i na olelo a'o kaulana a Peresipena Jackson i wehe ai i ka ahaolelo o 1836 me keia mau olelo:
                "O ke kulana hooponopono aupuni rula paa a hana maa mau o Amerika Huipuia, oia ka hookaawale ana iaia iho mai ke komo wale ana e lawelawe kue iloko o na hoopaapaa e pili ana i na hooponopono kuloko o na aupuni e, a mahope aku ae—apono—a ike aku paha i ka aoao e lanakila ana me ka hoomaopopo ole i na kumu i ala mai ai ka hoopaapaa i kinohi."
                Ma na olelo a'o a Kuhina Garesehama ia Komisina Balaunu i hookohuia ai ma Wakinekona i ka la 11 o Maraki, 1893, no keia ninau o Hawaii, ua hoopuka mai oia penei:
                "Aole o Amerika Huipuia e olelo ana, he mana kona e komo wale e lawelawe kue i na hana kalai aupuni, a i ole, hooponopono kuloko paha i na hana paonioni o ko Hawaii Paeaina, mawaho ae o na mea e hoopuka ia aku e kona Komisina Elele, koe wale no kona kiai i ka noho'na maluhia o ko Amerika mau makaainana iloko o ia paeaina.

Lono Nuhou Kuwaho

                Ladana, Iulai 19.—Wahi a ka mea kakau o Honokaona i hoike ae ai i na lono kaua hope o ka paeaina o Pilipine, ua hai ae oia i ke kaua ano nui a Adimarala Amerika Deweu i hoouna ai malalo o kana kauoha a kipoka ia na mokukaua Geremania me keia mau olelo:
                "Ua hoike mai o Kanikela Amerika Wildman ia'u, i ka wa a ka mokukaua Geremania Irene i maalo ae ai mawaho o ke kulanakauhale o Manila,  ua hoouna ia aku ka mokukaua Amerika Hugh McKaloka malalo o ke kauoha a Adimarala Deweu, no kona ku iho a pane mai i na haina o ke kanawai kukala kaua i makemake ia maloko o  na palena aina pilikahakai.
                Ua hoole mai ka mokukaua Geremania i kona kuleana ole ma ia kauoha huli i kona mau oneki, a oia ka wa i hoolei ia aku ai o kekahi papapu holookoa mamua o kona ihu, ku iho la ua moku kaalo nei me ka hoike ana mai ka Adimarala Geremania i kona kahuaolelo   kue —"he kuleana ko na moku Geremania e kipa ai ma na awa kumoku a pau o ka paeaina o Pilipine me ke kipaku ole ia—a huli ole ia o ka maluhia o kona mau papa oneki."
                Na keia mau olelo pane a ka Adimarala Geremania, i pane aku ai o Kapena Chichester o ka mokukaua Beritania Immortalite ma ka ooao o ka Adimarala Amerika me na huaolelo pokole no ke pale kaua—"O Adimarala Diuwe a me ia, o laua na alii koa i hooholo i na rula kaua i na kapakai o ka paeaina Pilipine, no ka pomaikai o na lahui like ole iloko na kulanakauhale."