Ka Malamalama Hawaii, Volume I, Number 13, 15 August 1898 — Page 12
12
PALAPALA KUE.
(Mai ka aoao 9 mai.)
ikaika i oi ae o Amerika Huipuia, nona ke Kuhina Mana Piha ka Mea Hanonano John L Stevens, nana hoi i kauoha na koa Amerika e hoolele ia ma Honolulu, a kukala akea ae e kokua ana oia i ke Aupuni Kuikawa i oleloia.
A i mea e kaohi ai ka halawai kue like ana o na pualikoa a lilo paha ke ola, nolaila, malalo o keia palapala kue, ke haawi nei au i ko'u mana a hiki i ka manawa a ke aupuni Amerika e wehe ai, mamuli o na kumu oiaio e waiho ia aku ai imua ona i ka hana a kona Luna Nui, a e hoihoi hou aii ia'u iloko o ka mana hooponopono ma ke ano—owau no ka Mei Kumukanawai o ke aupuni Hawaii.
Hanaia ma Honolulu i keia la 17 o Ianuari 1393.
LILIUOKALANI R.
Sam Parker, Kuhina Aina E.
W H Coruwall, Kuhina Waiwai.
J F Colburn, Kuhina Kalaiaina.
A P Peterson, Loio Kuhina.
[Kakauinoa:] S B Dole, a me na hoa Papa Hooko o ke aupuni Kuikawa.
[Kakaukuaia:] Ua loaa mai ma ka lima o ka Papa Kuhina i pau i keia la 17 o Ianuari 1893.
S. B DOLE.
Lunahoomalu Ahakuka o ke aupuni Kuikawa.
NA RULA
O KE
OLA KINO
He mea maikai no ka ninau ke ninau ia penei: Pehea la kakou e malama i ke ola kino?
He ninau waiwai ia, no ka mea, oia ka mea nana i kii aku a lawe ae i ka waiwai oloko iwaho. A penei ka Hygiene e pane aku ai i ka ninau. 1—Oia no ka hanu ana ina ea maikai. 2—Ka ai ana a me ka inu pakiko ana. 3—Ka hoomaemae ana i ke kino. 4—Ka hana ana me ke kupono elike me ka ikaika i loaa ia oe. Nolaila, he mea pono ia makou ke hoakaka aku i keia mau mahele ano nui o ke ola kino, oia hoi. a. Ke ea maemae a maikai, oia no ka mahele ano nui loa o ke ola kino o ke kanaka, oia no hoi ka maemae ana o keia mau mahele ano nui o ka ea eline me keia—1—Ka Nitrogen—2—Oxygen, 3—Ka Cobonic acid, nolaila, ina e hui ia keia mau ea i kahi hookahi, oia ka ea maemae a kakou e hanu nei, i na e kapulu kakou i keia ea, alaila, aohe ia he malama ola kino, eia ka hopena, e loaa ana kakou i ka ma'i, nolaila ina manao kekahi e malama i ke ola kino, e malama i ke ea maemae i hanu mau ai Oe i ke ea maikai. Nolaila, o ka mea mua loa iloko o ko ke kanaka malama ana i ke ola kino, o ka maikai a me ka oluolu mau o ke ea a ke kanako e hana ai, nolaila, he mea pono e hoomaopopo kakou i na Ao ana a ka Hygiene e p'li ana i ke ea maikai penei:
O ka moa mua loa a ke kanaka e hana ai no ka pono o kona ola iho, oia no ke ea, ina oia ka mea mua a ke kanaka e hana ai no ka malama ana i ke ola kino, alaila, pehea la ke kanaka e malama ai i ke ea i maemae ai?
Eia ka pane ma ko makou aoao o ka Hygiene, e hookomo i ke ea a nui iloko o ka hale, e wehe i na puka aniani, na puka komo, na puka olepelepe, na puka uwai a pela aku, ke kauoha ia nei kakou malalo o keia rula, e hookomo i ka ea a nui iloko o ko kakou mau hale. Eia ka ninau. Iaha ai? Eia ka pane a ka Hygiene ma kona aoao, i pau na ea kahiko iwaho oloko o ka hale. E ninau hou kakou; heaha ia mau ea kahiko? Eia ka hainau—1—I pau na ea hohono oloko o ka hale, 2—Na ea oloko a me waho o ke kanaka,—3—Na ea hohono aila ipu-kukui,—4—Na hohono ipu manawa,—5—Na hohono ipukuha, na mea hauna paha a mea ea o kela a me keia e hoopoino ana i ka hanu maikai ana a ko kakou mau puka-ihu, oia ka mea i kauoha ai na kanawai o ke ola kino ia kakou, he mea pono e makaala ia ke ea oloko o ko kakou mau hale moe i ka po a me ke ao e hoopilikia ia ka kakou mau ola kino, no ka mea, o ke ea kekahi mahele ano nui loa o ka hanu o kakou o na kanaka.
O keia mahele e hoike pololei ia aku nei e pili ana i ke ola kino, oia no ko kakou noho ana ma ko kakou mau home i ke ao, aole no, e pono ke makaala ole ia ka hoomaemae ana a me ka pulumi mau ana ia loko o ko kakou mau home, kou mau pa-hale ka lawe ana ina mea ano pelapela a pau i kahi e, a me na mea a pau e ino ai ka haku ana a ko kakou mau puka-ihu, elike me na ea hohono, na ea pilo, na ea hauna, na ea ma-ea, o keia mau mea a pau, i na ua loaa mai keia mau mea mailoko mai o kekahi mau i waiho ia iloko o ko kakou mau hale a mau pa paha, alaila, he mea pono no e hoolei koke ia ma kahi e, ai ole kanu ia paha i mea e hoomaemae koke ia ai, pela no hoi ko kakou moe ana i ka po, aole he mea ku i ka malama ana i ke ola kino, ke pani ke kanaka i ka puka o kona hale a paa.